Қазақстан республикасы 45minut kz – 45minut org

БАСТАУЫШ СЫНЫПТАРДА ШЫҒАРМАШЫЛЫҚПЕН ЖҰМЫС ІСТЕУДІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Атырау облысы, Индер ауданы М. Әуезов атындағы орта мектептің
бастауыш сынып мұғалімі  Смагулова Айымгүл
       Елбасы   Н. Ә. Назарбаев "Болашақта еңбек етіп, өмір сүретіндер - бүгінгі мектеп оқушылары, мұғалім оларды қалай
тәрбиелесе Қазақстан сол деңгейде болады. Сондықтан ұстазға жүктелген міндет ауыр"деген болатын.
       Бүгінгі дүниенің күн санап өзгеруі  білім беруге деген талапты күшейте түсуде. Жаңа идеялар, білім беруге жаңаша
көзқарас, кәсіби біліктілік біздің бұрынғыдан да жаңа жоғары сатыға көтерілгеніміздің белгісі. Міне, мұның бәріне қол
жеткізуге әр ұстаздың шығармашылығы, жұмыс істеуі ерекше болу тиіс.
    Шығыс даналығы: "Маған айтсаң ұмытып қаламын, көрсем есімде қалар. Істеуін көрсетіп берсең, үйреніп аламын"- деген
екен. Бұл баланың ынтасын жетелеу арқылы оқыту, үйрену деген сөз. Сабақта бала білімді қабылдап алушы көп обьектінің
бірі   деп   есептеледі,   олардың   ерекшеліктері   жеке   ашыла   қоймайды.   Мұғалім   білімді   оқушы   санасына     сабақ   арқылы
жеткізеді. Сондықтан мұғалімнің ең басты мақсаты:
                     1. Әр баланы тұлға ретінде қабылдау.
                     2. Оның жеке тұлғалық қасиеттерін анықтап ашу.
                     3. Бұл қасиеттерін пайдалануға мүмкіндік туғызу.
                  Қазіргі   кезде   шығармашылықпен   жұмыс   істейтін   мұғалімдердің   тынымсыз   іздену   нәтижесінде   оқу   -   тәрбие
жұмысының тиімділігін арттырудың жаңа технологиялары өмірге келді.Қазіргі таңда әлемдік оқу үрдісінің өзегі - жаңа
технологиялар. Әлемнің бірнеше елінде сынақтан өткізілген жаңаша оқыту төрт бағытты қамтиды:
                      1. Дамыта оқыту технологиясы.
                      2. Рейтингтік жүйе.
                      3. Модульдік технология.
                      4. Сын тұрғысынан ойлау.     
         Әрбір технология өзіндегі жаңа - әдіс тәсілдерімен ерекшеленеді. Заман талабына сай оқушыларға сапалы, тиянақты
білім   беру  -  мұғалімдерге   үлкен  міндет.   Бұл   әрбір  мұғалімнен   тынымсыз   ізденісті,   оқытудың   жаңа   формаларын,   әдіс-
тәсілдерін тиімді пайдалануды қажет етеді. Сабақ барысында оқушылардың бұрынғы білетінін жаңа біліммен ұштастыра
отырып, белгілі бір идеяны қабылдап, оның неге қатысты екенін зерттеп, оларды салыстыра отырып, сол идеяларға қарсы
көзқарастарымен  теп-   теңдікті   зерттеуге   бағытталған   оқыту  технологиясының   бірі   -  Сын   тұрғысынан   ойлауды   дамыту
технологиясы. Өз сабақтарымда осы технология элементтерін жиі-жиі қолданамын. Бұл дамыту технологиясы бойынша
жұмыс жасағанда оқушылар өз алдына  қойған сұрақтарға жауап іздеп, жан- жақты пікірлесіп, талдау жасап отырады. Яғни,
оқушы санасын сол тақырыпқа байланысты ояту, ой шақыру, ойын тұжырымдау қасындағы оқушымен пікірлесу, топтасу.
Сын тұрғысынан ойлау мәселесіне байланысты оқушылар өз пікірін еркін сөйлеу арқылы ойын жеткізуге, оны дәлелдей
алуға, сонымен қатар қасындағы оқушы пікірін тыңдауға, досына құрметпен қарауға, мәдениетті, батыл сөйлеуге мүмкіндік
алады. Бұл оқушылардың қызығушылығын оятады. Өз бетінше ізденуге үйретеді. Сұрақ қойып, сұрақтарға жауап беруге
үйренеді.   Шығармашылық   белсенділігі   артады.   Білімге   құлшынысты,   жаңалықты   ашуға,   қиындыққа   төзуге   үйретеді.
Осындай әдіс-тәсілдер оқушыларды тынымсыз ізденімпаздыққа баулиды.
   Оқушылардың шығармашылық қабілетін арттырып, ынталандыру үшін сабағымды мынадай жолдармен өткізуге болады.
1. Сабақта кең көлемде көрнекі құралдарды қолдану. 2. Сабақты түрлендіріп өткізу. 3. Сабақта оқушылар өздері жасаған
суреттер, схемаларды пайдалану. 4.Сабаққа қатысты бейнетаспаларды, фильмдерді көрсету.
   Бастауыш мектепте шығармашылық қабілеттілік оқу әрекетінде көрінеді. Сондықтан әр бала бойындағы шығармашылық
қабілеттерін   бағыттап   тәрбиелеу   қазіргі   таңдағы     ата-ана   мен   мұғалімнің       тарапынан   қолдау   тауып   отыруы
қажет.Оқушыларды шығармашылыққа баулып, бала бойына шығармашылық қасиетті қалыптастыруға, өзі  ізденуге, білім
алуға құштарлығын оятуды бастауыш сыныпта ана тілі мен қазақ тілі сабағының берері мол. Бұл сабақтарда ұтымды уақыт
тауып,  шығармашылық   жұмыс  жүргізуге     болады.Ол  үшін мұғалім  мәтіннің,  жаттығудың   өн  бойынан  шығармашылық
тапсырмаға  лайықты  жағдайлар іздеп табуы   керек.  Кейбір  практикалық   тапсырмаларды  шығармашылық  арнаға  бұрып,
өзгертуге болады.
Шығармашылықтың түрі көп. Ал шығармашылық қасиетті қалыптастыруда сөз өнерінің маңызы зор. Бұл ретте ұлы ұстаз А.
Байтұрсынов:  "Сөз  өнері- өнердің биік шыңы.  Ол адам санасының  үш негізіне сүйенеді. Бірінші - ақыл, екінші- қиял,
үшінші -көңіл",- деп, балаға сөз өнерін меңгерту үшін осы үш істі бірлікте қарастыру керектігін ұсынса, жан - жақты талант
иесі   М.   Жұмабаев   "Педагогика"   еңбегінде   бастауыш   мектепте   әдеби   қабілеттілікті   қалыптастырудың   кейбір   әдістерін
көрсеткен.
          Баланың   жеке   қабілеті   мен   әлеуметтік   белсенділігінің   дамуына   жол   ашу   бастауыш   және   орта   буында   бағыттап
бағдарламаса, жоғары сыныпқа келгенде, көбінің шығармашылық мүмкіндігі шектеліп тоқталып қалады.
  Жас ұрпаққа білім беру жолында оқытудың жаңаша әдіс - тәсілдерін қолдану арқылы баланың кішкентай кезінен табиғат,
қоршаған дүние туралы түсініктерін кеңейте отырып, дүниеге өзіндік көзқарасының қалыптасуына жол ашу.
Шығармашылыққа баулудың өзіндік іс - әркетін ұйымдастырудың мынадай түрлерін алуға болады:
           Тақырыпты мазмұнына сай жинақтау.
           Арнаулы бір тақырыпта пікір талас тудыру.
           Сөзжұмбақ  құру, шешу. 
           Шығарма, шағын әңгіме құрау.
           Әңгімені бөліктерге бөлу, ат қойғызу. 
           Қиялдау арқылы суретін салғызу, рөлге бөліп оқыту. 
           Кейіпкерге мінездеме беру. 
           Мазмұндама түрлерін жазу.
           Адасқан сөзді орнына қою.
           Ертегі, әңгіме құрату,  өлең құрау немесе аяқтау.
68

    Қоғам талабына сай қазіргі міндет жеке дара тұлғаның ойлау қабілетін дамыта отырып, дарынды шығармашылық тұлға
қалыптастыру - білім мен тәрбие берудегі мұғалімнің басты парызы.  Шәкірт бойындағы талант  көзін ашып, тілін байыту,
қиялын ұштау мен өз бетінше ізденуге бағыт берудің, яғни айтқанда  оқушы шығармашылығын дамыту.
     М.Жұмабаев баланың ойын дамыту туралы "Ойлау - жанның өте бір қиын, терең ісі" деп атап көрсете келіп, ұстаз
баланың ойлап үйренуіне көп күш жұмсау керектігін айтқан. Оқу қызметі, ақыл - ойдың жоғары белсенділігін арттырады.
Дұрыс ұйымдастырылған оқу - тәрбие процесі баланың тиянақты білім алу қабілетілігін арттырып қана қоймай, сонымен
қатар бойының өсуіне, баланың дамуына, денсаулығына  да әсері бар. Сабақ - білім беруді ұйымдастырудың негізгі жолы.
     Қазіргі Қазақстандағы білім беру саласының алдында оқыту мен тәрбие жұмысын жандандыру, әлі де жетілдіре түсу
міндеті тұр. Ал аталмыш мәселені шешу педагогика ғылымының алдына қойып отырған мақсаттарының бірі - оқушыларды
өз бетімен жұмыс істеуге үйрету. Сол арқылы  жаңа білімді игеріп, кез келген жағдайда тиімді пайдалана білуін қамтамасыз
ету. Мен  осыған орай Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев пен ҚР білім және ғылым Министрі А.Саринжиповтің «Басты міндет –
оқытудың жаңа сапасына қол жеткізу» бастамасына байланысты «Жаңа форматты мұғалім» жобасы мұғалімдерді әлемдік
тәжірибеге сай әзірлейтін жаңа бағдарлама бойынша үш айлық қайта даярлау курсынан біліктілігімді арттырып келдім. Осы
курс барысында  оқытудың жеті модулі бойынша  алған  білімімізді оқытуда қолданып келемін.
     Қазақстан   Республикасының   жалпы   білім   беретін   мектептері   педагогтарының   біліктілігін   арттыру   курстарының
бағдарламасынан күтілетін нәтижелер оқушылардың қалай оқу керектігін үйреніп, соның нәтижесінде еркін, өзіндік дәлел –
уәждерін нанымды жеткізе білетін, ынталы, сенімді, сыни пікір – көзқарастары жүйелі дамыған, сандық технологияларда
құзырлылық танытатын оқушы ретінде қалыптасуын қамтиды. 
 Шығармашылық жұмысымның тақырыбы: «Бастауыш сыныптарда шығармашылықпен жұмыс істеудің ерекшеліктері»
   Оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыру  үшін әр сабағымды  қызықты, ұтымды өткізуге тырысамын. Оқушы
ойын дамытудың түрлі тәсілдерін пайдалануға ұмтыламын. Оқушыларға еркін ойлауға, өз ойын дәлелдеуге,  топ ішінде өз
пікірін   ортаға   салуға     мүмкіндік   беремін.   Сабақтың   тақырыбына,     мазмұнына   қарай   бір   сабақта   бірнеше   өзіндік
тапсырамамен жұмыс жүргізуге тырысамын. Сабақта оқушылар жұппен белгілі бір тақырыпта диалог, сұхбат құруға әбден
дағдыланған.   Шығарма,   эссе   жазуға   төселіп   қалды.   Осындай   сабақтың   нәтижесінде   оқушылар   өз   ойларын   еркін   айта
алады,сенімділікпен жұмыс жасайды, бір - бірінің пікірлерін тыңдауға, өзара сыйластықпен топта жұмыс жасау арқылы
ынталары жоғарылайды.  Сабақтарда оқушының білімін,өздік жұмысын тексеруде тест әдісін жиі қолданып отырамын. Тест
әдісі   уақытты   үнемдейді,   әрі   оқушы   тапсырманы   қызығушылықпен   орындап,   өзі   де   тест   тапсырмасын   әзірлеп,
шығармашылықпен айналысуға тырысады. Ол үшін ол өткен тақырыптарды қайталап, өткенді еске түсіреді. Өз бетімен
жұмыс істеудің бір ерекшелігі оқушы білімді саналы меңгереді, логикалық ойлау қабілеті артады, салыстыру, дәлелдеу тағы
басқа дағдылары қалыптасады. Өздік жұмыс оқушының білімін, пәнге деген қызығушылығын арттырумен бірге  ұжымдағы
қарым-қатынасын орнықтырады,  бірін-бірін  құрметтеуге, сыйлауға, бір- бірінің пікірін тыңдауға, өзіндік шығармашылық
жұмыс   істеу  қабілетін  дамытады.Осындай   жұмыс   нәтижесінде,   мен  сабақ   беретін  сыныптар   бойынша   білім   сапасы   50
пайызды көрсетеді.
  Ұстаздық   еңбегімдегі   жеткен   жетістіктерім:    Республикалық   қазақ   тілі   мен   математикадан   өткізілген   олимпиадада
Аманқос Ерасыл, Байтлеуова Айгерим, Азберген Есенжан, Максот Мөлдір сияқты оқушыларым жүлделі І,ІІ,ІІІ орындарды
иеленіп   өз   білімдерін   көрсете   білді.Одан   кейін   мектепішілік   олиппиадада   ана   тілі   пәнінен   Байтлеуова   Айгерим   деген
оқушым ІІІ орынды иеленсе, математика пәнінен Аманқос Ерасыл ІІ орын, Қуатова Сымбат І орынды иеленіп, аудандық
олимпиададан   жүлделі   ІІІ   орынды   жеңіп   алды.   Бұдан   басқа   мектепішілік   сайыстарға,   спотртық   сайыстарға     да   сынып
оқушылары бір кісідей атсалысып қатысып отырады.  
Қорытынды 
    Өзімнің іс- тәжірибемді қорыта келіп, мынадай түйін түюге болады. 
1. Осы шығармашылық тапсырмаларды пәндерге бейімдеп қолданудан, оқушылардың пәнге қызығушылығы артты.
2. Оқушылардың білім сапасы көтерілді.
3. Оқушылардың логикалық ойлауы, шығармашылық іс-әрекетке қабілеті артты.
4. Осы жұмысты өткізу барысында ата-аналар тарапынан үлкен қолдау көрсетілді
5. Шығармашылық қабілетіне ,ғылыми ойлау дәрежесіне, зерттеу жұмысына икемділігін  анықтау , шешендік шеберлігіне
шыңдалды.
6. Оқушылармен саяхаттар ұйымдастыру, ғылыми зерттеу жұмысына қызығушылық ынтасы дамытылды. Ғылыми  зерттеу
жұмыс түрлерінен  кітапша  жасалды.
  Ойы дамыған шәкіртіміздің танымдық қызығушылығы арта отырып, шығармашылық әрекеті жоғары деңгейге көтерілді.
Президентіміз Нұрсұлтан Назарбаев   бізге сенім артып: «Еліміздің ертеңі – бүгінгі жас ұрпақтың қолында, ал ұрпақтың
тағдыры ұстаздардың қолында»,- деп ұстаздардың жаңа заман қалыптастырудағы алатын орнын өз сөзінде айқындап атап
өткен болатын. Ал, біз, ұстаздар, осы жүктемені халық айтпақшы: «Нар тәуекел – ер ісі», - деп бар күшімізді салып арқалап
көтеруге тиіспіз, сонда ғана діттеген мақсатымызға жетіп, Елбасы сенімін, халық сенімін, ата-ана сенімін болашақ алдында
ақтай алмақпыз. Білімнің сапалы, жоғары деңгейде болуы, тәрбиенің саналы, жеткіншек ұрпақтың бойына сіңімді болуы,
тікелей   мұғалімнің   кәсіби   шеберлігіне,   баламен   қарым-қатынас   жасауына,   ол   құрастырған   әр   сабақтың   құрылымына
байланысты деп ойлаймын. Әр сабақты жоспарлай отырып,  алдыма келген оқушының білімі сабақ соңында бір сатыға
жоғарылап, рухани жетілуі тиіс екендігін ешқашан естен шығармауға тырысамын. Сонымен, менің   міндетім   - әрдайым
білімім мен біліктілігімді арттыру, жетілдіру, баланың дамуы үшін бар күшімді салу.   Мен болашақта оқушыларымыздың
қандай   мәселелерді   болса   да   ойлылықпен,   ақылдылықпен   шешуге,   саналы   шешім   қабылдауға   дайын   болуы   керек   деп
есептеймін. Біздің оқушыларымыз талдай, жүйелей, сұрыптай білудің арқасында ғана еліміздің білімді, іскер азаматы бола
алады деп ойлаймын.
Қолданылған әдебиеттер: 
1) Кіші жастағы оқушылардың ойлау қабілетін дамытудағы әдістемелік тәсілдер.
2) Тұрғынбаева Б. Кіші жастағы  оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту. 1997 ж.
3)  Бастауыш білім беру мазмұны мен әдістері "Бастауыш мектеп "№8 2012ж.
4)  Тұрғынбаева  Б. Дамыта оқыту технологиясы Алматы. 2000ж.
5)  Педагогикалық энциклопедия. - М. 1968ж.
* * * * * *
69

