7. ҚҰРАМА (СИНТЕЗ) ҚАЗАҚ СӨЗІНІҢ ЖАСАЛЫМ ЖЕЛІСІ (артикуляциялық жазба мәтін) Құрама сөздердің жасалым желісін сипаттап шығу үшін сөздің әм-
бебап моделі алынды. Сөздің әмбебап моделі
дауысты құрақ + буын құрақ + дауыссыз құрақ болып табылады. Өйткені осы модельдің
ішінде қазақ тіліне тән айтылым құрақтардың барлық түрі кездеседі.
Кез келген қазақ сөзі, қаншалықты күрделі болса да, осы құрақтардың
тіркесімінен құралады. Сондықтан әрбір үйлесім әуезге бір ғана мысал
беріліп отыр.
Бұл жұмыс қазақ сөзінің құрама бастамасы болғандықтан, құрақ-
тардың жасалым сипаттамасын толық беріп отырмыз. Сөз құрамында
қайталанған құрақтардың қысқа сипаттамасы ғана берілді.
Қазақ тілінде тоғыз үйлесім әуез бар. Олардың үйлесім бел-
гілерінің жүйесі төмендегідей болып шығады.
Бірінші құрақ: төменді, ашық езулік, кейінді
[а], [ба], [қа], [қ ы ] т.б.
Екінші құрақ: төменді, ашық езулік, ілгерінді
[ә], [бә], [кә], [к і ] т.б.
Үшініші құрақ: жоғарылы, қысаң езулік, кейінді
[ы], [бы], [қы], [қ ы ] т.б.
Төртінші құрақ: жоғарылы, қысаң езулік, ілгерінді
[і], [бі], [кі], [к і ] т.б.
Бесінші құрақ: жоғарылы, доғал еріндік, кейінді
[ұ], [бұ], [құ], [қ ұ ] т.б.
Алтыншы құрақ: жоғарылы, доғал еріндік, ілгерінді
[ү], [бү], [кү], [к ү ] т.б.
Жетінші құрақ: жоғарылы, емеурін езулік, ілгерінді
[е], [бе], [ке], [к е ] т.б.
Сегізінші құрақ: жоғарылы, сүйір еріндік, кейінді
[о], [бо], [қо], [қ о ] т.б.
Тоғызыншы құрақ: жоғарылы, сүйір еріндік, ілгерінді
[ө], [бө], [кө], [к ө ] т.б.
