Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Республикалық техникалық және кәсіптік білім беруді дамытудың
ПСИХИКАЛЫҚ ДАМУДЫҢ НЕГІЗГІ ЗАҢДЫЛЫҚТАРЫ
жүктеу/скачать 2,36 Mb. Pdf көрінісі
|
|
1.3 ПСИХИКАЛЫҚ ДАМУДЫҢ НЕГІЗГІ ЗАҢДЫЛЫҚТАРЫ Әрбір психикалық функцияның, әрбір мінез-құлық формаларының даму ерекшеліктері болғанымен де, олар жалпы заңдылықтарға бағынады. Ол заңдылықтар психиканың барлық аумағында пайда болады және осы процестің өту барысын анықтайды. Психиканың даму процесінің барысы бес ерекшелікке бағынышты: 1. Әрбір психикалық функцияның қалыптасу қарқыны мен ырғағының болуы. Психикалық функциялардың әрқайсысы қандай да бір кезеңде белсенді де қарқынды дамиды. Олардың дамуы үшін жағымды мерзім сензитивті кезең деп аталады. 2. Психикалық даму сатылап дамиды. Ол өзінің даму сатысында уақытқа тәуелді болады, өйткені әрбір жастың даму сатысының өзіндік логикалық қарқыны мен ырғағы психикалық дамуды кеңейте түседі. Әсіресе баланың қоғаммен қарым-қатынасы маңызды. Психиканың дамуының ішкі және сыртқы шарттарының қатынасы әлеуметтік жағдаят болып табылады. Ол өз кезегінде баланың қоршаған ортаға, адамдарға, өзіне, заттарға, басқа адамдарға деген қарым-қатынасын анықтайды. 9 Психиканың дамуының әрбір кезеңінің өзінің жетекші әрекеті болады. Сонымен қатар психикалық дамудың мазмұнына психиканың қалыптасқан формалары мен жаңа пайда болған формаларының арасында қарама-қайшылық пайда болады. Баланың тілегі мен оған қойылатын талаптың сәйкес келмеуі әрекетті жаңа түрлерін меңгеруге әкеліп соғады, сөйтіп баланың әрекет аумағында жаңа білім пайда болады. 3. Психикалық даму барысында процестер, қасиеттер мен сапалар өзара сараланып, ықпалдасады. Саралау арқылы әрекеттің жаңа түрі немесе формасы туындайды. Ықпалдастық арқылы психиканың дамуы неғұрлым жоғары деңгейге шығады. 4. Психикалық дамудың өн бойында табиғатта және қоғамда кездесетін оқиға, құбылыстарды, соның ішінде адамның еркі мен мінезінің табиғатта және қоғамда кездесетін оқиға, құбылыстарды, соның ішінде адамның еркі мен мінезінің өзара байланыстылығының себептерін, себептестігінің заңдылығы маңызды. Қоғамда бала өз қатарластары мен ересек адамдармен қарым-қатынас жасау түрлерін терең игере бастайды. 5. Психика икемділігімен ерекшеленеді, өйткені қандай да бір жағдаят, түрлі тәжірибе арқылы баланың психикалық дамуы өзгеріске ұшырайды. Сөйтіп, аталған заңдылықтарға сәйкес бала психикасының дамуы жүзеге асады. |