1-тарау. ҚАзақстанда жер қатынастарын реформалау жер меншігі және жерді пайдалану

Жер салығының экономикалық мазмұны және жер салығын салу принципi

жүктеу/скачать 2,93 Mb. бет 21/29 Дата 05.12.2023 өлшемі 2,93 Mb. #134387

Жер салығының экономикалық мазмұны және жер салығын салу принципi Жер салығы – бұл жер рентасының бiр түрi болып табылады. 18 ғасырдың аяғы мен 19 ғасырлар аралығында саяси экономиканы дамытқан адамдар айтқан, егер жер меншiгi болашақта кiрiс әкелсе, байлықтың негiзi болса, яғни жерге салық салу арқылы мемлекеттiк кiрiс байлықтың ең бастапқы көзi болуы керек. Нақты жер учаскесiн пайдалану арқылы бұл салық кiрiс жағынан негiзделедi. Жер салығын енгiзуге байланысты сұрақтар негiзгi қиыншылықты көрсетедi. Ең басты қиыншылық, яғни оны енгiзудiң методологиялық жағынан бәсекелес болып келуi. Өткен және қазiргi заманда жер салығы туралы көптеген ғалымдар осы салық туралы жұмыстарын жасаған. Олар: Т. Джордж, С. Корд, Н. Тидеман және т. б. 19 ғасырдың 20-шы жылдардың басында Н. Суханов ренталық салым мағынасына сипаттамасын былай деп жазған: « Мақсат – бұл екi бөлiмге бөлінедi. Бiрiншiден, жер рентасынан салық түрiнде қалай алуға болады, ал екiншiден, қоғамдық қажеттiлiкке байланысты рентаны қаратуға немесе таратуға болады, соны қарастыру керек» , - деген. Жер салығын енгiзу ең алдымен ресурстарды және жердi рационалды түрде пайдалану арқылы ауыл шаруашылығы өндiрiсiнiң тиiмдiлiгiн көтеру үшiн қажет. Сонымен қатар жердегi шаруашылықтың тең мүмкiншiлiгiн қамтамасыз ету. «Монополияны және бөлек топтағы жер иелерiнiң артықшылықтарындағы басқалардың ынталарын жою үшiн, тек жерге салық салу арқылы ғана болады», - деп жазған Н.Суханов. Дамыған және ТМД мемлекеттерiнде қолданатын жер салығының формасын үйрену негiзiнде Н. Зенец оның ерекше элементтерiне байланысты келесi классификацияны ұсынды және де сол мемлекеттердегi сияқты нақты әлеуметтiк – экономикалық жағдайларды еске ала отырып талдау жасады: - жер салығының функциялары – кәсiпорындағы жер салығындағы әсер ететiн нақты формалары; - салықты төлейтiн көздер – шаруашылықтың белгiлi – бiр кiрiсi, бұдан салық төленедi; - салық мөлшерiн белгiлеу – салық салу ауырлығын анықтау әдiсi; - салық салу объектiлерi – салық салуға жататын жер құрамы; - салық ставкаларын анықтау үшiн базалар – мысалы, баға, рента мөлшерi, жердiң бағалаған баллы; - салық алушылар – салықтың қай түрi, қай бюджетке түсетiнi (жергiлiктi, республикалық ); - басқа салықтармен қатынасы; - ортақ салық салу жүйесiндегi жер салығын және басқа салықтар арасындағы функцияны бөлу; - жер салығын төлеушiлер категориялары – акционерлiк қоғамдар, корпаративтiк кәсiпорындар. 14-кесте. Жер салық жүйесiнiң талдауы Жер салығын сипаттайтын элемент классификациясы ТМД мемлекет - терi Европалық одақтар 1 жүктеу/скачать 2,93 Mb. Достарыңызбен бөлісу: