Тікелей өлшеу қателері Тікелей өлшеулердің нәтижелерін өңдеу кезінде келесі операциялар тәртібін қабылдау ұсынылады.
. (8) Жалпы қате анықталады
Өлшеу нәтижесінің салыстырмалы қателігі бағаланады
. Соңғы нәтиже былай жазылады
, α=… E=…% болғанда.
5. Жанама өлшемдердің қателігі Басқа тәуелсіз шамалардың функциясы болып табылатын жанама өлшенетін шаманың шын мәнін бағалау кезінде
, екі әдісті қолдануға болады.
Бірінші жолмәні болса пайдаланылады жәртүрлі эксперименттік жағдайларда анықталады. Бұл жағдайда әрбір мән үшін
, содан кейін барлық мәндердің арифметикалық ортасы анықталады ж мен . (9)
Жүйелік (аспаптық) қате формула бойынша барлық өлшеулердің белгілі аспаптық қателері негізінде табылады. Бұл жағдайда кездейсоқ қателік тікелей өлшеу қателігі ретінде анықталады.
Екінші жолфункциясы болса қолданылады ж бірдей өлшемдермен бірнеше рет анықталады. Бұл жағдайда мән орташа мәндерден есептеледі. Біздің зертханалық тәжірибемізде жанама өлшенетін шаманы анықтаудың екінші әдісі жиі қолданылады ж. Жүйелік (аспаптық) қате, бірінші әдістегідей, формула бойынша барлық өлшеулердің белгілі аспаптық қателері негізінде табылады.
Жанама өлшеудің кездейсоқ қателігін табу үшін алдымен жеке өлшемдердің орташа арифметикалық орташа квадраттық қателері есептеледі. Содан кейін орташа квадраттық қате табылды ж. α сенімділік ықтималдығын орнату, Стьюдент коэффициентін табу, кездейсоқ және толық қателерді анықтау тікелей өлшеулердегідей орындалады. Сол сияқты, барлық есептеулердің нәтижесі формада көрсетіледі
, α=… E=…% болғанда.
6. Зертханалық жұмысты жобалау мысалы Зертхана №1
ЦИЛИНДРДІҢ КӨЛЕМІН АНЫҚТАУ
Аксессуарлар: 0,05 мм бөлу мәні бар нониус штангенциркуль, бөлу мәні 0,01 мм микрометр, цилиндрлік корпус.
Жұмыс мақсаты:қарапайым физикалық өлшемдермен танысу, цилиндрдің көлемін анықтау, тура және жанама өлшеулердің қателіктерін есептеу.
Жұмыс киімі Цилиндрдің диаметрін штангенциркульмен, ал биіктігін микрометрмен кем дегенде 5 рет өлшеңіз.
Цилиндрдің көлемін есептеуге арналған есептеу формуласы
мұндағы d - цилиндрдің диаметрі; h – биіктік.