Ауыл шаруашылық малын өсіру және селекция емтихан сұрақтары
Сиыр буаздылығының мерзімі
жүктеу/скачать 252,79 Kb.
|
| 71.Сиыр буаздылығының мерзімі
Буаздық (graviditas) – сиырдың жеміс беру кезеңіндегі физиологиялық жағдайы. Сиырдың буаздығы ұрықтанған кезден басталып, жетілген бұзау туылған кезде аяқталады. Іс жүзінде мамандар жүктіліктің басталуын соңғы (жемісті) ұрықтандыру күні деп санайды. Сиырдағы буаздық көбінесе жалғызбасты болады, бірақ екі бұзау дамып, жүктілік кезінде туатын жағдайлар бар. Оның бағыты бойынша сарапшылар мыналарды ажыратады: Жүктілік физиологиялық, бұзау мен сиыр денесінің қалыпты жағдайымен сипатталады. Сиырдың және дамып келе жатқан ұрықтың денесінде физиологиялық процестердің бұзылуымен бірге жүретін жүктілік патологиялық болып табылады. Буаздық кезіндегі сиырдың ағзасында болатын өзгерістер Буаз сиырларда ұрықтың дамуымен құрсақішілік қысым жоғарылайды, бұл өз кезегінде нәжіс пен зәр шығаруды күшейтеді, тыныс алуы барған сайын кеуделі және жылдам болады. Бүйректің қызметі күшейеді. Жүктіліктің екінші жартысында несепте ақуыз жиі кездеседі. Жүрек-тамыр жүйесіне жүктеменің артуы жүрек бұлшықетінің гипертрофиясын, негізінен сол жақ қарыншаның (жүктілік гипертрофиясы) тудырады; миокардтың функционалдық жағдайы және тамыр тонусы жоғарылайды. Плацентарлы қан айналымының дамуы нәтижесінде жатырдың тамырлары өседі, олардың диаметрі 4-5 есе артады. Қанның мөлшері 20-25% артады, бірақ оның морфологиялық құрамы дерлік өзгеріссіз қалады. Қанда эритроциттердің жас формалары пайда болады. Қандағы гемоглобин мөлшерінің ауытқуы қалыпты диапазонда қалады. Қанның ұюының жоғарылауы байқалады. Эритроциттердің шөгу реакциясы жеделдетіледі. Қандағы кальций мен фосфор мөлшері азаяды, калий – жоғарылайды. Физиологиялық «жүктілік ацидозы» байқалады. Жалпы ақуыз мөлшері мен қан сарысуының тұтқырлығы аздап төмендейді. Қанның кальций, фосфор (кальций – фосфор коэффициенті), каротин, сілтілі қорының мөлшері жыл мезгіліне және тағамның құрамына байланысты өзгереді. Метаболизмде күшті өзгерістер бар. Алғашында тамаққа тәбеті артып, жемнің сіңімділігінің артуы нәтижесінде семіздігі жақсарады, буаздықтың соңына қарай сиырлар салмағын жоғалтады, ал дұрыс тамақтандырылмаса және дұрыс сақталмаса, олар арықтайды. Зат алмасу қарқындылығының ауытқуы сиырдың мүйіздері мен тұяқтарының біркелкі емес өсуін тудырады, оларда сақиналар пайда болады. Көбінесе сиырларда минералды алмасу бұзылады. Рационда минералды қоспалар болмаған жағдайда сиырдың сүйек тінінде кальций тұздары азаяды (сиырлар мен ешкілердегі остеомалакия), бұл ыңылдап сүйек сынуын тудырады. Минералды метаболизмнің бұзылуы тістердің күйіне қатты әсер етеді (сиырлардағы тістердің өзгеруі). Минералмен тығыз байланыста су алмасу жүреді. Зерттеулер көрсеткендей, сиырлардың буаздық кезіндегі тіндері суды сақтайды, шырынды болады және ісінуге бейім болады. Сиырдың буаздығы организмде азотты заттардың жиналуымен бірге жүреді. Зәрде мочевина аз болады, аммиак пен белоктардың толық емес жануының басқа өнімдерінің мөлшері артады. Азықтық көмірсулардың қорытылуын жақсартады. Гликоген бауырда жиналады. Май алмасуындағы өзгерістер қандағы бейтарап майлар, липоидтер және холестерин мөлшерінің жоғарылауымен көрінеді. Жүктілік кезінде гормондар (плацентарлы) қалыптасады және денеде айтарлықтай мөлшерде жиналады. Буаз сиырларда меланохормон түзіледі, ол плацентаның пигментациясын, пигментті емес теріде, әсіресе сүт безінде көрінетін «жүктілік дақтарының» пайда болуын тудырады. Жыныс мүшелерінде күшті өзгерістер бар. Жүктілік кезінде жүктіліктің сары денесі аналық бездерде дамиды. Фолликулалардың дамуы тоқтамайды, бірақ овуляция және эструс әдетте болмайды. Кейбір сиырларда буаздықтың бесінші айында жатыр мойнындағы буаздың шырышты тығынының сұйылтуынан бірнеше күн бойы жыныс мүшелерінің саңылауынан тұтқыр мөлдір шырыштың жіптері бөлінеді. Шаруа қожалықтарында, сондай-ақ қожалық иелері мен шаруа қожалықтарында жүктілікті дер кезінде диагностикалау жүргізілмейтін болса, бұл эструс белгісі ретінде қарастырылады, жасанды ұрықтандыру (мал ұрықтандыру) қолданылады және түсік түсіру жиі кездеседі. Эмбрионның дамуымен одан импульстар шығады, бұл жатырдың одан да тереңірек қайта құрылымын тудырады. Жатыр мөлшері мен массасы бойынша ұлғаяды (жүкті емес күймен салыстырғанда 20 есе). Бұл өсу жүктіліктің бірінші жартысында бұлшықет талшықтарының гипертрофиясы мен гиперплазиясының салдары, ал екіншісінде жатырдың созылуы. Жүкті жатырдың жеке бұлшықет талшықтарының ұзындығы 500 мкм (жүкті емес жатырда 40-50 мкм) жетуі мүмкін. Жүктіліктің бірінші жартысында жатырдың қабырғасы шырынды және қалыңдатылған (шырышты және бұлшықет қабықтарының дамуына байланысты). Жүктіліктің соңында жатырдың жалпы көлемінің ұлғаюымен оның қатты созылуы мүмкін қабырғасы жұқа болады. Жатыр әсіресе ұрықтың мүйізінде айтарлықтай өзгереді. Мұнда шырышты қабатта плацентаның аналық бөлігі (жаңа құрылым) қалыптасады. Жалғыз буаздығы бар сиырда ұрық-орын қызметін атқаратын мүйіздің күшті ұлғаюы байқалады. Бос мүйіз де өседі, бірақ ол жеміс беретін мүйізден әрқашан 2-5 есе кіші. Жалғыз жүктілікте оң жақ мүйіз негізінен ұрықтың аймағы болып табылады. Көп жүктілікте ұрықтар әдетте екі мүйізде де орналасады. Жатырдың кең байламдары созылған. Олардың қалыңдығында тегіс бұлшықет талшықтарының саны артады. Жатырдың қабырғасында орналасқан байламдар бойымен өтетін тамырлардың люмендері 4-5 есе немесе одан да көп кеңейеді. Қолданыстағы қан тамырларының кеңеюімен бір мезгілде тіндердің қосымша васкуляризациясы орын алады. Жатырдың ортаңғы артериялары арқылы өтетін қан мөлшері артады. Жатыр мойнының көлемі ұлғаяды, оның шырышты қабаты гипертрофияланады, арна тығыз жабылады. Оның люмені қалың серпімді мөлдір шырышты тығынмен жабылған, ол жатыр мойнының сыртқы аузынан қынаптың саңылауына біраз шығып тұрады. Қынаптың шырышты қабаты бозарған, жүктіліктің соңына қарай іркілісті гиперемияланған, кейде біршама ісінген. Буаз сиырды күтіп-баптау Жеміс беру кезінде буаз сиырдың денесінде жаңа қасиеттер пайда болып, оның мүшелері сиырдың өзіне ғана емес, сонымен қатар дамып келе жатқан ұрыққа да қызмет ете бастағанда, сиырға жеке үй учаскелерінің иелері ерекше назар аударуы керек. , шаруа қожалықтары және ерекше күтім мен күтімді қажет етеді. Буаз сиырларға арналған қора таза, құрғақ, жарық, кең және жақсы желдетілетін болуы керек; буаз сиырларға арналған машиналар кең болуы керек, олардың ұзындығы сиырдың көлеміне сәйкес келуі керек, ол ыңғайлы жатуы үшін; машинадағы еден ағаштан жасалған, беті тегіс. Суық едендер ревматизмге бейім, ал артқа қарай еңіс жамбас мүшелерінің шамадан тыс жүктелуіне және ісінудің дамуына әкеледі. Еденнің басына қарай еңісі диафрагманың қысылуына байланысты өкпе мен жүректің белсенділігін тежейді. Ішке зақым келтірмеу үшін есіктері кең, табалдырықсыз, өту жолдары бос, өткір бұрылыссыз. Сарайдың кіреберісінде тік палубалар жасамаңыз. Буаз