Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі ы. Алтынсарин атындағЫ Ұлттық білім академиясы ресей федерациясының білім және ғылым министрлігі



Pdf көрінісі
бет88/124
Дата03.03.2017
өлшемі23,53 Mb.
#6682
1   ...   84   85   86   87   88   89   90   91   ...   124

Қолданылған әдебиеттер тізімі 

1 Ұлт жоспары – 100 нақты қадам // http://100kadam.kz/kz/ 

2  Международный  опыт  подготовки,  экспертизы  и  издания  учебников:  Методическое  пособие  /  Б.С. 

Каримова, Г.М. Кусаинов. – Астана: РНПЦ «Учебник», 2012. 

3 Сатанов А.Б. Орта мектеп оқулықтарын құрастырудың озық тәжірибелері мен талаптары. «Білім берудегі 

инновация: ізденіс пен шешім» халықаралық ғыл.-практ. Конф. Мат. (Астана, 2014 ж.). ІІ том. – Астана, -311 б. 

4 Сатанов А.Б. Қазақстан тарихының көкейкесті мәселелері. Қазақстан тарихы: әдістемелік журнал. – 

12.2013. – Алматы: Азимур ЖШС, 2013. – Б. 9-14. 



Аңдатпа. Мақалада үш тілде білім беру жүйесіне көшу жағдайында мектеп үшін оқулық жазудың талаптары 

мен  халықаралық  тәжірибелері  туралы  жазылған.  Оқулық  құрастырудың  әлемнің  үздік  тәжірибелері, 

принциптері көрсетілген. Сонымен қатар Отандық оқулықтардың сапасын арттырудың ұсыныстары берілген. 

Аннотация. В статье рассмотрены требования и международный опыт по написанию учебников для школ 

в условиях перехода к трехъязычному образованию. Был представлен ведущий мировой опыт, принципы и 

ноу хау зарубежных стран в издательстве учебников. А также были рекомендованы предложения для совер-

шенствования отечественных учебников. 



Abstract. The article describes the requirements and international experience in writing textbooks for schools. 

Was  presented  the  world’s  leading  experience,  principles  and  know-how  of  foreign  countries  in  publishing 

textbooks. And also have been recommended proposals to improve domestic textbooks. 

ОЙЫН АРҚЫЛЫ МЕКТЕП ЖАСЫНА ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРДЫҢ АҒЫЛШЫН ТІЛІНДЕГІ СӨЙЛЕУ 

ҚАБІЛЕТІН ДАМЫТУ 

Ж.А. Текебаева 

№26 «Шапағат» балабақшасының МКҚК тәрбиешісі, Маңғыстау облысы, Жаңаөзен қаласы

shapagat_26dsad@mail.ru 

Пікір беруші – А.К. Куанышкалиева, № 26 «Шапағат» балабақшасының директоры 

Шетел тілін білу тұлға үшін зор мүмкіншіліктер жолын ашады: бұл қызықты адамдармен танысу, жаңа 

елдерге саяхат және ой-өрісінің ұдайы дамуы. Қазіргі заман адамына шетел тілін білмеу тұрмыста қиыншылық 

әкелетіні барлығына дерлік аян. 

Бөбектерді оқыту – бұл оқушылар мен ересектерді оқытуға қарағанда тіпті басқа тәсілді қажет ететін 

қарапайым емес іс. Әдістемелік жағынан нашар құрылған сабақтармен бетпе-бет келген балалар ұзақ уақыт 

шет тілі сабағын жек көріп, өз мүмкіншіліктеріне сенімін жоғалтуы да мүмкін. 

Жұмыс теориялық және практикалық бөлімнен тұрады. Теориялық бөлімде біз мектеп жасына дейінгі 

балалардың  шет  тілін  үйрену  жолындағы  мүмкіншіліктерін  анықтаймыз,  олардың  сөйлеу  қабілеттерінің 


161

дамуына ерекше көңіл аудара отырып, мектеп жасына дейінгі балаларға шет тілін үйретудегі негізгі мақсаттар 

мен міндеттерді ойын түрінде ашамыз, сондай-ақ сабақтарға көрнекілік құралдарын әзірлеу мәселесі де 

қарастырылады. 

