Қ. Т. Сапаров г.ғ. д., С. Торайғыров ат

 
97 
алдында  болсада  түрліше  дыбыс  шығарады.  Мысалға,  немісше  st 
сөздің басында шт сияқты сөзшығарады, ал қалғандарында ст. Кейбір 
жағдайларда  фонетикалық  түрге  орыс  терминін  қосады,  дегенмен  ол 
өзі топонимге кіреді, мысалы Копетдаг жотасы, фьорд Согне - фьорд, 
Солт - Лейк көлі және Солт - Лейк - Ситиқаласы. 
Транслитерация – әріптің бір алфавиттен екінші алфавитке атын 
айтпай-ақ  көшуі.  Бұл  түрге  көп  жүгіне  бермейді,  мысалы  кей 
жағдайларда,  топонимнің  нағыз  дыбысталуы  белгісіз  болса.  Мұндай 
жағдайлар  болып  тұрады,  мысалы,  Гренландиядағы  эскимостық 
аттардың даниялықтардың картасына берілуінде немесе Австралиядағы 
байырғы аттардың ағылшын карталарына берілуінде. 
Дәстүрлі  түр  –  жазылуында  түпнұсқадан  айырмашылығы  бар, 
бірақ  осы  елдің  ауызекі  сөйлеуінде  әлдеқашан  тамыр  жайған.  Орыс 
топонимикасы  мынадай  үлгілерді  білдіреді,  карталарда  Финляндия 
дәстүрлі жазылады, Суоми емес, Греция, Эллас емес, Грузия, Сакартвело 
емес,  Шпицберген,  Свальбар  емес.  Францияның  бас  астанасы  Пари 
орыс тілінде Париж болды, итальян қаласы Наполи - Неаполь, ал Темс 
ағылшын өзені – Темза деген атқа ие болды . 
Шартты  үлгілерде  топонимикалық  белгілердің  георгафиялық 
атауларымен салыстырулары тура келеді. 
Аудармалы  түр  –  атаудың  бір  тілден  басқа  тілге  мағынасымен 
берілуі.  Негізінен  халықаралық  дәстүр  орнатқан  елдерге  қатысты, 
мысалы  Піл  сүйегі  жағасы,  Добрая  Надежда  мүйісі,  Скалистые 
таулары,  Жасыл  мүйіс  аралдары,  Отты  жер,  Қара  теңіз.  Жиірек 
атаудың  тек  жартысы  аударылады  :  жаңа,  кәрі,  солтүстік,  оңтүстік, 
үлкен, аз, орыс, татарлық – олар мән жағынан сын есім болып келеді. 
Үлгілер көп: жаңа оңтүстік Уэльс, Солтүстік Каролина,Үлкен Хинган, 
Кіші  Антиль  аралдары,  Орыс  Ашнягы,  Татар  Ашнягы  және  сол 
сияқты. 

жүктеу/скачать 5,58 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: