Қазақстан Республикасы Білім және ғылым Министрлігі Ахмет Байтұрсыноватындағы
ӘЛЕУМЕТТІК-ГУМАНИТАРЛЫҚ БІЛІМ БЕРУ МЕН ҒЫЛЫМЫНЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ
жүктеу/скачать 39,72 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- АКТУАЛЬНЫЕ ВОПРОСЫ СОЦИАЛЬНО-ГУМАНИТАРНОГО ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ
- ӘЛЕУМЕТТІК-ГУМАНИТАРЛЫҚ БІЛІМ БЕРУ МЕН ҒЫЛЫМЫНЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ
ӘЛЕУМЕТТІК-ГУМАНИТАРЛЫҚ БІЛІМ БЕРУ МЕН ҒЫЛЫМЫНЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ 247 основе параллельного овладения тремя и более языками. Основанием для такого расклада служит мысль о том, что в языковом образовании как объекте лингводидактики четко вырисовываются контуры языковой личности. Однако не оговаривается, что языковая личность есть результат ее формирования на базе родного или не родного языка. Ведь человек приобретает свойства языковой личности, приобщаясь к любому естественному языку, независимо от того, является ли он родным или нет. Поэтому напрашивается потребность четко и ясно прописать эти положения. Также при неодновременном обучении языкам есть необходимость выяснения последовательности их изучения. Эти вопросы также специально не исследуются в теории языкового образования. Кроме того, как уже говорилось, любой язык этничен. И если этническое начало языка никак не обозначивается в номинации лингвистических и лингводидактических теорий, изучающих языки и связанные с ними педагогические проблемы, то правомерно полагать, что их внимание должным образом не фиксируется на этническом составляющем языка. В реалиях же педагогической действительности это неотьемлемая ее часть. Потому нужна такая теория, которая бы при обучении языкам могла дать научные предписания по поводу целостного и единого процесса параллельного изучения нескольких языков. Объект этнолингводидактики, сгущая фокус своего внимания, концентрирует полиэтническое пространство до контура полиэтнической образовательной среды, которая нацелена на формирование полиязыковой личности, способной осуществлять общение в условиях диалога культур. Тогда, предметом этнолингводидактики является формирование полиязыковой личности как субъекта диалога культур в условиях полиэтнической образовательной среды. Наиболее сложным вопросом в построении теории является разработка ее понятийной системы. Логика науки выдвигает два принципа построения понятийной системы: принцип аспектной чистоты и принцип предметной определенности. Так, в соответствии с первым принципом нами определены понятия «полиязычное образование», «полиязыковая личность» и «этнолингводи- актика». Их обоснование и формализация построены на теоретических концепциях педагогической лексикографии и лексикологии, согласно которым в языке педагогики различаются две лексические группы: терминология и номенклатура. При этом их различия не являются абсолютными. В зависимости от тех или иных научных или практических задач номинативное обозначение может стать терминологическим, номен может стать термином. Так обстоит дело с понятием полиязычное образование. Появилось оно вначале в лексике общественности как педагогический номен, затем, оказавшись