43.Экологияны ластайтын химиялық қосылыстар пайда болу көздері Химиялық экологиялық қауіп-қатерге табиғи фоннан асатын табиғи түрде кездесетін ластаушы заттар, сондай-ақ техногендік заттар жатады.
Ластаушы заттардың антропогендік шығарындыларының үлесі ұлғаюын жалғастыруда, өйткені ең қауіпті химиялық ластағыштардың 100% -ы өндірістен келеді. Белгілі бір зиянды химиялық қосылыстың қауіптілік дәрежесін бағалауда бірнеше параметрлер қолданылады, соның ішінде:
- қосылыстың абсолютті уыттылығы (зертханалық жануарларға арнайы тәжірибелерде белгіленген);
- минималды тиімді - «табалдырық» - оны қауіпті ететін зат концентрациясы;
мутацияны немесе хромосомалық өзгерістерді тудыратын молекулалық эффекттер (тератогенділік);
- канцерогенділік - қатерлі ісік түзілуін ынталандыру;
- организмнің белгілі бір ауруын (адамның, жануарлардың немесе өсімдіктердің) қоздырғыш қабілеті;
- химиялық төзімділік, жылдамдық, организмнен шығарылу дәрежесі;
- биологиялық жүйеде жинақталу мүмкіндігі (биоаккумуляция);
- биосферадағы таралу кеңдігі, трансшекаралық трансферттер мүмкіндігі.
Қазіргі кезде Дүниежүзілік экологиялық қордың сарапшылары қоршаған ортаны олардан қорғаудың бірінші кезектегі шараларын қажет ететін 12 тұрақты органикалық ластағышты қосқанда 64 аса қауіпті химиялық қосылыстарды анықтады.
Табиғи ортаның ең қауіпті химиялық ластаушыларына мыналар жатады:
- ауыр металдар - қорғасын, сынап, кадмий, мышьяк, никель, хром, берилий және сынаптың, қорғасын мен қалайының барлық органикалық қосылыстары;
- пестицидтер (алдрин, хлордан, ДДТ, гептахлор. гексахлорциклогексан және басқалары) - өсімдіктер мен ауылшаруашылық өнімдерін зиянкестер организмдерінен қорғау үшін қолданылатын химиялық қосылыстар;
- өндірістік химия (гексахлорбензол, ПХД, фталат, хлор- және нитробензолдар, цианидтер),
- өндірістің қосалқы өнімдері (диоксиндер, фурандар, PAHs, хлороформ және т.б.).
44. Кремний (IV) фториді кварц фторсутегімен өзара әрекеттескенде түзіледі. Осы реакцияның және алынатын фторидтің гидролиздену реакциясы теңдеуін құрыңдар.
