1. Педагогикалық психология пәні, мақсаты, міндеттері
Қарым-қатынас функциялары, түрлері. Қарым-қатынас стилдері
жүктеу/скачать 375,48 Kb.
|
1. ÐедагогикалÑÒ Ð¿ÑÐ¸Ñ Ð¾Ð»Ð¾Ð³Ð¸Ñ Ð¿ÓнÑ, маÒÑаÑÑ, мÑндеÑÑеÑÑ-emirsaba.org
| 71. Қарым-қатынас функциялары, түрлері. Қарым-қатынас стилдері.
Л.С.Рубинштейн «дамудың негізі себептердің ішкі жағдайға байланысты әрекетінде. Сондықтан өзіндік белсенділік балада /оқыту, ішкі жағдай/ туындаушы емес, бастапқы болады. Бастапқы болып қалатындар осы ішкі әсерлер, нормативтік қоғамдық үлгілер т.б., бірақ олар жанама түрде адамның барлық өмірінде ішкі жағдайлардың тұтас жүйесіне/ тұқым қуалау, өмірлік тәжірибе/ және адам тұлғалығына басымдық танытады. Яғни, қандай да болсын ішкі себептердің әрекеттесуі дамудың ішкі негізіне байланысты» болатынын көрсетеді . Қарым-қатынастың құрылымы мен атқаратын функциясының күрделілігі қарым-қатынастың өзара байланысты үш жағынан байқалады. Олар: – ақпараттық (немесе коммуникативтік), қарым-қатынасқа түсетін адамдар арасында ақпарат алмасу жүреді; – өзара әрекеттесу (немесе интерактивтік) қарым-қатынас жасаушылардың білім, идея, жай-күй ғана емес әрекет алмасуларымен ерекшеленеді. – түсінісу (немесе перцептивтік), қарым-қатынастағы серіктестердің бір-бірін қабылдауы, бағалауы және түсінуі болып табылады. Коммуникативті жағы- ақпарат алмасуда, интерактивті – қарым – қатынас серіктерінің қарым – қатынасының таңбалық жүйелерін кодтау, өзара әрекеттерін реттеуде, перцептивті - әңгімелесушіні салыстыру, сәйкестендіру, апперцепция, рефлексия сияқты механизмдердің көмегімен «оқу» кезінде бір-бірімен байланысты жүзеге асырылады. Қарым қатынас – а) Бірігіп әрекет ету қажеттілігінен туындайтын, құрамына ақпарат алмасу, өзара әрекеттесудің біртұтас стратегиясын жасау, өзге адамды қабылдау және түсіну, адамдар арасындағы байланыстың орнауы мен дамуының күрделі, көп мақсатты процесі; б) Субъекттердің белгілілік құралдармен жүзеге асырылатын, бірігіп әрекет ету қажеттілігінен туындаған және серіктесінің жай-күйін, мінез-құлқы мен тұлғалық-маңыздылық құрылымын өзгертуге бағытталған өзара әрекеттесуі. Қарым-қатынаста бірінің әрекеті екіншісінің әрекетіне бейімделуіне қол жететін кемінде екі адамның әлеуметтік коммуникациясының не қарым-қатынасының формасы - әлеуметтік әрекеттестік болып табылады. Тұлға диспозициясы – әрекеттің белгілі бір жағдайлары және осы жағдайлардағы белгілі бір мінез-құлықты қабылдауға деген бейімділіктердің жүйесі. Әлеуметтік институт – адамдар бірігіп әрекет етуін ұйымдастырудың тарихи қалыптасқан, тұрақты формалары. Өмір салты – адамның тарихи нақты әлеуметтік қатынастары типтік болып табылатын өмір сүру формасы. Фактілік қатынас – коммуникативтік құралдарды тек қатынас процесін қолдау мақсатында ғана пайдаланатын қатынас. Әлеуметтік-психологиялық біліктілік – индивидтің өзін қоршаған адамдармен тұлғааралық қатынастар жүйесінде тиімді әрекеттесе алу қабілеті. Формасы мен түрі жағынан қарым-қатынас алуан түрлі. Психологтар тікелей және тұспалдық, тура және жанама, вербалды (сөзбен) және бейвербалды т.б. қарым-қатынас түрлерін көрсетеді. Стильдер 1. Агрессивті стиль Бұл қарым-қатынас стилін сипаттайтын элементтер - вербалды және вербалды емес қорқыту, сондай-ақ тікелей айыптау мен сөгіс. Сайып келгенде, бұл бастамалар жиынтығының мақсаты болып табылады өзі үстем болатын қуат динамикасына ену және басқа бөлігі барынша азайтылған. Бұл маңызды ақпаратты жеткізу әрекеті емес, керісінше, басқа адамға немесе өзара әрекеттесуді бақылайтындарға күшке ие болу үшін нақты әсер ету. Сонымен қатар, Ad hominem қателігін немесе тікелей қорлауды қолдану таңқаларлық емес. Екінші жағынан, агрессивті қарым-қатынас стилін қолдану да сипатталады ашуланшақтықты немесе қастықты білдіретін паравербалды және вербальды емес элементтер. Мысалы, дауыстың жоғары тонусы, бұлшықет кернеуі және т.б. 2. Ингибирленген, немесе пассивті стиль Бұл әдеттегі жағдайларда айтылатын ойлар мен сезімдерді тежеуге негізделген қарым-қатынас стилі.Мұндағы түпкі мақсат - байланыс ағынының шектелуі, өйткені ол ақпаратты жасыратындықтан жасырын бір нәрсе бар, немесе басқаларға ұнамау мүмкіндігінің қорқынышы бар. Мұндай көзқарасты қабылдаудың себебі қарапайым ықылассыздық немесе мүмкіндігінше тезірек диалогты шешуге деген ниет болуы мүмкінІс жүзінде пассивті қарым-қатынас стилі өзіне сенімді емес ұялшақ адамдарға тән аз қарым-қатынасқа көп араласуға тырысатын жеке қатынастарда немесе интроверттерде. Бұл қорқыныштың қоздырғышы болмауы керек дегенді білдіреді. «Әдепкі» күй - бұл оқшаулану және жалғыздық, және өз ойын білдіру үшін жасалған кез-келген күш-жігер ақталуы керек деп түсінетіндер бар.Сонымен қатар, егер маңызды бір нәрсе айту керек болса, бірақ оны жиі айтуға қорқу болса бұл мүдделі адамның артында айтылады. Бұл қарым-қатынас стилінің сипаттамаларына салыстырмалы түрде аз көз тию, дауыстың төмен болуы, қысқа жауаптар немесе айтылатын нәрсеге аз қатынас және қорғаныс немесе сенімсіздік қатынасты білдіретін вербальды емес тіл жатады (дегенмен бұл соңғы компонент көп өзгереді). 2. Ассертативті стил Талап етуші стильде сіз ойлаған және сезінген нәрселер оның құндылығы бар екеніне және ол біреуді шамадан тыс мазаламайтындығына сенімді болсаңыз, тікелей жеткізіледі. Яғни, сіз адал және мөлдір қарым-қатынас жасайсыз, бірақ басқа адамға үстемдік етуге тырыспайсыз.Осылайша, адамның әлеуметтік дағдылары тепе-теңдікті орнатуда қалады, онда өзінің де, басқа адамның да мүдделері ескеріледі; сондықтан өзекті ақпарат біркелкі ағып жатыр. Осы сипаттамаларды ескере отырып, бұл көптеген жағдайларда қарым-қатынас стилі болып саналады. жүктеу/скачать 375,48 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|