Карталардың тақырыптық карталардағы рөлі

Геоморфология (гр. Ge – жер. Тоrрhе – пішін, logos – білу, тану) – бедер құрылысын, пайда болуын, даму тарихын және қазіргі динамикалық жағдайын зерттейтін ғылым. Демек, геоморфология зерттеуінің негізгі нысаны – бедер (француз тілінде reliev – дөңестілік) – құрлық беті және мұхит түбі пішіндерінің жиынтығы. Бедердің пайда болуына ішкі (эндогендік) және сыртқы (экзогендік) үрдістер әсер етеді. Эндогенді үрдістерге таутүзілу, жер сілкіну, жанартау әрекеті, тектоникалық құбылыстар т.б. жатады. Экзогендік үрдістер күн жылуынан қуат алады; оған тау жыныстарының үгілуі, жел, ағынды су, мұздық, су толқыны, адам әрекетінің әсері жатады. Сондықтан, бедер пішіндерін зерттеу үшін оларды құрайтын тау жыныстарының құрамын, қасиетін және оларға әсер ететін үрдістерді анық білу қажет (5-сурет).

Геоморфология екіге бөлінеді: жалпы геоморфология және аймақтық геоморфология. Жалпы геоморфология бедердің пайда болуы мен дамуын геоморфологиялық кешен ретінде кең көлемде қарайды. Аймақтық геоморфология құрлық, мұхит, теңіз т.б. бедерінің нақтылы, бір немесе бірнеше бөлігін зерттейді. Геоморфологияның тағы да бірнеше салалары бар: қолданбалы геоморфология – бедерді өндіріс-шаруашылық қажетіне пайдалануын зерттейді; палеогеоморфология - өткен дәуірлердегі бедер пішіндерінің дамуын зерттейді; құрылымдық геоморфология – бедер түрінің морфоқұрылымын анықтайды; климаттық геоморфология – көбінесе сыртқы күштердің әсерінен пайда болған бедер түрлерін, яғни морфомүсінін зерттейді. Геоморфологиялық зерттеу экспедициялары ең алдымен геоморфология картасына түсіру жұмыстарын жүргізіп, соның негізінде жалпы және арнайы геоморфология карталарын құрастырады. Дала жағдайындағы геоморфология жұмыстары геология, геотектоника, гидродинамика, климатология, картография әдістерін қолданумен бірге әуе және ғарыш суреттерін және тағы басқа құралдарды пайдаланады.