 Батыс Қазақстан облысы, Жаңақала ауданы  Жангелді ауылы, Жангелді бастауыш жалпы білім
 беретін мектебінің бастауыш сынып мұғалімі Бекенгалиева  Сауле Бактыгереевна
Шал мен бала. Бердібек Соқпақбаев    Пәні:Әдебиеттік оқу   Сыныбы: 4
Сабақтың мақсаты:
1.
Мәтіннің мазмұнын ашуға, негізгі ойды ұғына білуге жағдай туғызу, мәтіннің авторы туралы және мәтін жайлы
әңгімелей отырып, үлкенге құрмет, кішіге ізет көрсетудің әдептілік екенін түсіне білуге жол ашу.
2.
Оқушылардың тақырып, мәтін бойынша талдау жұмыстарын, сөздік жұмысын өз бетімен, жұпта, топта жүргізе
білу қабілеттерінің дамуына ықпал ету.
3.
Үлкендерді сыйлауға, бір-бірін тыңдауға, құрметтеуге тәрбиелеу.
Сабақтың  әдісі:«Болжау»   әдісі,«Екі   жақты жазу күнделігі»  стратегиясы,«РАФТ»  стратегиясы,топтық  пікірлесу,   танысу
картасы.
Сабақтың көрнекілігі:  мәтіннің желісі бойынша  салынған  сурет,«Сырсандық»,  мәтіндегі оқиғаға ұқсас кинофильмнен
үзінді. («Менің атым Қожа» фильмінен үзінді.)
Сабақтың барысы:   Ұйымдастыру кезеңі.   Үй тапсырмасын қорытындылау.
І. Қызығушылықты ояту.
Мұғалім жаңа сабақта «Кім кінәлі?» мәтінін оқып береді. Оқушылардан мәтін мазмұнын зейін қойып тыңдау сұралады.
Кім кінәлі?
Алмас пен Думан тату достар еді. Екеуі сыныптас, бір партада қатар отыратын.
Үзіліс кезі. Мектеп ауласында доп қуып жүрген Алмас байқамай ағаштың бұтағын сындырып алды. Бұл уақытта күзетші
атай осы маңда болатын, сынған бұтақты көріп, Алмастың жанына келді:
1.
Бұтақты сен сындырдың ба? – деді.
2.
Мен емеспін... – деді Алмас бірден.
Неге екенін, оның жанындағы тұрған Думан өз-өзінен қызарып кетті.
Күзетші енді Думаннан:  -Әлде, сындырған сенсің бе? – деп сұрады.
Ол үндемеді.
3.
Онда кінәлі сен болдың ғой, мойныңа алуға батылың жетпей тұр - ә? – деді күзетші Думанға тесіле қарап.
Думан кінәлі досына бір қарады да, бұрылып жүре берді.
Досын ренжітіп алған Алмас қатты қапаланды. Оның соңынан:
4.
Тоқтай тұршы... – деді дауыстап.      Күзетші кімнің кінәлі екенін іштей сезді. Бірақ үндемеді.
- Оқыған мәтіндегі болған оқиғаға баға бере отырып, Алмастың бойында сол сәтте қандай қасиет табылмай қалды деп
ойлайсың? Қолыңдағы қағазға өзің жоғары санайтын бір ғана қасиетті жаз. (Мысалы: адалдық, батырлық, батылдық, ар-
ождан, шыншылдық.)
Өздері таңдаған қасиеттері бойынша топтарға бөлінеді.
3-
Топқа бөлу.     Топ басшыларын сайлау.
4-
Әр топ өзінің таңдаған атына қысқаша түсініктеме беріп өту, таңдау себептерін айту. (Әр сыныптың жұмыс жасау
әрекетіне байланысты жұмысты күрделендіруге болады.)
5-
Осы таңдаған топтың атауларына байланысты қандай ақынның өлеңін білесіңдер? Осы асыл сөздер қай өлеңде
кездеседі? Бұл кімнің өлеңі? Бұл өлеңді  не үшін таңдадың? (Бұл өлеңнің негізгі идеясы сенің тақырыбыңды ашып тұр ма?)
5.
Ендеше, бүгінгі өтетін сабағымыздың тақырыбы не туралы болады деп ойлайсың? 
6.
Осы өздерің таңдаған тақырыптардың негізінде, яғни, адам бойынан табылатын адами қасиеттер туралы болмақ.
Мәтінмен, автормен таныстыру.
II. Мағынаны тану.     Автор туралы әңгімелеу.   Бердібек Соқпақбаев 1924 жылы Алматы обласы Нарынқол ауданында
дүниеге   келген.   Абай   атындағы   Қазақ   мемлекеттік   педогогика   институтын   бітірген.   «Жұлдыз»,   «Балдырған»
журналдарында   қызмет   еткен.   «Менің   атым   Қожа»   повесі   оқырмандардың   сүйікті   шығармасына   айналса,   осы   повесті
бойынша түсірілген фильм 1967 жылы Канн фестивалінің жүлдегері атанды.
Жазушының  «Балалық  шаққа саяхат»,  «Өлгендер  қайтып келмейді»,  «Жекпе-жек» повестері,  көптеген әңгіме,  өлеңдері
балаларға арналған.
«Менің атым Қожа» фильмінен үзінді. (Жантасқа сиямен атқан жерінен.)
7.
Адам бойындағы қандай жақсы қылықтарды айта аласың?
-   Ендеше, осындай жақсы қылықтар біздің басты кейіпкерімізде бар ма екен және қандай қылықтары бар екен?
Топпен жұмыс істеу арқылы осы жақсы қылықтарды «Сырсандыққа» жинақтау. Кімнің жақсы қылықтары көбірек болар
еді?
Мәтінді «Болжау» әдісі арқылы оқу. (Ол үшін мәтінді алдын ала бөлімдерге бөліп алу).
1-бөлім. Көмек.    2-бөлім. Жол көрсету.  3-бөлім. Сыныптас.  4-бөлім. Алғашқы кездесуді еске алу.
1-бөлімді оқу.
- Мәтіннің басты кейіпкерлері кімдер?
- Бала неліктен шалға көмек берді?
- Қалай ойлайсың, әңгіме әрі қарай қалай өрбуі мүмкін?
2-бөлімді оқу.
- «Бейтаныс баланың көрегенділік қылығы шалды сүйсіндірді» - осы сөздердің астарында не жатыр, қалай ойлайсың?
- Бала шиені ұрлаушылар жөнінде естігенде, неліктен міңгір ете қалды?
- Қалай ойлайсың, ары қарай оқиға немен жалғасуы мүмкін?
3-бөлімді оқу.
- Оқиғаға  тағы кім қосылды?
- Осындай жағдай саған таныс па? Сенің басында осындай жағдай болды ма? Қалай жол таптың?
- Осы жерде сен үшін ең қызығы не болып тұр? (сен нені тезірек білгің келіп тұр?)
«Екі жақты жазу күнделігі» стратегиясы бойынша дәптермен жұмыс.
Баланың әрекетіне баға беру.
70