Аталған жұмыстың практикалық бөлімінде мектеп жасына дейінгі балаларды оқытудағы үлгілі ойындар 

мен ойын жаттығулары (сөзді түсіну, сөздер мен сөз тіркестерін есте сақтау, сөз тіркестерімен, транскрипция 

белгілерімен  және  оқу  ережелеріне  жұмыстану,  өлеңдер  және  ұйқас  табу  ойындары,  қимыл  ойындары) 

беріледі әрі ойындарды ұйымдастыру мен өткізу жөнінен әдістемелік ұсыныстар келтіріледі. 

Психологтар мен психолингвистердің пікірі бойынша ең абзалы тіл үйренуді ерте жастан бастау. Бөбек 

сөйлеуге  талпынып,  айтылған  сөзді  лезде-ақ  қағып  алады  да,  солай  тіл  оған  ешқандай  күш  салусыз-ақ 

меңгеріледі. Олардың пікірінше балалық жастың ерекшелігі ол жастағы қабылдаудың өзінділігімен, әр түрлі 

тілде сөйлегеніне қарамастан, адамдарға деген ашық қатынаспен, басқа қағидаларды тез үйрену қабілетімен 

байланысты. Ерте жаста шет тілі сөзін меңгеру мүмкіншілігі шынында да зор екені айқын. 

Оқыта-үйрету  ойындары:  дидактикалық,  ситуациялық,  сайыстық,  қимылды,  ырғақты-музыкалық  және 

көркемдік болып бөлінеді. Дидактикалық ойындар шет тілін оқытудың формасы ретінде сабақтар барысында, 

сондай-ақ бөбектердің өз бетінше әрекет етуінде де қолданылады. Бұл ойын түрінің ерекшелігі балалардың 

тіл материалын игеруі практикалық әрекетпен жүзеге асады да, бұл ретте зейін мен есте сақтау ықтиярсыз, 

өздігінен  жүзеге  асады.  Дидактикалық  ойындар  зейінді  дамытып,  балалардың  ақыл-ой  белсенділігін 

арттырады. 

Ситуациялық ойындарға қандай да бір себепке байланысты құрылатын, қарым-қатынас жағдаяттарын 

бейнелейтін рольдік ойындар жатқызылады. Рольдік ойын − бұл балалар белгілі рольдерді ойнап шығатын 

ойын әрекеті. Мен сабақтарда балалармен бірге түрлі тұрмыстық жағдаяттарды ойнап көрсетемін, мысалға: 

сатушы  −  сатып  алушы,  дәрігер  −  емделуші,  актер  −  табынушысы  және  т.с.с.  Бұл  ойындарда  балалар  өз 

кезегінде жағдаяттарға сәйкес типтік және үйреншікті диалогтарды айтып бере алады. Үйреншікті диалогтар 

мысалға мыналар: 

1. 


Show me (Маған көрсет) − оқытушы затты атағанда, бала қажетті заттың суретінің қасына барып, 

көрсетуі қажет. 

2. 

What’s this? (Бұл не?) Оқытушы суретті көрсетеді, балалар атауын атайды. 



3. 

What’s missing? (Не жетіспейді?). 

4. 

What doesn’t belong? (Не артық?). 



5. 

«Сиқырлы айна» − мақсаты: зейінді дамыту. Айнаға жануарлар маскасын киген балалар жақындайды. 

Сиқырлы айнада бірнеше жануарлардың бейнесі көрінеді. Балалардың қандай жануарларды және нешеуін 

көріп тұрғанын айтып беруі қажет. Мысалы: I see a dog. I see five dogs. 

Сайыстық  ойындарға  лексиканы  меңгеруге  және  сауаттылыққа  үйрететін  ойындардың  көпшілігі 

жатқызылады. Ол ойындарда тіл материалын ең жақсы меңгерген оқушы жеңімпаз болады. Бұлар әр түрлі 

сөзжұмбақтар, аукциондар, лингвистикалық тапсырмалары бар үстел ойындары, әмірді орындау және т.б. 

Сөзжұмбақтар кез-келген тақырыпқа құрастырылуы мүмкін: жануарлар, жеміс-жидектер, көкөністер, жиһаз, 

ойыншықтар  т.б.  Бұйрық-әмірлер  әр  түрлі  болады.  Сабақтарда  мен  балалармен  «Simon  says»  ойынын 

ойнаймын. Бұл ойынның мақсаты балалардың танымдық мүдделерін дамыту. Балалар оқытушының жанына 

келіп тұрады. Балалардың міндеті оқытушының айтқан әмірлерін орындау. Мысалға: Hands up! Sit down! 

