Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

ективті дүниені танып білу үшін іс-

тейтін іс-әрекеті. Адам әрекеттерінің 

сыртқы көрінісі арқылы сол адамның 

ішкі көңіл күйі, психикалық жағдайы 

жайында баға беруге болады. XIX ға- 

сырдың  40-жылдарында  американ 

психологі  Э.Торндайк  (1874-1949) 

салған операционизм немесе бихеви-

оризм  деген  бағыттар  пайда  болды. 

Бұл ілім бойынша адамның бүкіл пси- 

хикасы мінез-құлық реакциясына ке- 

ліп тіреледі, бұл бағыттардың басты 

кемшілігі  –  адам  психикасын  жан-

жақты зерттеуге мүмкіншілік бермей-

ді.  Женева  психологтарының  басты 

өкілі  Ж.Пиаже  ой  үрдістеріндегі  О. 

белгілі бағытталған әрекетін көрсете- 

ді дейді. Негізгі ойлау операциялары 

салыстыру, анализ, синтез, абстракция 

және тұжырымдаудан тұрады. Осын-

дай операциялар арқылы адамда жа- 

ңадан пікір, дүниедегі заттар мен құ- 

былыстар жайында ұғым туады. Кез 

келген  психикалық  үрдістерді  зерт- 

теуде операцияның рөлі зор;

2) белгілі бір міндеттерді орындау ба- 

ғытындағы аяқталған әрекет;

3) мекеме, кәсіпорын, т.б. міндеті мен 

қызметіне байланысты қайталанбалы 

әрекеттер. Кейбірде операция – амал 

деген мағынаны білдіреді. О.Ж.Пиа- 

же теориясында – адамның қайтым- 

ды қасиеттері бар тәжірибелік неме- 

се ақыл-ойлық әрекеті, яғни бұл әре- 

кеттерді  тікелей  немесе  қайтымды 

түрде,  бастапқы  жағдайға  оралу  не-

месе алынған нәтижелерді қайталап 

орындауға болады. О.– әрекеттің құ- 

рылымдық бірлігі. Күрделі іс-әрекет- 

те жеке әрекеттер операция рөлін ат- 

қарады. Іс-әрекет мақсаты оның жал-

пы бағытын анықтайды. Іс-әрекеттің 

нақты  жағдайлары  жеке  әрекеттерді