11.3Азаматтық қоғамның және оның саяси және қоғамдық институттарының дамуы.
Қазақстандағы азаматтық қоғамның қалыптасуы демократияның дамуы тұрғысынан маңызды ұзақ процесс. Сонымен қатар, қазіргі Қазақстандағы азаматтық қоғамның ұзақ тарихы мен тамыры тереңде жатқанын айта кеткен жөн. Ежелден бері біз билер соты, ақындар - жыраулар шығармашылығы, батырлардың елеулі рөлдеріне көтерілу және өзін-өзі насихаттау сияқты қоғамның консолидациясын ойдағыдай атқарған және қамтамасыз еткен азаматтық қоғам институттарын білеміз. Қазақ жерін отарлау, біртұтас кеңестік мемлекетте қызмет етумен байланысты келесі кезеңдер, азаматтық бостандық сезімін қалыптастырудағы тарихи сабақтастықты үзіп тастады, мемлекет пен тағдырдағы қоғам мен жеке тұлғаның рөлі туралы психология мен түсінікті едәуір өзгертті. Жиырмасыншы ғасырдың басындағы көптеген көрнекті саяси қайраткерлер азаматтық сананы ояту жолында бастарын жерге қойды. Демек, Қазақстанда азаматтық қоғамның қалыптасуы күрделі, қайшылықты, сонымен бірге саналы сипатқа ие болатыны сөзсіз.
Қазақстандағы азаматтық қоғамның алғашқы көріністерінің бірі - үкіметтік емес ұйымдардың (ҮЕҰ) құрылуы. Олар мемлекет пен азаматтар арасындағы делдалдар рөлін атқарады, қоғамдағы әлеуметтік қайта құрудың көптеген функцияларын орындайды, әр түрлі мәселелерді шешуге зор үлес қосады: экология, әйелдердің қоғамдағы рөлін арттыру, тұтынушылардың құқықтары, жастар, көп балалы аналар мен жалғыз басты аналар, жетім балалар, мүгедектер , заңсыз қуғын-сүргін құрбандары және т.б. Бүгінгі таңда елімізде 3500-ге жуық үкіметтік емес ұйымдар жұмыс істейді, олар әлеуметтік-экономикалық мәселелерді шеше отырып, ел азаматтарының қоғамды демократияландыру процестеріне белсенді араласуына ықпал етеді. Оларда 35 мыңға жуық адам тұрақты жұмыс істейді, уақытша 50 мың адам консультанттар мен сарапшылар, ал 100 мыңнан астам адам еріктілер.
