Алматы «Сардар» баспа үйі
жүктеу/скачать 1,52 Mb. Pdf көрінісі
|
| ƏБДƏСТЕ – көне қолжуғыш, мойны жіңішке, тұмсығы имек құман.
Иран тілдерінен қазақ тіліне парсы, не тəжік тілдері арқылы ауысқан сөз. Əбдəсте- [ab-dasman] ‘маленький кувшин’ [ПерРС, 12 б.] тұлғасындағы сөз. Ол о баста діндар адамдардың дəрет алуы пай- даланылған. Парсы тілінде – абдаста үш элементтен: біріншісі – аб- ‘су, сұйықтық’, екіншісі – даст – «рука» жəне үшіншісі – сөзжасам аф- фиксі – ан-нан тұрады. Бұл сөз парсы тілінде намаз оқу алдында дəрет алу əдетін атқару үшін қолданылатын ыдыстың атауы саналады. Түркі тілдеріне қабылданып, қалыптастырылған бұл сөздің вариан- ты тəжік тілінде айтылуына (obdasma). В.В.Радловтың [РадСл, 73 б.], М.Рясяненнің [2, 2-3 б.] жəне А.Махмұтовтың [ҚТҚЭС, 16 б.] жобалауы бойынша – тəжік тілі əсер еткен. Г.Жаркешованың, А.Махмұтовтың 134 топшылауы бойынша – əбдəсте – ‘қол сүртетін орамал’ мағынасында қабылданған деген жорамалдармен таласуға болады. БАҚАНАС – Іле өзенінен бөлініп, тарам-тарам болып Балқаш көліне құйып жатқан өзендердің бірі.Бақанас – екі атаудың қосылуынан қалыптасқан күрделі гидроним. Оның бірінші компоненті – ұшы аша, айыр таяқшаны білдіретін заттың (бақанның) атауы ретінде, өзеннің тарамданып, арна-арнаға бөлініп жатқанына байланысты ұғымды білдірсе, -ас – көне түркі тілінде «өзен, су» деген мағынаны білдіреді (ср. Талас < Тал+ас, Келес < Кел+ес, Арыс < Ар+ыс, Күнес < Күн+ес т.т.). Сонда бұл атаулар сияқты түбір мағынасына өзен атауларын білдіретін ас аффиксоиды жалғанып тұр. Бақанастың – бірінші этимоны тарам- тарамданып көлге құятын өзен де, екіншісі – көл. Сонда бұл атау о бас- та тарамданған арналарын қазір де сақтауы мүмкін. КӨЛІК – арбаға, шанаға жегілетін, мінілетін үй малдары (ат, жыл- қы, түйе, сиыр т.б.). жүктеу/скачать 1,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|