8. Әңгіме немен аяқталуы мүмкін? Сенің олай ойлауыңа не себеп?
4- бөлімді оқу.
- Ақсақал қандай ой түйіндеді? Мәуленнің ұрлығын кешірді ме? Неліктен? Қалай ойлайсың?
«Жақсылыққа  жақсылық - әр кісінің ісі ғой» дегенді қалай түсіндің?  Бұл сөздің мәтіндегі оқиғаға қандай қатысы бар?
Дәптеріңе жазып ал.
9. Мәтіндегі негізгі ойды қандай сөзбен түйіндеуге болады?
10.
Осы нақылдың ішіндегі негізгі ойды білдіріп тұрған сөзді дауыс ырғағымен ерекшелеп айтып көр.
11.
Ал, сен тақырыпқа қандай ат және эпиграф таңдап алар едің? (Дәптермен жұмыс).
Мәтіндегі басты кейіпкерлерге сипаттама беру. (Әр топ өз қалауы бойынша таңдап алады және таңдау себептерін атау
керек)
Сергіту   сәті.    Сынып   оқушылары   жұптасады.   Жұптағы   оқушының   бірі-   мүсінші,   екіншісі-мүсінделуші   саздың   рөлін
атқарады. Мүсінші саздан тәртіпті баланың бейнесін жасап шығаруы керек. Ал саз болса, кез келген икемге көнуі керек.
Сосын орындарын ауыстырады. Кімнің мүсіні әдемі шыққанын атап өту керек.
Осы   жасалған   мүсіндердің   ішінен   жақсы   деген   үшеуін   таңдап   алу.   Оларды   біздің   басты   кейіпкерлерімізге   балау.
«Сырсандыққа» салған жақсы қылықтарымыздың қайсысы кімнің бойынан табылып отыр деп ойлайсың?
Сол жақсы қылығымызды басты кейіпкерлерге стикермен жапсыру.
12.
Мінеки, балалар, бүгін біз мүсін жасап шығардық. Әрқайсысымыз осы кейіпкерлеріміз сияқты болуға тырысайық.
Бұл барлығымыздың қолымыздан келеді деп ойлаймын, себебі, бұл  мүсіннің авторы өздерің!
13.
Бүгінгі сабағымызға қандай нақыл сөз, мақал-мәтел сай келуі мүмкін?
Дәптеріңе тізіп ал.
14.
Әңгіменің авторына қандай сұрақ қойғың келеді?
15.
Осыған ұқсас мәтін оқығың келе ме? Қандай тақырыпты қалар едің?
16.
Мүмкін, өз басыңнан өткен оқиғаны достарыңа жазып ұсынарсың.
17.
Ал сенің сыныптастарыңның ішінде Саша мен Мәулен сияқты достарың бар ма? Жалпы, сыныптастарыңды жақсы
танисың ба? Ендеше біз бүгін «Танысу картасын» толтырып көрелік.
Танысу картасы
Сыныптың еркесі (Мөлдір)
Батыр жігіт (Ризабек)
Суретші (Ержан)
Ең адал дос (Гүлназ)
Қыс
 
айында
туған(Мұхаммед)
Үздік
 
оқушы
(Дінмұхаммед)
Өте жақсы билейді (Алтын)
Ұқыпты жан (Аягөз)
Көп оқиды (Ақнәзік)
Спортпен   шұғылданады
(Бекзат)
Мәнерлеп
 
сырғанайды
(Айзере)
Бастауыш   сыныпқа   сабақ
беретін (Эльмира апай)
(Кестені әр сынып оқушыларының мінез-құлқына, т.б қасиеттеріне байланысты өзгеруге болады.)
III. Толғаныс.
Сабақты қорытындылау. Мәтін соңындағы сұрақ-тапсырмаларды орындау. Осы мәтіндегі кімнің орнында болғанды қалар
едің? Неліктен?
Өзің таңдаған топтың атынан кез келген жазу түрін таңдау арқылы  «РАФТ» стратегиясы  бойынша сыныптастарыңның
ішінен көңілің толмай жүрген көршіңе арнау жазу.
Р –рөл – оқушы,
А – аудитория – адамдар,
Ф – форма (хат,үндеу, ойтолғау, т.б. өз қалаулары бойынша),
Т –тақырып.
Үйге тапсырма. Мәтінді оқу, сыныпта айтылмай, мән берілмей қалған қандай жайттар бар екенін қарастырып келу.
* * * * *
Батыс Қазақстан облысы, Жаңақала ауданы, №3 жалпы орта білім беретін 
қазақ мектебінің тарих пәні мұғалімі Абуов Нұрлыбек Қажиетұлы
Тақырыбы: Абылай хан тұсындағы қазақ хандығы
Мақсаты: Оқушыларға Абылай хан тұсындағы қазақ хандығына толықтай мағлұмат беру, ҰБТ
тапсыруды пысықтауға арналған тапсырмалар.
І.Ұйымдастыру кезеңі.   Оқушылармен амандасу, түгендеу.
Жаңа сабақ
Абылай   хан(шын   есіміӘбілмансұр)   —1771—1781жылдар   аралығында   билік   құрған,  қазақ
хандығының18-ші   ханы.   Қазақ  Ордасының   тарихындағы   ең ұлы хандардың   бірі.  Арғы тегіАқ
Орданыңнегізін   қалағанОрда   Ежен   ханнанбастау   алады.   Абылай   онымен   қосаҰрыс   хан,Барақ
хан,Әз-Жәнібек хансияқты билеушілердің тікелей ұрпағы. Абылай хан қазақ тарихындағы бірегей
тұлғаКенесары ханныңатасы.
1730-33жылдар аралығында болған бір ұрыста бұрын белгісіз жас жігіт Әбілмансұр жекпе-жекке
шығып, қалмақтың бас батыры, қоңтажы Қалдан Сереннің жақын туысы (кейбір деректерде күйеу
баласы) Шарышты өлтіреді. Үлкен әкесінің аруағын шақырып, жауға Абылайлап ат қойған Әбілмансұр жеңісті ұрыстан
соң, Орта жүздің сұлтаны деп танылып, қазақ даласындағы ең беделді әміршілердің біріне айналады. Бұдан соңғы жерде
Әбілмансұр есімі ұмытылып, Абылай атанады.
Абылай   дарынды   хан,   аса   ірі   қайраткер,   қолбасшы   болды.   Әбілмәмбет   ханның   тірі   кезінде   қазақ   халқы   оны   өзінің
қорғаушысы, көсемі санады. Ол патша өкіметінің губернаторларының ыңғайына жүрмей, елінің еркіндігін, бостандығын
қорғай білді.
1-тапсырма   Нұсқа 9
1. Абылай хан қай жылдар аралығында өмір сүрді? 
А. 1710-1780жж
71

В. 1711-1781жж
С. 1712-1782жж
Д. 1713-1783жж
Е. 1714-1784жж
2. Абылай хан қай қалада дүниеге келген? 
А. Ташкент
В.Түркістан
С. Суяб
Д. Тараз
Е. Баласағұн
3. Абылай хан шығыстың неше тілін білген?
А. 3
В. 4
С. 5
Д. 6
Е. 7
4. Абылай ханның өзі шығарған нешеден астам күйі бар? 
А. 10
В. 20
С. 30
Д. 40
Е. 50
5. Абылайдың аты халық арасында неше жасынан-ақ кеңінен танымал бола бастады? 
А. 10
В. 20
С. 30
Д. 40
Е. 50
6. Әбілмәмбет ханның әскери жасағына кірген Абылай бір шайқастың кезінде «Абылайлап» ұран тастап, жоңғар 
қалмақтарының атақты батыры кімді жекпе-жек ұрыста өлтіреді? 
А. Батыршаны
В. Шеренді
С. Кансиді
Д. Шарышты
Е. Аюкені
7. Абылай хан  қай жылы Түркістан қаласында қазақтың үш жүзінінң ханы болып сайланды?   
А. 1770 жылы
В. 1771 жылы
С. 1772 жылы
Д. 1773 жылы
Е. 1774 жылы
8. Абылайдың азан айтып қойылған аты?
А. Сабалақ
В.Абылай
С. Әбілмансұр
Д. Әбілмәмбет
Е. Әмірсана
9. Абылайдың жасырын аты? 
А. Сабалақ
В.Абылай
С. Әбілмансұр
Д. Әбілмәмбет
Е. Әмірсана
10. Абылайдың кеңесшісі?
А. Шернияз
В. Бұқар 
С. Марғасқа
Д. Тәттімбет
Е. Базар
11. 1759 жылы патша үкіметі Абылай ханға қай ханның орнына хан болуға ұсыныс жасаған еді? 
А. Сәмеке
В. Айшуақ
С. Әбілмәмбет
Д. Әбілпейіз
Е. Сүйік
12. Қай жылдан бастап патша үкіметі Абылайды бір ғана Орта жүздің ханы деп таныды? 
А. 1772 жылы
В. 1774 жылы
С. 1776 жылы
72

Д. 1778 жылы
Е. 1780 жылы
13. 1741 жылы қазақтарға қарсы жорыққа шықан ел? 
А. Қытай
В. Жоңғар
С. Ресей
Д. Башқұрт
Е. Татар
14. 1741 жылы тұтқынға түскен хан?
А. Сәмеке
В. Айшуақ
С. Абылай
Д. Ералы
Е. Нұралы
15. 1742 жылы Галдан-Церенге жіберілген майор? 
А. Левшин
В. Витевский
С. Шпрингер
Д. Миллер
Е. Татищев
16. 1755 жылы Жоңғарияға елеулі әскер күшін кіргізген ел? 
А. Қытай
В. Иран
С. Ресей
Д. Швеция
Е. Византия
17. 1758 жылы Жоңғарияны түгелдей бағындырып алған қай елдің армиясы? 
А. Қытай
В. Иран
С. Ресей
Д. Швеция
Е. Византия
18. 1758 жылы неше миллионға жуық қалмақ қырғынға ұшырады? 
А. 1 млн
В. 2 млн
С. 3 млн
Д. 4 млн
Е. 5 млн
19. Қай жылы Қытай өзінің Жоңғариядағы жағдайын біржолата нығайту үшін онда империясының Синьцзянь немесе 
Шыңжаң (Жаңашеп) атты жергілікті аймағын құрды? 
А. 1760 жылы
В. 1761 жылы
С. 1762 жылы
Д. 1763 жылы
Е. 1764 жылы
20. 1755 жылы Қытай шекара  мәселелерін реттеп қайту үшін қазақтың қай ханына елші жіберді? 
А. Сәмеке
В. Айшуақ
С. Абылай
Д. Ералы
Е. Нұралы
21. 1756 жылдың көктеміне қарай  қазақ жасақтары қай елдің әскеріне қарсы Жоңғарияның ішкі бөлігіне жорық жасап, 
терең еніп кетті? 
А. Қытай
В. Иран
С. Ресей
Д. Швеция
Е. Византия
22. Қай жылдың жазында Тарбағатай тауының солтүстік сілемдерінде Қытай әскерлері мен Абылайдың жау жүрек 
қосындары арасында ең соңғы ірі шайқас болып өтті? 
А. 1751 ж
В. 1753 ж
С. 1755 ж
Д. 1757 ж
Е. 1759 ж
23. Қай жылы Қытай боғдыханы қазақтардың Аягөз өзенінің оңтүстік жағына қарай көшіп-қонуына тиым салатыны туралы 
жарлық шығарды? 
А. 1761 ж
В. 1763 ж
73

С. 1765 ж
Д. 1767 ж
Е. 1769 ж
24. Абылайдың артында неше ұл неше қызы қалды? 
А. 15 ұлы мен 25 қызы 
В. 20 ұлы мен 30 қызы
С. 25 ұлы мен 35 қызы
Д. 30 ұлы мен 40 қызы
Е. 35 ұлы мен 45 қызы
25. Абылай қайтыс болғаннан кейін хан тағына отырған оның үлкен ұлы? 
А. Сәмеке
В. Қайып
С. Уәли
Д. Ералы
Е. Болат
р/с
Нұсқасы - 9
Дұрыс жауабы
Түсінген жоқпын
Естімеген сұрақ
1
В
2
А
В
3
Е
+
+
4
В
5
Д
В
6
Д
7
В
8
С
9
А
+
10
В
11
С
12
Е
Д
13
В
14
С
15
Д
+
16
А
17
А
18
А
19
В
+
20
С
21
С
А
22
Д
23
А
24
Д
25
С
Жинаған балы - 21
2-тапсырма
р/с
Жыл
Сан 
Ғасыр
1
1711
20
XVIII
74