в поле научных интересов и получив необходимую степень обоснованности, оно приобрело терминологический статус. Немного иная ситуация с понятиями «полиязыковая личность» и «этнолингводидактика». Здесь налицо терминообразование, основанное на принципе аналогии (языковая личность, лингводидактика, этнодидактика) с терминами из других, в том числе смежных областей научных знаний, а также учитывающее особенности морфологического и синтаксического строя языка. Все три термина в становлении своего нового статуса прошли соответствие на основные признаки принципа аспектной чистоты: а) их взаимосвязь и взаимоотношения определяются возрастающим уровнем абстракции: от полиязычного образования как факта педагогической и лингвистической практики до полиязыковой личности как теоретического концепта педагогической и лингвистической наук; этнолингводидактика в этой иерархии занимает промежуточное звено, цементирующее связь двух предыдущих понятий по схеме «процесс – результат»; б) находясь во взаимообусловленных и взаимодополняющих связях и отношениях, они позволяют понять сущность нового педагогического явления; в) в этой системе связей и отношений полиязыковая личность закономерно выделяется предметом научного познания из сложного объекта, каковым является полиязычное образование. Если разработка понятий «полиязычное образование», «полиязыковая личность», «этнолингводидактика» основана на принципе аспектной чистоты, то второй принцип – принцип предметной определенности – во многом обуславливает заимствование категорий и понятий из других наук. [4] Как известно, ни одна из наук не может претендовать на исчерпывающую и абсолютную самодостаточность. Поэтому, формируя и развивая свою понятийную систему, любая (частная) наука вводит в свой оборот наработанные категории и понятия, как правило, из смежных наук. При междисциплинарном обмене понятиями научные области непременно должны быть сопряжены на проблеме исследования. Тогда, для этнолингводидактики решающее значение приобретают категории, разрабатываемые в педагогике и этнопедагогике, в лингвистике и этнолингвистике, а также в лингводидактике и этнодидактике. [5] Кроме того, при отборе категорий следует учитывать их концептуальный контекст, точнее те теории, в рамках которых они зарождались и развивались, а именно: - идея «школы родного языка» (из этнопедагогики); - теория контрастивной лингвистики (из лингвистики); - коммуникативно-ориентированная теория, когнитивно-ориентированная теория, теория линг- АКТУАЛЬНЫЕ ВОПРОСЫ СОЦИАЛЬНО-ГУМАНИТАРНОГО ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ 248 вистической относительности, теория соотношения языка и культуры, теория связи языка и этноса (из этнолингвистики); - теория языкового образования, теория иноязычного образования, теория интеркультурного образования (из лингводидактики); - теория содержания этнопедагогики как учебной дисциплины (из этнодидактики). Соответственно, центральные понятия данных теорий составляют круг заимствованных категорий этнолингводидактики. Поскольку этнолингводидактика, несмотря на свою междисциплинарность, в своем содержании преобладающее место отдает педагогике, то законы, закономерности, принципы