Jump!  Run!  т.с.с.  Аталған  ойынды  жүргізу  барысында  мен  әр  түрлі  тақырыптағы  лексикалық  материалды 

пайдаланамын. 

Қимылды ойындар. Балалардың денсаулығын сақтау және нығайтуды заманауи денсаулықты сақтауға 

арналған  технологияларды  пайдаланбай  жүзеге  асыру  мүмкін  емес.  Бұған  қимылды  ойындарды  қолдану 

едәуір дәрежеде ықпал етеді. Олар оқушылардың шаршауының алдын алып, шет тілі сабағындағы қажетті 

сәт болып табылады. Қимылды ойындар балалардың әрекет ету арқылы қарым-қатынас жасауын қамтамасыз 

ететін  белгілі  ережелер  бойынша  ұйымдастырылады.  Қарым-қатынас  шет  тілінде  жүргізілуі  мүмкін.  Ал 

қимыл-қозғалыс пен аудио, сөздерді айтудың қатар жүруі ойын барысында қолданылатын сөздік материалды 

дағдылы әрекетке айналдырады. 

Ырғақты-музыкалық  ойындар  −  бұлар  коммуникативтік  шеберлікті  қана  меңгеріп  қоймай,  тілдің 

фонетикалық  және  ырғақтық-мелодиялық  жақтарын  жетілдіретін  хоровод,  серіктесін  таңдайтын  ән  мен 

билер секілді дәстүрлі ойындар. Мысалға: «Nuts and May», «What’s your name?», «I like my friends», «Head, 

shoulders, knees and toes» секілді әндер. 

Көркемдік немесе шығармашылық ойындар − бұл әрекет түрі ойынға да, балаға ойын арқылы жеткізілетін 

көркем шығармашылыққа да жатқызылады. Өз кезегінде оларды былайша жіктеуге болады: 

1. 

Драматизация (ағылшын тілінде шағын көрініс қою) «Орманда» − мысалға орманда түлкі мен аю 



кездеседі. Шағын диалог келтіріледі. (Hello. I’m fox. I can run. I like fish). 

2. 


Бейнелеу ойындары − олар графикалық диктант, суреттерді бояу т.с.с. 

Суреттерді  бояу  менің  ойымша  тыныштандыратын,  әр  уақытта  маңызды  емес,  бірақ  кең таралған  оқу 



162

жұмысы. Мысалға, сабақта мен дайын суретті көрсетемін, әзірге бала сұлбасын салумен айналысып жатқанда 

мен сөзді бірнеше рет қайталаймын, бөліктерін атаймын. Осылайша біз баланың өзі істеген заттың шет тілінде 

қалай аталатынын білуінің негізін қалаймыз. 

Графикалық диктант − мысалға: сабақ үстінде мен балаларға ненің қандай түс екенін айтамын, балалар 

суреттерді бояйды. Содан соң боялған суреттерін мен суреттеген суретпен салыстырады. 

3. 

Ауызша-шығармашылық (ұжыммен шағын ертегілерді құрастыру, ұйқас табу). 



Мысалы: Взад-вперед и сверху вниз. 

Утром с пастой чищу (teeth – зубы, тістер). 

Так вкусно пахнет цвет у лип. 

Что облизнул свою я (lip – губа, ерін). 

Ситуациялық суырып салма және шығармашылық драмаластыру ойындарына − бұрын бастапқы түрінде 

ойналған  белгілі  ертегіні  түрлендіру  сияқты  әрекет  түрін  жатқызуға  болады.  Мысалға,  «Шалқан»  мен 

«Үйшік» ойынында ойыншылардың саны мен жаңа лексиканы меңгеруге байланысты жаңа кейіпкерлер мен 

репликалар пайда болады. 