сиырлар буаз болу мерзімін (жоғары өнімді сиырларды бордақылау бойынша ұсынымдар) есепке алу негізінде құрастырылған арнайы нормалар бойынша азықтандырылады. Азық құрамында ұрық тіндерін құру үшін қажетті ақуыздың көп мөлшері болуы керек. Әсіресе минералды жемдерді (кальций, фосфор тұздары), витаминдерді (ірі қара малға арналған премикстер) рационға енгізу қажет. Қыста, әсіресе жүктіліктің соңына қарай, буаз сиырдың рационына гидропоникалық көк шөптерді немесе шырша мен қарағайдың ұнын қосу өте пайдалы, оның құрамында каротиннің көп мөлшерінен басқа, С дәрумені бар. В дәрумендерінің, D провитаминінің, кальцийдің, темірдің, фосфордың, мырыштың, кобальттың және басқа компоненттердің. Қылқан жапырақты ұн болмаған жағдайда, инелер диетаға енгізілуі мүмкін. Буаз сиырға көлемді және оңай ашытылатын жем беруге болмайды, салқын су ішу керек. Буаз сиырлардың иелері терінің ластанған жерлерін мұқият тазалауды және жууды жүйелі түрде жүргізуі керек. Буаз сиырларды дұрыс ұстаудың таптырмас шарттарының бірі - жаттығу. Жаттығусыз буаз сиырларда ұрық сұйықтығының көп жиналуы, аяқ-қолдардың және іштің ісінуі, жатырдың атониясы (сиырларда жатырдың гипотониясы және атониясы) және басқа да қиын босануға және босанғаннан кейінгі ауруларға (босанғаннан кейінгі парез, сиырдың салмағын жоғалту) бейімділігі бар өзгерістер. төлдегеннен кейін: себептері қандай және не істеу керек). Примипар сиырларды (примипарлы құнажындарды) сүт безіне тиюге қарсы тұрмауға алдын ала үйрету керек. Сауын сиырлар құрғақшылық кезеңі кемінде екі айға созылатындай етіп іске қосылады. Сүт безінің әртүрлі зақымдануын (сиырдың емшек сүтінің аурулары) емдеуге ерекше назар аударылады, өйткені стафилококктар, стрептококктар және ересек организмге зиян келтірмейтін және бездің елеусіз зақымдалуында локализацияланған басқа микроорганизмдер өте вирулентті болуы мүмкін. жаңа туған бұзау үшін. Жүктілік диагностикасы Жүктілік диагностикасының қолданыстағы әдістерін екі топқа бөлуге болады: Жүктіліктің клиникалық диагностикасының әдістері. рефлекстік әдіс. Сыртқы зерттеу. Ішкі тексеру (тік ішек және вагинальды). Жүктіліктің зертханалық диагностикасының әдістері. Жатыр мойнының немесе вагинальды шырышты зерттеу. Қанды зерттеу. Зәрді зерттеу. Сүтті зерттеу. Гормонды анықтау. Басқа зертханалық әдістер. Жүктілік диагностикасының клиникалық әдістері. Клиникалық әдіс анамнез жинауды және жануарды зерттеуді қамтиды, жүктілік белгілерінің екі түрін белгілеуге болады: Ықтимал (спецификалық емес). Бұл сиырдың жүкті болу мүмкіндігін көрсетеді. Рас, яғни. тек буаз жануарға ғана тән. Ветеринардың сиыр иесінен жинаған анамнезінен жүктіліктің келесі ықтимал белгілерін анықтауға болады: Сиырды ұрықтандырудан кейін 30 және одан да көп күн бойы эструс, жыныстық қозу және аңшылық белгілері жоқ. Сиырдың тәбеті мен семіздігі жақсарады. Кейде тәбеттің бұзылуы (тастарды жалау, сиырдың минералдарды жеуге деген құштарлығын арттыру). Жылдам шаршау және терлеу. Неғұрлым еркін мінез-құлық. Сауын сиырда – сүт безі қызметінің әлсіреуі немесе тоқтауы. Аяқ-қолдардың және іштің төменгі қабырғасының ісінуінің пайда болуы. Зәр шығару жиілігінің жоғарылауы, дефекация. Анамнез алу кезінде сиырдың қашан ұрықтандырылғанын сиыр иелері айтып береді. Анамнездік деректерге клиникалық зерттеу нәтижелерімен сәйкес келетін дәрежеде сенуге болады. Анамнез тек жүктілік мерзімін нақтылау үшін маңызды. жүктеу/скачать 252,79 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|