Эмбриология
6-Тарау. Эпителий тіндері 4 6 .1 0 -су р е т. Экзокриндік және эндокриндік бездердің қурылысы (Е.Ф. Котовский
жүктеу/скачать 74,12 Mb. Pdf көрінісі
|
Афанасьев
- Бұл бет үшін навигация:
- — эндокриндік без. 1 — секреторлық бөлім; 2 — секреторлық түйіршіктер; 3 — экзокриндік бездің шығару өзегі; 4 — жабу эпителиі; 5 — дәнекер тіні; 6 — қан тамыры
- 6.2 -кесте.
- Қалпына келуі.
| 142
6-Тарау. Эпителий тіндері 4 6 .1 0 -су р е т. Экзокриндік және эндокриндік бездердің қурылысы (Е.Ф. Котовский бойынша): а — экзокриндік без; б — эндокриндік без. 1 — секреторлық бөлім; 2 — секреторлық түйіршіктер; 3 — экзокриндік бездің шығару өзегі; 4 — жабу эпителиі; 5 — дәнекер тіні; 6 — қан тамыры Экзокриндік бездер өнімдерін сырткы ортаға, яғни терінің бетіне неме- се эпителиймен тысталған мүшелердін куысына бөледі. Олар бір жасушалы (мысалы, бокал тәрізді жасушалар) және көп жасушалы болуы мүмкін. Көп жасушалы бездер екі бөлімнен түрады; секреторлык немесе аяккы бөлімнен (portiones terminalae) және шығару өзектерінен (ductus excretorii ). Бездін секреторлык бөлімдері базальды мембранада орналаскан секреторлык, эпи- телиоциттерден тұрады. Шығару өзектері бездердің даму көзіне байланысты әр түрлі эпителиймен капталған. Энтодермалды эпителийден дамыған бездер (мысалы, ұйкы безінде) бір кабатты текшелі немесе бағаналы эпителиймен, ал эктодермадан дамыған бездер (мысалы, терінің май бездерінде) көп кабатты эпителиймен капталған. Экзокриндік бездер әр түрлі болып келеді, бір-бірінен кұрылысы және се креция түрі бойынша, яғни секретін бөлу жолы және онын кұрамы бойынша айырмашылыктары бар. Аталған ерекшеліктері бездердің жіктелуінің негізіне алынған. Құрылысы бойынша экзокриндік бездер келесі түрлерге бөлінеді (6.10-сурет, а, б\ 6.2-сызбанұска). Қарапайым түтікшелі бездердің шығару өзегі тармакталмайды, күрделі бездерде — тармакталады. Тармакталмаған бездерде оған бір, ал тармакталған бездерде бірнеше секреторлык аяккы бөлім ашылады. Олардың пішіні түтікше немесе капшык (альвеола) тәрізді болуы мүмкін. Эктодермалық (көп қабатты) эпителийдің туындысы болып табыла- тын кейбір бездерде, мысалы, сілекей, секреторлык жасушалардан баска, жиырылуға кабілетті эпителийлік жасушалар — миоэпителиалды жасушалар кездеседі. Олардың пішіні өсінділі, бұл жасушалар секреторлык бөлімдерді 6.2. Безді эпителийлер 143 6.2 -кесте. Экзокриндік бездердің морфологиялықжіктелуі коршай орналасады. Жасушалардың цитоплазмасында жиырылғыш нәруыздардан тұратын микрофиламенттер болады. Миоэпителийлік жасу- шалар жиырылған кезде секреторлык бөлімдерді қысып, өнімнің бөлінуін жеңілдетеді. Секреттің химиялык, кұрамының әр түрлі болуына бай- ланысты экзокринді бездер келесі топтарға бөлінеді: акуызды (серозды), шырышты (мукоидты), нәруызды- шырышты (6.13-суретті караңыз), майлы, түзды (тер, жас және т.б.). Аралас сілекей бездерінде сек реторлык жасушалардың екі түрі болуы мүмкін — нәруызды (серо- циттер) және шырышты (мукоцит- тер). Олар нәруызды, шырышты, және аралас (нәруызды-шырышты) секреторлык бөлімдерді кұрайды. Көбінесе секреторлык өнімнің кү- рамына нәруызды және шырышты компоненттер жиі араласа кіреді, бірак біреуі басым болады. Қалпына келуі. Бездерде секре торлык кызметіне байланысты фи- зиологиялык регенерация үдерістері үнемі өтеді. Құрамында ұзак өмір сүруші жасушалары бар мерокринді және апокринді бездерде, өнімді 1 2 3 4 жүктеу/скачать 74,12 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|