Кез  келген  ойынның  негізі  −  рольдік  деп  айтуға  болады.  Бала  рольдік  ойында  өз  ролінде,  ағылшын 

баланың немесе ересектің, ертегі кейіпкерінің немесе жануардың, жан біткен заттың т.с.с. рольдерді ойнай 

алады. Мұнда мүмкіншіліктер шектеусіз. Оның ойынсерігі басқа бала, оқытушы, қуыршақ, ойдағы кейіпкер, 

көмекші-актер, екінші оқытушы немесе бұрынғы ойыншы болуы мүмкін. Қорыта келгенде, менің пікірімше, 

ойын – педагогикалық мақсат пен баланың қызығушылықпен әрекет ету себебін қамтитын даму аймағына 

бағытталған әрекет. «Лото» ойыны оқыту барысындағы қажеттіліктерге байланысты құрылады. Мысалға, біз 

түстерді үйреткенде сол суреттерді ғана, бірақ әр түрлі түсін аламыз; ал сандарды үйреткенде сол суреттерді, 

бірақ әр түрлі санын аламыз. 

№1 Ойын жаттығуы «Сөздер қорабы». 

Бұл ойын жаттығуының негізін белгілі педагог Ш.А. Амонашвилидің ұсынған «сөз айқындығы» туралы 

пікірі қалыптастырды. 

Мақсаты: сөздер мен сөз тіркестерін шапшаң есте сақтауға әсер ету, сөздік қорын байыту, балалардың 

лексикалық бірліктерді қайталау жағдаяттарын туғызу. 

Ойынның  жүру  барысы:  Тәрбиеші:  Әрқайсыларың  көптеген  ағылшынша  сөздер  білесіңдер.  Қанекей 

оларды осы қорапта жинайық. 

Тәрбиешінің  қолында  безендірілген  қорап  болады.  Балаларда  да  сондай,  бірақ  кішірек  қораптар. 

Әр баланың үстеліне, алдын-ала, ішінде он көк текшесі бар кішкентай қораптар қойылады. Бұл текшелер 

сөздерді білдіреді. Тәрбиеші балаларға сөздерді анық, түсінікті, барлығына естілетіндей етіп айту керектігін 

және әр сөзді айтқанда безендірілген қорапқа текшені бір-бірден салу қажет екенін түсіндіреді. Қалауынша, 

әрқайсысына сол қораппен барып, сөздерді «жинайтын» бір бала таңдалынады. Мұғалім әр сөзді анықтап 

айтып, текшелерді қорапқа салады (алғашқы сөздер). 

Dog… mat... cat... 

Қорап «ball, pen, book» сияқты алғашқы сөздер − текшелермен толтырылады. 

«Әліпби» ойыны. 

5 − 7 жастағы балаларға арналған дидактикалық ойындар. 

Мақсаты:  балаларды  қазақ  және  ағылшын  әліпбиінің  айырмашылығы  мен  ұқсастығын  табуға  үйрету, 

әріпті ретімен айтуды автоматтандыру, Қазақтың ұлттық костюмі және ағылшын костюмімен таныстыру. 

Міндеті: зейінді, ерікті назар аудару қабілетін дамыту. 

Ойынның  жүру  барысы:  Жүргізуші  ойыншылар  алдына  шапан  киген  қазақ  пен  «бифитера»  костюмін 

киген ағылшынның суреті бар екі конвертті қояды, содан соң балалардан айырмашылықты табуын сұрайды. 

Артынша  ортақ  карт  колодасынан  ағылшын  әріптерін  алып,  ағылшын  бейнеленген  конвертке,  ал  қазақ 

әріптерін қазақтың суреті бар конвертке салуды ұсынады. 

Ойын жеке баламен жұмыс кезінде де, топпен жұмыста да қолданылады. 

Ойынның жүру барысы: Балалардың алдына көрнекі материал қойыңыз (Биг бен суреті), оның Лондондағы 

атақты көрнекі жер екенін түсіндіріңіз. Бір карточканы, мысалға сөз жазылмаған күн суретін алыңыз. Ойынның 

Биг Бен сағатының жоғарысында тұратын осы күнмен жүргізілетінін, содан соң күннің әртүрлі тәулік бөлігін 

бейнелеу үшін төмен түсетінін түсіндіріңіз. 

Жұмыстың бірінші кезеңі − танысу. Күннің суреті бар және амандасулар жазылған карточкаларды алыңыз. 

Таңертең кездескенде ағылшындар қалай амандасатынын сұраңыз (Good morni). 

«Түстер» ойыны. 

Ойынның шарты: Бұл ойында балалар мұғалімнің айтқан заттарының түстерін ағылшын тілінде қандай 

түс екенін атап беру керек. Мысалы: күн, шөп, аспан, шие, сәбіз, аю т.б. 

«Бұл кім?» ойыны. 

Ойынның  мақсаты:  Балаларды  ағылшын  тілінде  сұрақ  қоюға  және  жауап  беруге  тілдерін  жаттықтыру: 



163

«Are you Tanja?», «Are you a cat?». 

Ойынның шарты: Бұл ойында санамақ арқылы ойын бастаушысы сайланады. Бұл ойында ойын бастаушы 

балаларға арқасын беріп, орындыққа отырады, ал балалардың ішінен біреуі келіп, бастаушының иығынан 

түртеді. Бастаушының міндеті иығынан түркен адамның кім екенін табу. Бастаушы «Are you Tanja?» деп айтса, 

балалар «Yes» немесе «No» деп жауап беру керек. 

Шетел  тілін  ерте  оқыту  бүкіл  әлемдік  көп  деңгейлі  тілде  және  мәдениетке  деген  қызығушылықты 

туғызуүшін тамаша мүмкіндіктер жасайды, коммуникативтік тіл ерекшелігін дамытуға ықпал етеді, баланың 

ойлауына, танымына және есте сақтауына жайлы әсерін тигізеді. Бірақ мектеп жасына дейінгі балаларға 

тән шыдамсыздық, назар аударудағы тұрақсыздық, тез қажу, шаршағыштық сияқты кейбір теріс қылықтарын 

ескере отырып, ағылшын тілін ойын түрде өткізу керек. 

Сондықтан да бүгінгі өскелең уақыт талабына сай білім беруді одан әрі жетілдіру мәселесі толассыз, үздіксіз 

күн сайын өзгеріп тұрған әлеммен бірге жүрері анық. Балабақшада берілген барлық білімнің бастамасы әрі 

жан-жақты дамыту түпкі негізінен қалайтын орын. Сондықтан да, балалардың ой өрісін үздіксіз дамыту үшін 

сабақты ойын арқылы өткізудің маңызы зор. 

Пайдаланған әдебиеттер 

1 Негневицкий Е.И., Шахнарович А.М. Тіл және балалар. -М.: 1981. 

2 Жаркова Л.А. Игровые физкультминутки на уроках иностранного языка // Иностранные языки в школе. 

– 2010. - № 1. – С. 24-26. 

3 Интернет желісі. ҚР Н.А. Назарбаевтің жолдауы. 14.12. 2012 жыл. 

4 Иванцова Т.Ю. Игры на английском языке // Иностранные языки в школе. – 2008. - №4. – С. 52-57. 

5 Иванова Л.Ф. Механизм успешности обучения иностранному языку в раннем возрасте // Мэгариф. – 

2005 - № 10 – С. 40 – 42. 

6 Козлова Р.Б. Игры в обучении иностранному языку в раннем возрасте // Мэгариф. – 2006 - №2 – С. 36-37. 

7 ҚР білім беруді дамытудың 2011 – 2020 жылдарға арналған бағдарламасы. 

8 Клементьева Т.Б. Ағылшын тілі. 

9 Чистякова Т.А., Чернушенко Е.М., Солена Г.И. Обучение иностранным языкам в детских садах. – М.: 

Просвещение, 1964. 

10 Шет тілі журналдары. 2008 – 2009 жж. 



Аңдатпа. Ағылшын тілі пәні дұрыс ұйымдастырылып, пайдаланылған ойындар мектепке дейінгі жастағы 

әр баланың таным-түйсігіне жағымды әсер етіп, алған білімдерін жаңа бағытта шығармашылықпен қолдана 

алуына  ықпал  етеді.  Балалардың  ой-өрісін  үздіксіз  дамыту  үшін  ағылшын  тілі  ұйымдастырылған  оқу  іс-

әрекетін ойын арқылы өткізудің маңызы зор. 



Аннотация. Предмет английского языка организовали для детей дошкольного возвраста и использовали 

игры, чтобы благотворно влиять на восприятие знаний и эти знания способствовали и использовали для 

нового творческого направления. Для кругозора детей английский язык нужен для непрерывного развития 

организованной учебной деятельности посредством проведения игры. 



Abstract. English language properly organized and used games, preschool age every child to have a positive 

effect on the perception of the world and knowledge contributes to the use of a new creative direction. English 

for  the  development  of  children’s  intellect  continuous  training  activities  organized  by  the  importance  of  the 

game. 


ПОЛИЛИНГВИЗМ КАК ПСИХОЛОГИЧЕСКОЕ ЯВЛЕНИЕ 

Г.Т. Топанова, А.Ж. Аплашова, Г.С. Аяпбергенова 

Павлодарский государственный педагогический институт, г. Павлодар, top2107@mail.ru 



Рецензент – Нургалиева А.К., профессор, доктор педагогических наук Павлодарского государственного 

педагогического института, г. Павлодар 



Кто не знает ни одного иностранного языка, 

тот не знает до конца и своего собственного. 

Гёте. 

Роль иностранного языка в условиях интеграции и интернационализации современного мира значительно 

возрастает. Современный человек, владеющий иностранным языком, оказывается вовлеченным в процесс 


164

общения с представителями различных культур. Изучающим иностранный язык требуется не только иметь 

богатый  лексический  запас  и  приличное  произношение,  хорошо  знать  иноязычную  грамматику,  но  и 

формировать в себе поликультурную компетенцию. Данная компетенция предполагает достижение такого 

уровня владения языком, который позволит, во-первых, гибко реагировать на всевозможные непредвиденные 

повороты  в  ходе  беседы;  во-вторых,  опpеделить  адекватную  линию  pечевого  поведения;  в-тpетьих, 

безошибочно выбрать конкретные средства из обшиpного аpсенала и, наконец, в-четвеpтых, употребить эти 

средства  сообpазно  пpедлагаемой  ситуации.  Поликультурность  заключается  в  способности  осуществлять 

общение на иностpанном языке с учетом pазницы культуp и стеpеотипов мышления. Лингвистический словарь 

трактует мультилингвизм (многоязычие, полилингвизм) как употребление нескольких (более двух) языков 

в пределах определенной социальной общности (прежде всего государства); употребление индивидуумом 

(группой  людей)  нескольких  языков,  каждый  из  которых  выбирается  в  соответствии  с  конкретной 

коммуникативной ситуацией [1]. Формирование межкультурной компетенции следует рассматривать в связи 

с pазвитием способности студентов пpинимать участие в диалоге культуp на основе пpинципов взаимного 

уважения, терпимости к культуpным различиям. 

Самый  известный  полиглот,  чьи  способности  засвидетельствованы,  жил  в  пpошлом  веке  –  им  был 

хранитель  библиотеки  Ватикана  кардинал  Джузеппе  Каспаp  Меццофанти  (1774-1849  гг.).  Он  свободно 

говорил на шестидесяти языках, почти на пятидесяти писал стихи и эпиграммы. При этом кардинал никогда 

не выезжал за пределы Италии и изучил это немыслимое количество языков самостоятельно [2]. Известно, 

что последняя цаpица Египта Клеопатра обладала качествами дипломата и оpатоpа, она имела способность 

pазговаpивать более чем на 10 языках. Общаясь с ваpваpскими племенами она пpактически не прибегала к 

помощи своих пеpеводчиков, за что пользовалась огромным уважением сpеди знати и лидеpов. 

С тех поp прошло более двухсот лет, но отношение многих наших совpеменников к таким удивительным 

феноменам по-прежнему дает волю разным домыслам. Наука же еще не пpоникла достаточно в сущность 

загадки  полиглотов.  Знание  иностранных  языков  издавна  считалось  неотъемлемым  пpизнаком  высокой 

культуpы. Многие исторические деятели, дипломаты и полководцы в совеpшенстве владели несколькими 

иностpанными языками. Закономеpно хоpошо владели языками многие ученые-лингвисты. Среди зарубежных 

лингвистов самым большим полиглотом был Pасмус Кpистиан Pаск (1787-1832), пpофессоp Копенгагенского 

университета. Он говорил на двухсот тpидцати языках и составил словаpи и гpамматики. 

Проблема психологических особенностей явления многоязычия поднималась в трудах таких ученых как 

Л.С. Выготский, П.Я. Гальперин, А.А. Залевская, И.А. Зимняя, А.А. Леонтьев, Л. Балкан, Ч. Осгуд и др. Изучая 

процессы развития речи в условиях двуязычия Л.С. Выготский в книге «Мышление и речь», относительно 

вопроса усвоения школьником иностранного языка писал следующее: «Усвоение иностранного языка также 

подымает на высшую ступень родную речь ребенка, как усвоение алгебры подымает на высшую ступень 

арифметическое  мышление,  позволяя  понять  всякую  арифметическую  операцию  как  частный  случай 

алгебраической, давая более свободный, абстрактный и обобщенный, а тем самым более глубокий и богатый 

взгляд на операции с конкретными количествами. Так же как алгебра освобождает мысль ребенка из плена 

конкретных числовых зависимостей и поднимает его до уровня наиболее обобщенной мысли, так точно 

усвоение иностранного языка другими совершенно путями освобождает речевую мысль ребенка из плена 

конкретных языковых форм и явлений». 

Однако, в психологии существовали и противоположные мнения. Педагог-лингвист Огрэди говорит по 

этому  вопросу  следующее:  «Уверены  ли  психологи  в  том,  что  ранний  билингвизм  является  выгодным  в 

педагогическом отношении? Я слышал убедительный аргумент против обоерукости, и неужели для ребенка, 

изучающего сущность предметов, действий, научающегося думать с помощью значения слов, представляется 

действительное преимущество, если он будет употреблять более одного слова для одной и той же вещи? 

Про себя я могу сказать, что я испытывал значительное затруднение в области мышления, речи, выражения, 

и что я должен отнести это затруднение за счет раннего билингвизма и постоянной борьбы двух языков за 

доминирование» [4]. Так, И. Эпштейн в 1915 г. в своей книге «Мышление и многоязычие» выдвинул формулу: 

языки  в  сознании  человека  склонны  запрещать  друг  друга.  Многоязычие  тормозит  мышление,  являясь 

социальным злом и вся задача педагога заключается в том, чтобы по возможности уменьшить или смягчить 

влияние этого зла на развитие ребенка. Для этого ребенок должен говорить только на одном языке, ибо ак-

тивное смешение двух языков оказывается, по его наблюдениям, наиболее вредным. Однако, последующие 

исследования многократно опровергали выводы И. Эпштейна. 

В качестве методологической основы психологии усвоения иностранных языков привлекаются положения 

И.П. Павлова о сигнальных системах, так иноязычная речь в начале не связывается с понятием о предмете или 

явлении окружающей действительности (связь осуществляется посредством слов родного языка). Поэтому 

целью становится установление в сознании обучающегося связи между словом и понятием, т.к. за лексикой 

иностранного языка лежит несколько другая система понятий, чем в родном языке. Усвоение иностранной 

речи – это усвоение семантики слов. С одной стороны слово явление речевое, с другой всегда относится к 


165

области мышления. 

Как одна из центральных проблем психолингвистики, неизменно возникает проблема интерференции 

при  обучении  языкам.  Интерференция  наряду  с  двуязычием  и  многоязычием  входит  в  круг  основных 

проблем языковых контактов. В отечественную литературу по языкознанию термин «интерференция» был 

введен  трудами  ученых  Пражского  Лингвистического  кружка.  Однако  более  широкое  применение  это 

понятие получило после выхода в свет монографии У. Вайнрайха «Языковые контакты», которая была первой 

публикацией Нью-Йоркского Лингвистического кружка. Интерференция как процесс и результат процесса 

представляет собой нарушение носителем двуязычия и многоязычия правил соотнесения контактирующих 

языков, проявляющееся в его речи в отклонении от нормы. Наблюдение над разными типами, подтипами, 

видами интерференции показывает, что процесс овладения новым языковым материалом, при осмыслении 

элементов второго неродного языка учащийся может произвольно использовать в качестве опоры любой 

из  ранее  усвоенных  языков  (казахский  или  русский  язык).  Поскольку  языковой  перенос  это  внутренний 

ненаблюдаемый процесс, то о нем можно судить только по результату речевой деятельности, а результат 

такого  стихийного,  неосознанного  переноса  может  иметь  как  положительный,  так  и  отрицательный 

характер.  Для  методики  исключительно  актуально  изучение  механизма  стихийного  переноса,  выявление 

его закономерностей, что позволит выявить возможности управления переносом при овладении первым 

неродным, вторым неродным языком. 

Явление полиязычия пока еще мало изучено наукой. Однако сами полиглоты утверждают, что чем больше 

языков они изучают, тем легче им дается каждый последующий язык. Таким образом, изучение иностранных 

языков  можно  назвать  своеобразной  заpядкой  для  мозга,  котоpая  помогает  сохpанить  пожилым  людям 

память, а перед молодыми откpывает новые горизонты. 




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   84   85   86   87   88   89   90   91   ...   124




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет