53. Су екі элементтен тұратын күрделі зат екенін дәлелдейтін қосылу, айырылу және орынбасу реакцияларынын мысал келтіріңдер 2H2+O2→2H2O
2H2O→2H2↑+O2↑
2Na + 2H2O = 2NaOH + H2 ↑
54. Автомобиль двигателі жұмысы физикалық және химиялық құбылыстармен байланысты екенін қандай деректермен дәледеуге болады?Жауаптарыңды түсіндіріңдер.
Химиялық құбылыстар деп - онда кейбір заттардың басқаларына айналуы жүреді.
Жану реакциясы-химиялық құбылыс. Автокөліктің ішкі жану қозғалтқышының негізі бензиннің жану реакциясы болып табылады, нәтижесінде көмірсутекті отын ауа оттегімен әрекеттесіп, жылу мен жану өнімдерін - көміртегі оксидтерін шығарумен тотығады.
Физикалық құбылыстар деп кейбір заттардың басқаларына айналуы болмайтын құбылыстарды атайды.Бензин үлкен механикалық жұмыс жасайды, қозғалтқыш қуатқа ие, энергияның өзгеруі байқалады.
55. Атмосферадағы фотосинтез процесінің жүруін түсіндіріңдер. Фотосинтез процесінің маңыздылығы неде? Фотосинтез - бұл органикалық емес заттардан органикалық заттар жасаудың ерекше процесі. Бұл күн сәулесінің энергиясын органикалық заттардың құрамындағы химиялық байланыстар энергиясына айналдырумен байланысты біздің планетамыздағы жалғыз процесс. Осылайша жасыл өсімдіктерде көмірсулар, майлар мен ақуыздарда сақталатын космостық кеңістіктен алынған күн сәулесінің энергиясы бүкіл тірі әлемнің - бактериялардан адамға дейінгі тіршілік әрекетін қамтамасыз етеді.
Органикалық заттардың жинақталуы: Барлық тірі организмдер жасыл өсімдіктердің хлорофилл көмегімен Күннен алған және көмірсулар мен басқа да органикалық қосылыстардың ішіндегі энергияны тамақ түрінде тұтыну арқылы ғана өмір сүре алады. Көмірсулар - фотосинтездің маңызды өнімі.
Мысал: Қант қамысы, қант қызылшасы, пияз, бұршақ, жүгері, жүзім, құрма сияқты көптеген өсімдіктер қантты сабақтарында, тамырларында, баданаларында, жемістері мен тұқымдарында сақтайды. Бұл барлық тірі организмдер үшін энергияның негізгі көзі болып табылатын қанттар, өйткені олар кез-келген тірі жасушадағы ең белсенді қосылыстардың біріне айналуы мүмкін.
Энергияны сақтау: Өсімдіктер үнемі энергияны күн радиациясы түрінде сіңіріп, оны жинақтайды. Энергияның жинақталуы тірі табиғат үшін өте маңызды құбылыс, бұл жасыл өсімдіктердің фотосинтезіне байланысты.
Мысал: органикалық заттар - керемет энергия тасымалдаушысы. Адам газды, мұнайды, көмірді, ағашты кеңінен қолданады - мұның бәрі жану кезінде жасыл өсімдіктерге енгізілген энергияны бөлетін органикалық заттар.
Атмосферада тұрақты көмірқышқыл газының болуын қамтамасыз ету
Жер атмосферасында көмірқышқыл газы ауа көлемінің 0,03% құрайды. Бұл мән көптеген мыңдаған жылдар бойына сақталып келді, дегенмен көптеген тірі организмдер тыныс алу кезінде көмірқышқыл газын шығарады. Оның одан да көп бөлігі өлі денелердің шіруі және жойылуы кезінде, жанартау атқылағанда, өрт кезінде және отын жағылған кезде шығарылады. Көмірқышқыл газының барлығын жасыл өсімдіктер фотосинтез процесінде сіңіреді, жер атмосферасында көмірқышқыл газының азды-көпті тұрақты мөлшерін сақтайды және сол арқылы біздің планетамызда тіршілік ету мүмкіндігін қамтамасыз етеді.