педагогики для нее имеют методологически ориентирующее значение. Поэтому проектирование понятийной системы этнолингводидактики было начато нами с категорий педагогики. Из вышесказанного следуют выводы о том, что: 1) научной областью, исследующей проблемы полиязычного образования, является этнолингводидактика как теория единого процесса параллельного формирования языковой личности на базе родного языка и вторичной языковой личности на базе неродного языка в условиях двунаправленности («вовне» и «вовнутрь») полиэтнического пространства; 2) как теория полиязычного образования этнолингводидактика относится ко второму уровню, соответствующему философской категории «особенное», т.е. в структуре педагогики она является «продолжением» одного из ее главных «отделов» - дидактики; 3) как теория этнолингводидактика содержит в себе и методологические знания, направленные на разработку и систематизацию принципов и методов преобразования практики полиязычного образования как части современной педагогической действительности и которые представляют собой: 4) по уровню – междисциплинарное методологическое знание; 5) по предметному содержанию – знания о целях и задачах, предмете и понятийном строе этнолингводидактики, ее взаимосвязи с другими отраслями научных знаний; 6) по характеру – «узкие» методологические знания, т.е. знания, непосредственно связанные с совершенствованием познавательных средств, а также практических методов действия в области полиязычного образования. Литература: 1. Методологические аспекты полиязычного образования // Поиск. – Серия гуманитарных наук. – 2008. – №3(2). – С.298-304. 2. Концепция развития полиязычного образования в Республике Казахстан. – Караганда: Изд- во КарГУ, 2008. – 19 с. (В соавторстве с Кубеевым Е.К., Шкутиной Л.А., Сырымбетовой Л.С.,Жанкиной Б.Ж.). 3. Социально-педагогические условия становления полиязычного образования в Республике Казахстан // Ұлағат. – 2008. – № 6. – С.16-24. 4. К построению понятийной системы этнолингводидактики // Этнопедагогика в системе образования. – 2009. – № 1. – С. 17-21. (В соавторстве с Кожахметовой К.Ж.). 5. О категориях этнолингводиактики // Вестник развития науки и образования. – М.: Изд-во Наука, 2008. – № 6. – С. 42-50. ӘОЖ 24.584 (574) ҚАЗАҚТАРДЫҢ САЛТ-ДӘСТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ ИСЛАМ НОРМАЛАРЫНЫҢ ҰШТАСУЫ Шаукенов Ж.А.– т.ғ.к., А.Байтұрсынов атындағы Қостанай мемлекеттік университеті Ислам діні әлемдік дін болған соң оның негізгі міндеті Құран Кәрімге жазылған міндеттер мен діни парызды орындауға адамды шақыру және түсіндіру болып табылады. Сондықтан да дінге сенушілер исламды жүрегімен қабылдайды. Бұл жағдайда Ислам діні өзі тараған ұлттар мен мемлекеттердің салт-дәстүрлері және әдет-ғұрыптарына ешқандай да өзгеріс жасауды міндет етіп қоймайды, керісінше оларды сақтауға жәрдем етеді. Негізгі ұғымдар: ислам діні, Құран Кәрім, сүрелер, салт-дәстүр, әдет-ғұрып, Конституция, хиджаб. Ислам діні қандай ұлтқа тарамасын сол ұлттардың киім үлгілері, дәстүрі, әдет-ғұрпы, тұрмысы, білім беру және ғылымды жетілдіру мәселелері сол күйінде қалады. Егер Ислам оларды өзгертсе, қай бағытта өзгереді, арабтық бағытқа ма, әлде парсылық бағытқа ма, әлде басқа бір бағытта өзгерте ме ӘЛЕУМЕТТІК-ГУМАНИТАРЛЫҚ БІЛІМ БЕРУ МЕН ҒЫЛЫМЫНЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ 249 деген сұрақ туындамайды. Сондықтан да Ислам дінін қабылдаған әрбір ұлт немесе мемлекет өзінің бұрынғы дәстүрлі жолын жалғастыра береді. Ислам дінінің негізгі кітабы Құран Кәрім араб тілінде түскенімен ол тек арабтарға арналмаған. Ол бүкіл ислам қауымына немесе әлемдегі барлық мұсылмандарға ортақ кітап. Сол себепбі де Құран Кәрімнің басқа ұлттар мен мемлекеттердің тарихи дәстүрлерін бұзып, оның арабтандыру немесе парсыландыру міндеті ешқашанда қойылмаған және ойылуы да мүмкін емес қағида болып табылады. Қазіргі кезде Қазақстанда исламдық бағытты жамылып адасып жүрген әртүрлі ағымдар өздері түсінбегендіктен қазақтардың салт-дәстүрін, әдет-ғұрпын арабтандыру немесе қандай да бір жалпыға ортақ исламдандыру бағытында адасып жүр. Теріс ағымдағы исламдық бағыттар қазақтардың тарихи дәстүрлері: бата беру, құда түсу, қыз ұзату, беташар жасау, қайтыс болған кісінің жетісі, қырқы, жылын беру, жеті нан пісіру, әруақтарға құрмет ету, қасиетті жерлерге зиярат ету, қажет десеңіз қазақтардың ұлттық киімі мен қазіргі жалпы адамзатқа тән киім кию үлгілерін және басқа да ұлттық сипаттағы қасиеттерін тәрк етіп,жоққа шығаруда. Оның орнына араб парсылардың киім үлгілерін, салт-дәстүрін тағы басқа қасиет- терінендіру үшін әрекеттенуде. Сал-дәстүрімізді, дәстүрлік исламды жоққа шығару әрекеттерінің бірі - хиджаб кию, қаба сақал қойып, қысқа балақты шалбар кию. Бүгінде елімізде хиджаб киген қыз-келіншектер көбейе түсуде. Хиджаб, оны жақтаушылар айтып жүргендей, күнделікті тұрмыста кеңінен қолданылып келе жатқан орамал болса, онда кімнің шаруасы бар?! Мәселе оның күнделікті, дәстүрлі орамал болмауында. Сондықтан да, хиджаб кию саяси- әлеуметтік мәселеге айналып отыр. Қасиетті Құранда хиджаб сөзі төрт рет қолданылған. Атап айтқанда, «әл-Әғраф»сүресінің 46- аятында: «Жұмаққа кіретіндер мен тозаққа баратындар арасында перде тартылады. Құран Кәрім Алматы «Жазушы» 1991 жылы 127 бет Ратбек қажы Нысанбайұл және Уа-һап Қыдыранұлының аудармасы [1]. «Фуссилат» сүресінің 5-аятында: «Біздің жүрегімізде сен насихаттаған нәрселер үшін перде ұсталған, құлағымыз қағыз, сенімен біздің арамызда перде бар» [2]. Аш-Шура сүресінің 51- аятында: «Кімге болса да, Алла әуелден айтатынын аян арқылы білдірген немесе (көрінбей перде сыртынан үн қатқан),...» [3]. «Әл-Ахбаз» сүресінің 53-аятында «Егер Пайғамбардың әйелдерінен бірдеңе сұрап алмақшы болсаңдар,перде сыртында тұрып сұраңдар» [4]. «Нұр»сүресінің 31-аятында «Муьмын әйелдерге айт: жат еркекке көз сүзбесін, абиырларын жапсын. (Бер, қол, аяғынан басқа) ішкі (тән) көріністерін көрсетпесін. Көкіректерін желектерімен жауып жүрсін. Сырт мүсіндерінен басқа көріктерін жасырып, ерлерінен, әкелерінен, қайын аталарынан, өз ұлдарынан, өгей ұлдарынан, өзінің аға бауырларының ұлдарынан, апа-сіңлілерінің ұлдарынан, діндес әйелдерден, қарамағындағы күндерден немесе әйелдерімен әуесі жоқ қызметшілермен, әйтпесе, әйелдің ұятты жерін түсінбейтін балалардан, басқа да адамдар алдында ашық-шашық жүрмесін» [5]. Бұл сүрелерден перде (хиджаб) сөзінің бір нәрседен екінші нәрсені бөліп тұратын жалпы перде екендігін көреміз. Парсы дінтанушы, зерттеушісі Мұртаза Мутаххари «Хиджаб» атты кітабында «Хиджаб сөзі жамылғы, сондай-ақ перде деген мағынаны білдіреді. Бірақ көбіне перде ретінде қолданылады. Ал жамылғы сөзі пердені бір нәрсені жабу ретінде қолданылады. Терминологияға сәйкес әрбір жамылғы сөзі хиджаб деген мағынаны білдірмейді.Тек перленің аржағында тұрған жамылғы хиджаб бола алады» [6]. Одан әрі осы автор хиджаб сөзі әйелдердің жамылғысы ретінде тек жақын арадағы тарихта пайдаланылуда. Бұрынғы кездерде әйелдердің жамылғысын факихтер сатр (жабу немесе жартылай жабу) деп атаған [7]. Осылай Мұстафа Мутаххари хиджаб сөзінің орнына сатр сөзін қолданған дұрыс болар дейді [8]. Себебі, хиджаб перде, жамылғы деген мағынаны білдірсе, әйел перденің аржағында тұрған болар еді. Осындай түсініктен көп адамдар Ислам діні әйелдерді перденің аржағына немесе үй ішіне қамап қою болар еді дейді. Сонымен қатар осы автор Ислам ер азаматтардың да әйелдерге сұқтана қарамауын талап етеді және әйелдердің еркектердің алдында қандай да бір түрде өздеріне сұқтанбауына мүмкіндік бермеуі тиіс деп талап етеді. Ал киімге келетін болсақ перде (хиджаб) сөзінің бұл жерде қолданылмағанын да көріп отырмыз. Құран Кәрімдегі «Нұр»сүресінің 31-аятында жалпы мұсылман әйелдерінің киім кигенде ұятты жерлерін көрсетпейтін киім кию қажеттігі айтылған. Мұнда әйел киімінің түр түсі, формасы туралы айтылмаған. Сондай-ақ ол кімнің қандай ұлттың киім үлгісі негізінде пайда болатын туралы да ешқандай сөз жоқ. Бұдан шығатын қорытынды мұсылман әйелінің киімі оның «Бет, қол, аяғынан басқа» жерлерін жауып тұратын кез келген үлгідегі киім бола алатындығында деп ойлаймын. Мәселен, қазақтың ұлттық киімдері дәл осы талаптарға толық жауап бере алады [9]. Міне, біз көріп отырғандай, Құранның бұл аятында «хиджаб» сөзінің әйелдердің бетін орамалмен тұмшалау ұғымымен ешқандай байланысы жоқ. ҚР Президенті-Елбасы Н.Ә. Назарбаев Шымкентте халықпен кездесу кезінде хиджаб мәселесіне тоқталды. Хиджабтың тіптен араб сөзі емес екендігін айта келіп, оның қандай да бір перде екендігін түсіндірді. Хиджабтың қазақ әдет-ғұрпы, салт-дәстүріне қатысы жоқтығын және хиджабты қазақ қыздарның киіп жүруінің қате екендігін ұғындырды. АКТУАЛЬНЫЕ ВОПРОСЫ СОЦИАЛЬНО-ГУМАНИТАРНОГО ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ 250 Жуырда студенттер арасында хиджаб туралы көптеген кездесулер өткіздік. Мыңнан астам жас қамтылды. Сонда әр кездесуде 10-20 хиджаб киген қыздар отырды. Олар сұрақты өте көп қойды. ЖОО-ларда және мектептерде хиджаб киюдің заңды екендігін барынша дәлелдеуге тырысты. «Сізге хиджаб қажет пе, университеттегі оқу қажет пе?» деген сауалға қыздар «хиджаб» деп ойланбастан жауап қайтарды. Облыстың аудандарында, облыс орталығында «қызым хиджаб кимесе мектепке жібермейміз» дейтін ата-аналар баршылық. Астанада екі жігіттің студент қыздарын ЖОО-ға кіргізбеуге қарсы аштық та жариялағаны белгілі. Хиджаб киген қыздар ад өз құқықтары үшін күресуге даяр екендігін байқатып отыр. Осының бәрі қоғамды жікке бөлетін әрекеттер екені анық. Енді хиджабпен мемлекеттік оқу орындарында еркін жүрудің құқықтық және тарихи жағдайларына тоқтала кетейік. Заңдарымызда не айтылған? Ата Заңымыздың тек дінге қатысты нормаларын түгелдей бекерге келтіріп отырған жоқпыз. Конституцияның бұл нормаларының «ең жоғарғы заң күші бар және олар бүкіл республика аумағында тікелей қолданылады». Енді Конституцияның осы баптарына түсінік беріп көрейік. Мемлекеттің зайырлығы ұғымы нені білдіретініне тоқталайық. Біріншіден, діннің мемлекеттен немесе мемлекеттік саясаттан бөлек екенін білдіреді. Осыған орай діни ұйымдар сайлауға қатыса алмайды. Діни орындарда сайлауалды үгіт жүргізуге жол берілмейді. Діни қызметкер өкілді органның депутаты болып тіркеле алмайды. Діни бірлестіктер мемлекеттен бөлінген және қаржыландырылмайды. Мемлекет діни бірлестік қызметіне тән заңдар бұзылғанда ғана араласады. Екіншіден, зайырлы мемлекет ар-ождан бостандығын білдіреді. Бұл дегеніміз, әркімнің дінді өзі таңдайтынын, діни рәсімдерді ұстау немесе ұстамауды өзі таңдайтынын мегзейді. Үшіншіден, білім беру және тәрбиелеу діни бірлестіктерден бөлінген және зайырлы сипатта болады. Мемлекеттік және мемлекеттік емес оқу орындарында діни пәндер оқытылмайды. Мемлекеттік білім беру мен тәрбиелеудің діни бірлестіктерден бөлінгені «Білім туралы» заңда да бекітілген. Енді осы нормалардың хиджаб киюге қатысы қандай деген сұраққа келейік. Хиджаб - діни сенімнен туындайтын киім үлгісі. Оны әрбір хиджаб киюші қыз-келіншек айтады. Діни киім болғандықтан, хиджабтың зайырлы сипаты жоқ. Оның үстіне хиджаб алыстан ментұндалап, иесінің діни өзгешелігін көрсетіп тұрады. Хиджабтың діни киім екендігін кез келген адам, тіптен балалар да бірден айырады. Хиджаб оны киюшінің басын, шашын, мойнын, құлағын, кейде бетінің жартысына дейін тұмшалап жауып тұрады. Хиджабты көбіне ілмекпен бекітіп қояды. Оны әйел баласы шымқай қара немесе сұр бір түсті етіп, ұзындығын тобығына дейін, жеңін алақанына түсіріп киеді. Бұл киімдердің қазақтың дәстүрлі киіміне ешбір ұқсастығы немесе қатысы жоқ. Керісінше, хиджабтың араб- парсылардың ұлттық дәстүрлі киіміне қатыстығы бірден білініп тұрады. Хиджаб киген қыздар бір студенттік топта біреу, кейде екеу болуы мүмкін. Олар басқа қыздардан оқшауланып жүреді. Сақал қойып, қысқа балақты шалбар киген жігіттермен ғана сөздері жарасады. Хиджаб киген қыздар мұсылманға, соның ішінде қазақ қыздарына тән ибалық пен мәдениетті мойындай бермейді. Олардың ибалығы мен мәдениеті бөлектеу. Керек десеңіз олар зиярат жасау, аруақтарға құран оқу, жеті нан пісіру, келіннің бетін ашу сияқты ұлттық дәстүрлерді ислам дініне қарсы санайды. Қазіргі кезде ислам дініндегі осындай ағымдар елімізде баршылық. Енді хиджаб киген қыздардың мемлекеттік оқу орындарында еркін-жүріп тұру мәселесіне оралайық. Конституция мен заңдар бойынша білім және тәрбие беру мекемелері діннен бөлінгендіктен, оқу-тәрбие жұмыстары тек зайырлы сипатта жүруі тиіс. Хиджаб діни киім болғандықтан, оны киген қыздарды мемлекеттік білім беру орындарына кіргізу заңды сақтау емес, керісінше бұзу болып табылады. Бұл талапты хиджаб киген қыздар жақсы түсініп қана қоймай, оны сақтауы және құрметтеуі тиіс. Айталық, білім беру мекемесінде хиджаб киюге рұқсат берілді делік. Онда елмізде тіркелген барлық конфессия өкілдері әрқайсысы өз киімімен келуі әбден мүмкін. Сондықтан заң бәрінен жоғары тұруы тиіс. Ислам дінін қабылдағаннан бері қазақ тарихындағы деректемелерде, суреттерде, тарихи әдебиеттерде, өнер туындыларында, эпостық жырларда, археологиялық қазбаларда хиджаб киген қыз бейнесі кездеспейді. Сонда хиджабтың қазақ ұлтына тарихы, дәстүрлік, діни киім ретінде ешқандай қатысы жоқ. Тарихи, ұлттық-дәстүрлі тұрғыдан да қазақ қыздары мен әйелдері ашық-шашық жүрмеген, есесіне эстетикалық тұрғыдан өте жарасымды ұлттық киімдер киген, бірақ бетін ешқашан тұмшаламаған. Әрине, қазіргі интеграция мен урбанизация заманында әйелдердің киімдер өзгерді. Діни киімдер де, ұлттық киімдер де екінші қатарға ысырылды. Бүкіл әлем халықтары ұқсас киімдер киюге көшті. Әйелдердің діни дәстүрлі киім киюі тек таза ислам мемлекеттерінде сақталып қалды. Әлем әйелдері мен қыздарының бір бөлігі сән қуып, жартылай жалаңаш киімге көшті. Оларға ӘЛЕУМЕТТІК-ГУМАНИТАРЛЫҚ БІЛІМ БЕРУ МЕН ҒЫЛЫМЫНЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ 251 қарсы екінші бөлігі діни хиджаб, никаб киюге бет бұрды. Осы тұрғыдан хиджаб кию жартылай жалаңаш киім киюшілерге табиғи қарсылық ретінде пайда болып отырған сыңайлы. Оның үстіне хиджаб діни сипатты білдіреді. Шынында, хиджаб араб-парсы әлемінің тарихи, ұлттық және мәдени үлгісі екені белгілі. Осыдан кейін хиджаб кимеген немесе зайырлы киінген қазақ қыздары мұсылман емес пе, болмаса жартылай мұсылман ба деген сұрақ туындайды. Бірақ олар өздерін толық мұсылман санайды. Мұсылман әйел болу үшін тұмшаланып хиджаб кию шариғат бойынша шарт емес. Біздің айтарымыз - мемлекеттік оқу орындарында хиджаб киюге тиым салатын арнайы заң қабылдаудың ешқандай қажеті жоқ. Мұндай талаптың қазіргі заңнамада бар екендігін жоғарыда айттық. Мәселе оларды қолданудың жолдары мен әдістерін анықтап беру ғана. Қазақтардың салт-дәстүрі, әдет-ғұрпы, дүниеге көзқарасы радикалдық діни ағымдардың талаптарына ашық қайшы келеді. Мысалы, қыз ұзату, беташар жасау, құда түсу, шілдехана, бесік той, тұсаукесер, сүндетке отырғызу, құда шақыру ертеден келе жатқан ұлттық дәстүрлер. Бұлардың исламға ешқандай қайшылығы жоқ. Неге қазақтар уахабшылар, сала-филер т.б. керағар діни ағым талап етті екен деп осыншама ұлттық құндылықтарынан айырылуы тиіс. Болмаса, қайтыс болған адамның жетісін, қырқын өткізу, оның киімдерін мәйітті жуған адамға таратып беру сияқты басқа да ұлттық рәсімдердің исламға қандай қайшылықтары бар? Егер қазақтар өзінің тұрмыстық, мәдени тағы басқа салт-дәстүрінен айырылса, онда күндердің күнінде ұлттық киімдерін т.б. әдет-ғұрыптарын жойып толығымен араб-парсының салт-дәстүр, әдет-ғұрпына өтіп кету қажет болар. Бұндай жолға қазақтардан өзге ұлттар түсуі тиіс болып шықпайды ма? Әрине, қазақтар да, өзбек, татар, қырғыз т.б. толып жатқан ұлттар мұндай жолға еш уақытта түспейді және түсуге жол бермейді. Бұндай әрекеттер діни негіздегі ұлтаралық қайшылықтарды, қақтығыстарды тудырған болар еді. Мысалы, қазақтардың бір рудың ішінде жеті атаға дейін қыз алыспау мәңгілік дәстүр. Ал сырттан келген қандай да бір діни секта осы дәстүрді бұза алма? Бұл мүмкін емес. Егер олай болса, немесе қазақтар жеті атаға дейін қыз алысып кетсе, олар қазақ болудан қалады немесе басқа ұлтқа айналып кетуі мүмкін. жүктеу/скачать 39,72 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|