2
1771
15
XVIII ғ аяғы
3
1759
300
XVIII ғ  60-70 жылдары
4
1778
200
5
1741
1 млн
6
1742
30
7
1755
40
8
1758
20
9
1761
2
10
1756
19
11
1755
120 мың
12
1757
13
1761
14
1767
15
1765
16
1770
17
1779
18
1781
19
1795
20
1788
21
1798
22
1904-1905
р/с Абылай хан қай жерлерге өзінің ұлдары мен жақын 
туыстарын билеуші етіп тағайындады
Аталған жерлерді басқарған ұлдары мен жақын 
туыстары
1
Жетісуда
Әділ және Сүйік сұлтан
2
Орталық Қазақстанда
Қасым сұлтан
3
Ертіс бойы өңірінде
Немере туысы Сұлтанбет
4
Шығыс Қазақстанда
Әбілмамбеттің ұлы Әбілпейіз
р/с
Тақырыпқа қатысы бар
адамдар
Аталған адамдар туралы қысқаша мәлімет
1
Абылай 
Үш жүздің және орта жүздің ханы. 1711-1781 жж өмір сүрген.
2
Уәли
Абылайдың үлкен ұлы 1781-1819 жж билік еткен хан.
3
Шарыш 
Жоңғар қалмақтарының атақты батыры
4
Бұқар жырау
1693-1787 жж қазақтың әйгілі ақын жырауы. Абылай ханның бас кеңесшісі.
5
Галдан-Церен
Жоңғар қонтайшысы
6
Әділ 
Абылай хан тұсында Жетісуды басқарған сұлтан
7
Сүйік
Абылай хан тұсында Жетісуды басқарған сұлтан
8
Қасым
Абылай тұсында Орталық Қазақстанды басқарған сұлтан
9
Сұлтанбет
Абылай хан тұсында Ертіс бойы өңірін басқарған сұлтан
75

10
Әбілпейіз
Абылай тұсында Шығыс Қазақстанды басқарған Әбілмамбеттің ұлы
11
Миллер
1742 жылы Қалдан-Церенге елші болып жіберілген мойор
12
Әмірсана
1722-1757 жж жоңғар нояны. Давациидің бақталасы
13
Бөгенбай
Қытайдың оңтүстіктен келе жатқан әскерге қарсы аттанған батыр
14
Алихан Бөкейханов
“Қырғыздар” (“қазақтар”) еңбегінде Абылай туралы мәлімет келтірген 
15
И.Крафт
Орыс ғалымы Абылай туралы жазған зерттеуші
Қорытынды: Белсене қатысып отырған оқушыларға мадақтама беру және қалыс қалып отырған оқушыларға ескертпе беру 
арқылы сабақты қорытындылау.
* * * * *
ЕЛІН СҮЙГЕН – ЕЛБАСЫ
Атырау облысы, Исатай ауданы, Исатай ауылы.
«Балбөбек» балабақша тәрбиешісі Доскалиева   Айнагуль   Мураткалиевна
Мақсаты:  Балаларға   1-желтоқсан-Қазақстан   Республикасының   тұңғыш   президенті   күні   мерекесі   жөнінде   түсінік   беру.
Елбасының   туып-өскен   жері,   өмір   жолы,   қызмет   еткен   кезеңдері   туралы   мағлұмат   беру.   Рәміздер   туралы   ұғымдарын
кеңейту, елбасы ұстанымын, өмір жолын үлгі етіп, балаларды Отанын, елін, жерін сүюге, патриоттық сезімдерге тәрбиелеу;
Көрнекілігі: теледидар, муз орталық, слаид, видеокөрініс, суреттер, рәміздер т.б
Әдісі: тәрбие сағаты
Барысы:
Ел болдық, ерік алдық Астаналы
Енді кімнен қазағым жасқанады
Тәуелсіз мемлекеттің шежіресі
Нұрсұлтанның   атымен   басталады.   –дей   келе,   1-желтоқсан   Қазақстан   республикасының   елбасы   күні   мерекесіне   орай
ұйымдастырылып отырған «Елін сүйген елбасы!» атты ортаңғы топтың топтық тәрбие сағатын ашық деп жариялаймыз. 
- Қадірменді ұстаздар,  қош келдіңіздер! 
Ауыр күнді артымызға тастауы
Қиын сәтте қиындықтан қашпауы
Тілім, дінім, ұлтым қайта көгерген
Елбасымыз Нұрсұлтанның бастауы! деп, алғашқы құттықтау сөзді балабақша әдіскері Гүлсім Бақытқызына жолдаймыз.
-ән ұраным, жан ұраным
Айтар әнім, сөйлер сөзім
Туған жерім сағынарым
Мәңгі бақи шырқалады
Әнұраным-Менің Қазақстаным!
Қазақстан республикасының мемлекеттік әнұраны орындалады.
-өз жеріме өзім ие болған күн
Тілім таза бостандығын алған күн
Елтаңбам мен көк байрағым желбіреп
Тарихыма өшпес белгі салған күн.
Хор: «Ұландар»
Елбасы елді қолдайды
Халық қамын ойлайды
Осындай жақсы адамның
Жақсылығы тарайды
Кезекті бүлдіршіндеріміздің тақпақтарына береміз.
Жайдары:
Елбасымыз жолдайды
Халқы оны қолдайды
Ешқашанда орынсыз
 Шешімдері болмайды
Гүлім:
Елін сүйген еркінім де еңселім
Аппақ таңнан дауысыңды естідім
Тәуелсіздік -Назарбев Нұрсұлтан
Тұңғыш көкке көтерді ол ел туын!
Арай:
Тәуелсіздікті елге сыйлады
Бейбітшілікті қалады
Орындалып арманы
Халқымызда ажарлы
Осының бәрі әрине
Елбасымның арқасы
Айнара:
Елбасым-Нұрсұлтан
Туған жерім-Қазақстан
Елбасыммен мақтанам
Елімді алға бастаған
Ерасыл: 
Ұланымын халқымның
Ұлы істерге талпындым
Тыныштықтың деміндей
Егеменді ел болдым
Санжар:
Артамыз сізге сенім
Елім деп жерім деген
Адымдап сенімменен
Халқымның көшбасшысы
Бекежан:
Достықтың туын көтеріп
еліңе бақыт келтіріп
Президент болдың Нұрсұлтан
Қазақтың салтын тербетіп
Зарина:
Халқымның көшбасшысы
Тәуелсіз қазақ елім
Бақ қонған ғажап елім
Нұрсұлтан Назарбев
Асылхан:
76

