Атты республикалық ғылыми-әдістемелік конференция материалдары
жүктеу/скачать 3,96 Mb. Pdf көрінісі
|
§10. я әрпі ıa әріп тіркесімен жазылады: qoıan, ıaǵ nı, saıa. Е с к е р т у. и (ı ) әрпінен кейін тұрған я әрпінің орнына а жазылады: qıar, sıa, jarıa. Бұл жерде де сөздерді буынға бөлу мәселесі қалай шешіледі.? Мысалы qıar- қияр (қи- ар) болу керек еді. қы-йар. Ал түбір сөздердің емлесі тарауындағы қосымшалардың жалғануы ережелерінің §15. Түбірдің соңғы буынында үнді дауыссыз дыбыстан кейін тұрған y, i әріптері тәуелдік қосымшасы жалғанғанда түсіріліп жазылады. Мысалы: aýyl – aýly, daýys – daýsy, erin – erni, halyq – halqy, oryn – orny, ǵuryp – ǵurpy, qyryq – qyrqy (қырқын беру), kórik – kórki (бет- ажар), árip – árpi, naryq – narqy (бағасы), paryq – parqy, qulyq – qulqy, oıyn - oıyny. Е с к е р т у. Мағынасына нұқсан келетін сөздерде y, i түсірілмей жазылады. Мысалы: qulyq – qulyǵy; kórik – kórigi (ұстаның құралы); qalyp – qalyby (нанның қалыбы); qyryq – qyryǵ y (сандық мағына); naryq – naryǵ y (термин) Осы жердегі ауыл-аулы болуы ретсіз көрінеді. Себебі сонау кеңес дәуірі жылдардағы қазақ тілінің орфорграфиялық сөздігінде (1988 жылғы), егемендік алғаннан кейіңгі 2007 жылғы ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігі Тіл комитетінің тапсырысы боынша А.Байтұрсынов атындағы Тіл білімі институты даярлап ҚР-ның Мемлекеттік терминология комиссиясы мақұлдаған (жауапты редакторы ҚР ҰҒА академигі, профессор Р.Сыздық, 56- бетте), 2013 жылғы ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігі Тіл комитетінің тапсырысы боынша «Қазақстан Республикасында тілдерді дамыту мен қолданудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы» аясында ҚР Үкіметі жанындағы Республикалық терминология комиссиясы мақұлдаған (жауапты редакторы филология ғылымдарының докторы, профессор Нұргелді Уәли, 86-бетте) орфографиялық сөздіктерде осы сөзге үшінші жақ тәуелдік қосымшасы жалғанғанда сын есім болып ұғынылуы мүмкін екендігі ескеріліп, ауылы болып сақталып жазылуы ескеріліп еді. Ал ағымдағы жылдың күзінде мемлекет басшысы Қ.Тоқаевтың отандық тілші- ғалымдарға акуд диакритикалық таңбалы нұсқаға әлі де болса оң өзгерістер енгізіліп, көпшілікке ұсынылса деген үндеуінен кейін латын қазақ әліпбиінің нұсқалары ұсыныла бастады. А.Байтұрсынов атындағы Тіл білімі институты ғалымдары қараша айының басында отыз екі таңбалық жаңа нұсқа ұсынды. 233 Байқап отырғанымыздай, алдымен, әліпби жүйесіндегі әріптердің реттік орындары өзгерген. Екіншіден, қазақ тілінің заңдылығына сәйкес дауысты дыбыстардың сингормониялық сыңарлары қатар орналастырылған. Сондай-ақ алдыңғы нұсқадағы диграфтар (sh, ch) жоқ. Тағы ерекше көзге шалынатыны диакритикалық таңбалардың басымдығы. Мәселен, әріп үсті қос нүкте: - ü,ë,ï әріптік тіркестерді бөлектеп оқу таңбасы (грекше diaeresis немесе dialytika және французша trema (трема) грек, роман және басқа да тілдерде. жүктеу/скачать 3,96 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|