Қазағымның туын тіккен елбасы
Ұл-қызынан үміт күткен елбасы
Қазақ елін аялаған елбасы
Қиындықта сая болған елбасы
Дарын:
Желбіресе көк Туым
Қазақты әлем таныды
Көтерілер шоқтығым
Туымдағы алтын күн
Егеменді елімнің 
Біз тілейміз бар бөбек
Президенті бастаған
Бақытты өмір сүргенін
Отанымда барлық ұлт
Туған елге еркелеп
Таулықты қостаған 
Қуанғанын,   күлгенін!   Келесі   кезекті   елбасымыз   жөнінде
дайындалған слайдқа кезек береміз.
Сұрақ-жауап:
-Елбасымыз кім?
-біз қай елде өмір сүріп келеміз?
-рәміздерді ата.
Тудың түсі қандай?
Елордамыз қай қала?
Астана қаласының көрікті жерлерін ата.
Егеменді елімнің 
Біз тілейміз бар бөбек
Президенті бастаған
Бақытты өмір сүргенін
-елбасымыз Н.Ә. Назарбаев аталарыңның өмір жолынан сыр шертетін видеокөріністі тамашалайық.
-елбасымыз Н.Ә.Назарбев аталарың өмір жолы қиын да қайталанбас сан қырлы болған. Елбасымыз 1940 жылы 6 шілдеде
Алматы облысы, Қаскелең ауданы, шамалған ауылында дүниеге келген. Балалаық шағы таршылық заманда өткен. Мектепті
өте жақсы оқыған. Үлгілі оқушы атанып, ата-анасын құрмет тұтқан. Бала кезінде ұшқыш болуды арман еткен.
Ән: «Қазақстаным менің»
Орындайтындар: Ерасыл мен Арайлым
-Егеменді ел болып, тәуелсіздіктің туын көтерген сәт-Қазақстанның әр азаматы үшін қуаныш,, көл-көсір оқиға, тарихтың
үлкен бетбұрысы болғаны анық. Ғасырлар бойы бостандықты аңсаған қазақ халқы үшін бұл шынында да айтып тауыса
алмайтын-мол бақыт, асыл арманның жүзеге асуы еді. Осының бәрі әрине-Еласымыздың арқасы. 
Ән: «Бақытты балғын шақ»
Орындайтындар: Әділет, Жайдары, Айнара
-балалар, елбасымыз тек елді басқарушы ғана емес, сонымен қатар ол сан қырлы азамат.
Ол   бір   қырынан   алғанда   үлкен   өнер   иесі   талантты   әнші,   композиторлығымен   танылып   жүрсе,   бір   қырынан   алғанда
спортшы, салауатты өмір салтын ұстанушы. Ол күні бүгін жасы 75-ке төбе тіреп тұрса да өз денсаулығын күтіп, спортпен
шұғылдануын тоқтатқан емес. Елбасымыздың сол сан қырларынан үзінді тамашалайық.
Жаңа ғана қазағымның таңы атты
Алу мақсат-Ел деп алғыс жауапты 
Әр отбасы, әрбір қазақ, әр адам
Елдігімізді сақтау үшін жауапты!
Елбасымыз жөнінде осымен екінші фильмнің тұсауы кесілді. Алғашқысы-«Балалық шағымның аспаны» екіншісі-«Елбасы
жолы» деп аталады.
Балалар бірге: 
Елімде бейбіт тыныш заман болсын
Тілеймін әр адамға бақыт қонсын
 Елімнің ел ағасы, көшбасшысы
Нұрсұлтан Назарбаев аман болсын!
Құрметті ұстаздар қауымы! Бүгінгі тұңғыш президент күніне арналған тәрбие сағатымыз аяқталды.
* * * * * *
Шығыс Қазақстан облысы Аягөз қаласы «Қалалық көпсалалы қазақ- мектеп гимназиясы» КММ 
бастауыш сынып мұғалімі Серикова Анар Темешовна 
Санаты жоғары 
Қазақ тілі пәнінен қысқа мерзімді сабақ жоспары    4 сынып
Сабақтың  тақырыбы
Мен (бен, пен), және  шылаулары
Сабақтың жалпы 
мақсаты
Мен (бен, пен), және шылауларының сөз бен сөзді, сөйлем мен сөйлемді 
байланыстыратындығы туралы оқушылардың түсініктерін қалыптастыру, бұл шылауларды 
орынды қолдана білуге жаттықтыру, оқушылардың ойлау және талдау, бірін-бірі, өзін-өзі 
дұрыс бағалау  қабілеттерін жетілдіруге ықпал ету, топта жұмыс істей білуге, 
ұйымшылдыққа, ізденімпаздыққа баулу.
Оқытуда қолданылатын 
әдіс-тәсілдер
«Миға шабуыл» әдісі, «Сәйкесін тап» ойыны, диалогтық әдіс, «Фишбоун» әдісі, «Пирамида» 
әдісі, «Сиқырлы әріптер» әдісі, топтық зерттеу,  «Көбелектерге көмектес» ойыны, тест.
Оқытуда күтілетін 
нәтиже
Оқушылардың  мен (бен, пен), және шылауларының сөз бен сөзді, сөйлем мен сөйлемді 
байланыстыратындығы туралы түсініктері, ойлау және талдау қабілеттері қалыптасады, 
шылауларды орынды қолдана білуге үйренеді, бірін-бірі, өзін-өзі дұрыс бағалау дағдыларын 
қалыптастырады, топта жұмыс істеуге, ұйымшыл болуға  үйренеді.
 Көрнекі құралдар, 
дереккөздер
Үш түрлі конфет, бағалау 
парағы, сөзжұмбақ, сызба 
сызылған плакаттар,   тест 
парағы, ноутбук, «Даму» 
ағашы, плакат, маркерлер, 
стикер 
Қазақ тілі 4 сынып Атамұра 2011 ж. Қазақ тілінен 55 сабақ, 
ғаламтор көзі, көмекші құралдар, тест жинағы
Түйінді идея
Нақты ойлау арқылы ой қорыту
77

№
Уақыт
ы
    Мұғалімнің іс-әрекеті
Оқушының іс-әрекеті
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
1 мин.
1 мин.
1 мин.
5 мин.
12 
мин.
12 
мин.
2 мин.
5 мин.
Сыныпта ынтымақтастық атмосферасын 
қалыптастыру
Топқа бөлу
1-топ   «Өнер»  тобы   (қызыл)
2-топ   «Білім»  тобы   (жасыл)
3-топ   «Еңбек»  тобы  (сары)
Сабақтың бағалау критерийімен таныстыру.
Бағалау парақтарын әр топқа тарату.
Ат
ыж
өні
Біл
у
Түс
іну
Қол
дан
у
Тал
дау
Жи 
нақ
тау
Бағ
ала
у
2
4
4
3
2
І. Білу   
«Миға  шабуыл» әдісі
- Балалар, шылау туралы не білеміз?
«Сәйкесін тап» ойыны
Әр сөз табы бойынша мысал сөздерін 
сәйкестендіріп сызу.
ІІ.Түсіну
Оқулықпен жұмыс
7- жаттығу
Мақалдарды оқып, көшіріп жаз. Мағынасын 
түсіндір. Шылауларды тауып, астын сыз. Олардың 
сөйлемде қандай қызмет атқарып тұрғанын айт.
8- жаттығу
Өлеңді оқып, шылауларды тап. Олардың не үшін 
қолданылып тұрғанын түсіндір.
Өлеңнің аты қандай? Авторы кім?
Ережемен таныстыру
Мен (бен, пен), және шылаулары  сөз бен  сөзді 
байланыстырады. Мысалы: атам мен әжем, сен 
және мен.
ІІІ. Қолдану
Сөзжұмбақ шешу
Қалың сызықпен сызылған торкөздегі сөзді табу. 
Ол сөздің сөйлемдегі қызметін айту.
Жасырынған сөз:  және
Топтық  жұмыс

«Фишбоун» әдісі

«Пирамида» әдісі

«Сиқырлы әріптер» 
Сергіту сәті
ІV. Талдау
Топтық зерттеу
Шылау сөздері  бар мақал-мәтелдердің мағынасын 
ашу.
Үлкенге де сіз, 
Кішіге де сіз.
Сәлем бердік сіздерге, Құрметпенен біз!
Оқушылар конфеттерді түсіне қарай таңдап, 
топқа бөлінеді.
Оқушылар бағалау критерийімен танысады.
«5» - 12-15
«4» - 9-11
«3» - 5-8
Жеке  жұмыс
Оқушылар шылау туралы ізденгендері бойынша
жауап береді.
Оқушылар сызба бойынша сәйкесін көрсетеді.
Жеке жұмыс
Оқушылар мақалды оқып, көшіріп жазады. 
Шылауларды тауып, сөйлемде қандай қызмет 
атқарып тұрғанын айтады.
Жеке жұмыс
Оқушылар өлеңді оқып, жатқа жазады. 
Шылауларды табады, олардың қандай қызмет 
атқарып тұрғанын айтады. Сұрақтарға жауап 
береді.
Оқушылар ережемен танысады.
Жұптық жұмыс
Оқушылар сөзжұмбақтағы жасырынған сөзді 
табады. Бұл шылаудың сөйлемдегі қызметін 
айтады, мысалдар келтіреді.
Топтық  жұмыс
Топ мүшелері өздеріне тапсырылған
тапсырманы орындайды.
Оқушылар бейнероликтегі қимылдарды 
қайталайды.  
Оқушылар шылау сөздері бар мақал-мәтелдер 
айтады, мағынасын ашады. Шылау сөздердің не 
үшін қолданылып тұрғанын айтады.
Оқушылар шылау сөздердің сөздермен дұрыс 
тіркесін сызба арқылы көрсетеді.
Топтық жұмыс
Оқушылар тест сұрақтарына жауап беру арқылы
өз ойларын жинақтайды.
Әр топ басшылары өз топ мүшелерін бағалау 
78

9.
10.
11.
2 мин.
2 мин.
2 мин.
«Көбелектерге көмектес» ойыны
V. Жинақтау
«Нақты жауап айдары»
Шылау сөздер туралы түйінді идея
Тест сұрақтарына жауап алу
VІ. Бағалау
Формативті бағалау
Жиынтық  бағалау
 Рефлексия
Не үйрендім?  Не үйренгім  келеді?
Үйге: 12-жаттығу   166-бетКелесі тақырыпқа 
дайындалу
критерйиі бойынша ұпай санымен бағалайды.
 
Оқушылар  өз ойларын стикерге жазып, «Даму» 
ағашына жапсырады
Тапсырманы күнделіктеріне жазады.
* * * * *
Оңтүстік Қазақстан облысы Сарыағаш ауданы  
№50    Б.Омаров атындағы жалпы орта мектеп КММ
 қазақ тілі және әдебиеті мұғалімі  Сугирбаева Нұрсұлу Абдетовна
Пәні:  Қазақ әдебиеті.                                                 Сыныбы: 9
Сабақтың тақырыбы: Ыбырай Алтынсарин әңгімелері.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік:Ы.Алтынсарин әңгімелерінің идеялық мазмұнына талдау жасау,әңгімелерінің шынайы  
өмірден алынғандығына назар аударту.
Дамытушылық:білімдік танымын, шығармашылық қабілетін,тілдік қорын,ізденістерін арттыру    
эстетикалық сезімін ояту.
Тәрбиелік:еңбексүйгіштікке, мамандық таңдай  білуге, ұқыптылыққа, адамгершілікке, адалдыққа
тәрбиелеу.
Сабақтың түрі :талдау сабағы.    Сабақтың типі: аралас сабақ
Сабақтың әдісі: сын тұрғысынан ойлау,ой қозғау,топтастыру.
Сабақтың көрнекілігі: бүктемелер, әңгімелер жинағы, кесте, АКТ.
Пәнаралық байланыс:тарих, еңбек.
Сабақтың барысы:
I.Ұйымдастыру кезеңі:
  а)сәлемдесу,түгендеу
  б)психологиялық тренинг
  с)оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
II.Үй тапсырмасын сұрау:
 а)  1-слайд.  Ы.Алтынсариннің портреті.Ы.Алтынсариннің өмірбаянын сұрау.
 б) «Сұрақтар шеңбері»әдісі бойынша кестемен жұмыс.
III.Үй тапсырмасын пысықтау:
 «Insert» әдісі бойынша пысықтау.Кестемен жұмыс.
Не білетін едім?
Не білдім?
Не үйренгім келеді?
Қызығушылықты ояту.
  -Үнтаспадан шығарма үзіндісін тыңдату.
  -Шығарманың аты мен авторын сұрау.
Мағынану тану.
  -Бұл Ы.Алтынсариннің «Атымтай Жомарт»әңгімесі.Демек,бүгін біз Ы.Алтынсариннің әңгімелерімен танысамыз.
IV.Жаңа сабақты түсіндіру:   Ы.Алтынсарин әңгімелерінің мазмұны адамгершілікке, кісілікке, талаптылыққа, өнерге, 
еңбекке, оқу-білімге, достыққа т.б.жақсы қасиеттерге шақырады. Жақсылыққа жақын болып, жамандықтан аулақ болуға 
үйретеді. «Қазақ хрестоматиясы»кітабына кірген шағын әңгіме-новеллаларының тақырыбын еңбек,тәрбие,өнер деп шартты 
түрде бөлуге болады.
   Әңгімелері: «Қыпшақ Сейітқұл», «Атымтай Жомарт», «Әділдік», «Әке мен бала», «Ақымақ дос», «Жаман дос», «Таза 
бұлақ», «Әдеп», «Алтын айдар», «Бай мен кедей», «Шеше мен бала», «Бақша ағаштары» т.б.
2-слайд.Еңбек- бәрін жеңбек.(бейнеролик)
     -Ы.Алтынсариннің «Әке мен бала», «Бақша ағаштары», «Өрмекші,құмырсқа,қарлығаш», «Атымтай Жомарт» әңгімелерін
талдау.
3-слайд.Адамның асыл қасиеті-мейірімділік,адамгершілік.
-«Мейірбанды бала», «Шеше мен бала», «Аурудан аяған күштірек»әңгімелерін талдау.
  Оқулықпен жұмыс:  Қазақ хрестоматиясындағы шығармаларын оқып,талдау жасау.
V.Жаңа сабақты пысықтау:  Білімдерін деңгейлік тапсырмалар арқылы тексеру.
1-деңгей.  Ыбырай әңгімелерінде көтерілген мәселелердің өзектілігі туралы ой бөлісіңдер.
2-деңгей.  Ы.Алтынсариннің өнер үйреніп,білім алуға шақырған өлеңдерінің идеялық мазмұнын ашыңдар.
3-деңгей.  Ы.Алтынсарин шығармаларының ерекшеліктері туралы айтып беріңдер.
79

VI.Білімді бекіту:Өтілген тақырыпқа байланысты сұрақтар қою.
1. «Қазақ хрестоматиясы» қазақ білімі үшін не береді?
2.Ы.Алтынсарин шығармаларында табиғат лирикасының ерекшелігі қандай?
3.Ы.Алтынсариннің әңгімелерінің өміршеңдігі неде?
4.Ы.Алтынсариннің аудармаларын атаңдар.
VII.Рефлексия: «Бес саусақ» әдісі арқылы.
VIII.Білімді бағалау: оқушылардың білімділігі,белсенділігіне қарай формативті бағалау.
IX.Үйге тапсырма:әңгімелерін оқып келу,  «Керек дерек»шығармашылық тапсырма.
* * * * *
Конспект урока  по математике во 2 «Б» классе
«Письменное  сложение и вычитание в случаях вида   26+34,   60-26»
                                            Подготовила: Подстепновская №1 ОСОШНуриева Г.А
Таблица планирования уроков для учителя
Краткосрочное планирование во 2 «Б» классе по математике

жүктеу/скачать 8,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: