Қазақстан Республикасы Біпім жэне ғылым министрлігі Ғылым комитетінің



Pdf көрінісі
бет12/16
Дата03.03.2017
өлшемі3,8 Mb.
#5573
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   16

  -  М.: 

П росвещ ение.  1978. т   1.

2.  В а ги н  Л А .  М ет одики  п р еп о д а ва н и я ист ории  в 

средней  ш коле.-М ., 1968.

Қәзақ  тарихы

-V

j



 3 (102),  мамыр-маусым,  2010

ҮЛЫ ЖЕҢІСКЕ -  65 ЖЫЛ!

БАТЫС  ӨҢІРІНІҢ  ЖЕҢІСКЕ  ҮЛЕСІ

Ж асүлан ҒҰМАРОВ,



№ 1 7   Кәсіптік лицей лнректорынын орыноасары, 

жогары с а н а т ш  тарих  плнінің окытушысы

1941 

жылы  22  маус.ымда  Гитлер  бастаған 

ф аш истік 

Германия  еш кандай   соғы с  ж ария- 

лам астан  К енес  ода+ъіна  шабуыл  жасады.  Бул 

жагдай  облы с  тұрғы ндары ны н  п атри отты к  рухын 

оятьгп,  жауга  деген ж еккөруш ілік сезш ін ту ғы зд ы . 

Ж ергілікті  басш ылык.  бірііііііідсіі  соғы суш ы   Кенес 

А рм иясы   катары н  ж ана  күш тсрм ен  толыктыру, 

екініііііен  облы сты н  ауыл  ш аруаш ы лы ғы   мен 

ои еркәсіб ін   согы с  м ақсаты на  бейім ден,  қайта 

құруға  кірісті.  С огы сты ң   алғаш кы   күндсрі  70% 

облы сты н баскаруш ы  органдарьт кы зм сткерлсрі өз 

еріктерім ен  майданға  аттанды.  Ж ергілікті  партия 

ж ән с 


кснес  о рган дары п ы н   ұйы м дасты руы м сн 

әск е р   катары на еріктілерді жиігау гтункттері облыс 

кәсіподактары   ғимаратында*  Лу6  орта  мектепте 

ж әп с  Бсбсль  кош есіндегі  № 4 2   үйдс  жұмыс  істсп 

гүрды .1941 жьигдыц 22 ишіде  31 ж елтоқсан аіілары 

аралыгында  22373,  1942 жылы  28338,  1943  жылы 

13373.  1944 жьшы 8084,  1945жылы  1335 адам,  ягни 

барлығы  1938-1945 ж ш ы   76635 адам  Кецес Армия­

сы  қатарына  алынды.  О блы ста  1300  оры н ды к,

3  әскер и  

емдеу  госпиталі  үйьімдастырылды. 

К. Тимофеев,  З.Л атипова  сиякты   дәрігерлер  үлкен 

енбек  етті.  О блы сты н  эк о н о м и к асы   соғыс  ж ағ- 

дайы па  бейім деліп,  кайта  курылды.  Зауытгар 

мсн  ф абри калар  әсксргс  каж стті  өнімлсрді  беруге 

бейімделді.  О рал  ет  ком бинаты  

ст  конссрвісін 

өндіруді  4  есе  арттырды  К ом бинат  ж үмысш ысы 

Қ.Ермүқатованың  енбектегі  ерлігі  тылдағы   ж ан- 

ки ярлы кты п   үлгісінс  айналды .  О блы ска  жау  ба­

сын  алу  кдуіпі  тонген  Ленинградтан,  Мәскеуден, 

Kucumett,  т.б.  калалардан  47032  адам  ж әне  14 

к эсіпоры н  киш іп  келді.  3-4  ай  іптіпде  оларды ң 

барлы ғы  толы к іске косылды .

«Коминтерн» 

үж ы м ш ары н ы н  

А.Тұргалиева 

баскараты п  бригада  аптан 

ы сты қкд,  енбектін 

ауы рлы ғы на  төзіп ,  7  күн  бойы   сгістік  алкапта 

үчіліссіч  енбек  еіті.  С ойтіп  олар  м см лекеткс 

асты к  тапсы ру ж оспарды н  

1 1 0


%  оры ндап  ш ықгы 

М айданға  кстксндсрдің  о р н ы н   ж асөспірім дер 

ч ен   балалар,  кы.здар  ж әне  іейтіетксрлік  жастагы 

адамдар  басты   Ауыл  еңбеккерлерінін.  ж анкинр- 

лы ғы   аркдсы іщ а  майданга  ж өнслтілетін  өнімдер 

көлемін  едэуір  арггы ру  мумкіп  болды.  О блыс  ау- 

магына  жау  басып  алу  каупі  тө н ген   аумактардаи 

600  мы ш тан  астам  мал  көш іріліп  океліп ,  орна- 

ласты ры лды .

Батые  К азакстан  облы сы   С талинград  майда-



Қ азақ  тарихы

ны на сн таяу ор н ал аскан  айм актарды н  бірі болды. 

Ал  нем іс  ф аш и етер ін ің   Нділге  оңм ендей  үмтылуы 

С талинград  м айданы   ты лы ндағы   жұмыстардын 

өтс  мүлтіксіз  ти ян акты   оры пдалуы н  талагі  е п і . 

1942жыядың 21 қачанында  К СРО   Х алы к  Комитеті 

К еңесінің  іпепіімімен  Орал  ка часы  сліміздсгі 

әус  корғапы с  гтунктінін  катары на  жаткьмылды 

Ж аулы н  авиап иясы   Жанібек  ж,me  Орда  ауда­

ны нда гы  үйлерді,  вокзалларды .  онеркәсіп  оры н- 

дары н.  мектептер  мсн  ауруханаларды  жиі-жиі 

бом балап  оты рды .  М ындаған  коммунист ер  мен 

ком сом олдар,  орасан  кои  мвлш ерде  көлік  псп 

техника,  кы екы   ж әнс  көктсмгі  жағдайда  доң- 

галаклы  ав и аи и я п ы ц   толассьг.*  жумыс  істеуін 

камтамасыл ете алаты н вс к ер и  эуеж айлар (Сайхан, 

Орда)  күры лы сы на  жұмыллырылды.  Кар  басып 

калуы на  байланы сты   эуеж айды  газарлуга  Орал 

каласы н ы н   халкы  меи  колігі  тартылды.  Чапаев, 



Ушаков,  fa  tout к.  Зем н о е  аудандарында  10  оуежай 

салуга  жер учаскелері б олініп берілді



Сталинград  түбіндс  карсы   шабуылды  әзірлсу 

кезенінде  м ай дан н ы н   тыл  кызметі  600  ш акмры м 

іш кері 

ориаласты . 

С талинград 

м айданы ны н 

120-дан  астам  бөлім ін іц ,  бөлім ш слері  мен  кы з- 

метгерінің  адам  курамы  мен  материалды к   күнды 

чаттары,  со н ы н   ініінде  8  эуе  арм и ясы ,  оскери - 

кұрылыс  баскарм алары ,  майдан  ты лы ны н   бо- 

лімдері. 

он ы й  


авиатехтш калы к, 

инж енерлік, 

хи м и ялы к,  санитарлык.  азык-түлік,  интендаиттык 

коймалары  жоне  ок-дэрі.  жанар-жағар  материалдар 

коймаларын  ориааастыру  үшіи  Нагыс  Кизакстанга 

жіберілді.  Автобронетанк  жэне  авиация  жонлеу  база- 

лары  мен  шеберханалары.  жекелеген  жвндеу,  калпына 

келтіру,  автотасымал  жәпе  темір  жо.і  бригадасынын 

батагтьондары.  майдандык  тсмір  жол  паркі  әкслінді 

Саихан, Жанібек жэне Шуңгаи станпияларында авиации 

бөлімдерінен  баска  I  танк  ас к ер i  мен  57-әскерінің 

коймаіары  ориаластырьитады.  Сталинград  эсксри 

окруіінен  кошірілічдідерді  кабылдау  үшін  ариаулы 

кабылдау  орындары  күрылын.  маршрупары  бекііі.іді, 

мсдииинапык-санитарлык  кызмет  керсету  жэне  а\ъіз 

сумей,  ыстык  гамакпел  жабдыктау  жопіпдегі  шаралар 

белгіленді.



Сайхан.  Шуңгай, 

Жднібек  стансаларына  топтана 

үшып шабуъш жасагаи неміс-фашистапиациясы халык 

шаруашылығына  7  млн.  сомнан  асатын  молшерде  ког 

шыгын кеатір.ці.  ГдэуіралЛм шьн ыны да болды. Аіайла 

бул Сталинград майданы эсксрлсрінін бірлен-біртсмір

45

№ 3 ( 102),  мамыр-мпупым,  2010



жол  коммуникациясы  Орал - Урбах- А страхам 

іемір 


жолы  байланысын  токтатып  тастай  алмады.  Осындай 

шабуылдардын  салдарынан 

вокзалдар, 

енсркәсіп 

орындары,  чектсптер,  ауруханалар  кирады.  Халыклын 

арасында едәуір шыгын  болды.  Батыс  Кдчакстанда жау 

дссанттарына карсы  күресте  Чскистсргс көмск көрссту 

үшін  жауынгсрлік  жасактар  мсн  истрсбитсльдср  бо- 

тальондарын  цабыд  бойынша ком круге тура  келді.

Сталинград 

түбінен 

жаралылардын 

келуіне 

байланысты госпитальдар  сапы  14-кс дсиіи кобейтіліп, 

жаралы  жауышерлердіп  42  % -іа  ңейіппсіп  катарга 

косуға мүмкіндік берді.  Ал  ауыл шаруашыльгғы  енбек- 

ксрлсрі  Сталинград майданы жауыигерлсрінс ариап ст. 

і.б.  «німдер  ннліруді  едвуір  кнбейпі.  Сонымен  бірге 

согыс барысынын күрт өзгсрісі ( 1943) ксзінде Оралдагы 

оперкәсіп  орыпдары  согыс  каруын,  ок-доріні  жәпе 

оскери  жабдыктарды  ондіруді  2  есе  арттырды.  «Зенит» 

зауытынынұжымы Мемдекеттік  Корганыс комитетінің 

ауыспалы  Кызыл  туып  скі  дуркіи  жеңіп  илды.  кейін  1 

дәрежелі  «Отан  соғысы»  орденімен  марапатталды,  ал 

зауыттын  конструкторлары 

Н.ІІІамарин,  В.Горбунов 

пен  Г.Жихар  жана  Каһарлы  кару  жасаганы  үшін  / 

дэрежелі Ставши сыйльп-ына ие болды.

Осьшау  ксзспдс  ауыл  шаруашылығы  кызметкер- 

л tpi  ауыр  қиыншылык  псп  мүктаждыкты  бастан 

ксшті.  Соган  карамастан  олардын  кайсарлы  ецбегі 

аркасындд  фашистік  баскыншылар  түк  калдырмай 

кираткаті  жаудан  азат  етілгеп  аудандарга  200  мын 

бастай  ірі  кара  мал  жонслтілді.  Оолысымыздан  жи- 

налган  ондаган  мың  жылқы,  атгы  оскср  мсн  баска 

әсксри  бөлімдерді  толыктырды.  Әскери  болімдердің 

вздері  дайындағандарын  сссптсмсгсшк  облыс  согыс 

жылдарында мемлекегке 36X1  мын тонна астык.  74.393 

мың  тонна  ет.  93,792  тонна  сүг,  4,984  жүн  гапсырды. 

Енбекшілер  жскс  жинактары  сссбінсн.  демалысынан. 

ал  кейде  гіиті  өчдеріне тиесііі аа-тү:і үлегінен  бас таргу 

аркылы  1943  ж ш ға  таман  Кызыл  Дрмияның  кару- 

жара к корына 360  гр. алтын,  536 гр.  платина,  14 кг. 234 

гр.  күміс  жэне  36  млн.  сом  каржьг  косты.  Мемлексттік 

осксри  заемдар,  акшадай-заттай  лотареяларды,  сактау 

кассал ары платы  жипактарды  есепке  алганда  облыс 

бойынша  Отан  корғау  корыпдағы  каржы  237  млн. 

209  мың  сом  күрады.  Майданға  100  вагон  азык-тулік 

тауарлары  (сый-сыяпат)  жоне  90  мың  жылы  киім 

жөнелтілді.

Тыл;іагы 

жоне 

майдандағы 



кайсарлык 

пен 


жаппай  срлік  көрсетудің  лркаемнда  кеңес  әскерлсрі 

жаудың  Сгалинградты  басын  алу  жөніндегі  жоспар;іы 

орындатпаи  тастады. 

1942 

жылы 

13 

қарашиди  біздін 

әсксрлср  карсы  шабуылға  шыгыц,  1



942 

жмлы 

23 

қарашада 

Сталинградтагы 

фашистер 

эскерлерін 

коршауга алды.

1943  исылы  2 

ақпанда  барлык  жау  топтарып  тал- 

кдндау  аякгалды  Бұл  Жешс  өте  кымбагқа  түсп,  4 

мыңдаи  адам  біздін  жерлестер  Сталинград  жерінде

і-саза  болды.  Орал  каласында  152-аткыштар  бригаласы 

ұйымдастырылып,  оның  катарына  Батыс  Казакстан, 

Ақтөбе  жэне  Алматы. 

Шымкент  облыстарынын 

ачамапары  тартылды.  1



942 

жылдың 

22 

ақпанында 

152-атқыштар  бригадасынын  жауынгерлсрі  Отанға 

адалдыгына ант қабылдалы

Бічдің  облыс  Ленинград  облысыпып  жаудан  азат 

етігігеп  аудапдарыпа  камкорлык  корсету  жөнінде 

Оірпіші  болып  бастама  когеріп,  он.іа  5  мын  бастан 

асгам мал,  1S6 мын нүт астық, 36 мың пүт ег жоне баска 

онім  жвнелтгі.

Біздін әсксрлср  1944 жылдыңсонында  Ьуропа,'ии ы 

мемлскеттерді  1 итлершіл  фашист  баскыншыларынан 

ачат  ету  шабуылдарына  көіпті.  Жаыық  өңірі  жауын- 

герлері  Орел  Курс,к  àof-асыыОағы,  Днепрден  ш у   ке-jin- 

дегі  Укрсшнапың  ou  жагалауып,  Беларуссия  меп  При- 

балтикаиы  а;шт 

етуfieri, 

солһімрн

 

оірге мыңдаған 

б ію ің  

жерлестеріміз  урыс  диласында  ко?  жумган  Полыианы, 

Чехислааакияиы,  Веімрияны,  Австрияпы.  Румыиияиы, 

Болгария  мен  Югоишвияны  азат  ету  кезіндегі  қаһар- 

мандық  ерліктері  урпақтар жадында моңгі калады.  Сол 

сиякты  жау  тылыпда  шайкаскап  партизаидар  ерлігі. 

гитлерлік  коішлагерлердегі  түткындарды  босату,  (|)а- 

шистік  ІЬрманияны  го:іык талкандау жоне  Элъбадагы 

американ  эскерлерімеп  кездесу  куанышы  да  есте 

сакталады  Фрапциядагы  Алъби  каласында  партизан 

отряды  қүрылып,  онын  басшылык  катарында  бічдін 

жерлесіміз Доулет Каражумин болды. Улы Оган согысы 

жы.іда[?ып.'ід  Ора

.1

  каласында  эскери  аэроісіуб  жүмыс 



жасап,  онда  1500  ^скери  үшкыш  даярланды.  Олардын 

ішінен  К.Я.  Малин  Кеңес  Одагынын  батыры  атағына 

ие  болса.  Л.И.  Беда  екі  мәрте  Кен ее Одашпыц  батыры 

атағына  ие  болды.  Соғыс  жылдары нда  Орал  каіасына 

көшірілген 

Вороши ловірал 

авиамектебінде 

1539 


әсксри үшкыш әскери даярлыктан етті.

Ь р  авиамсктсп  130  Ксңсс  Одағынын батырларын 

және 9 екі мәріе  Кеңес Ода+ыныц батырларып ;шмрлаи 

шыгарды  Олардын іппндеаты анызғаайнаіған капитан 

Гастелло да болды.

Сотые  жылдары нда  Батыс  Казахстан  облышнди 

Кызыл  ’гулы  П8-Ю І  дербес  казак  улттык  аткыилар 

бригадасына 

біріктірілді 

жэне 


жекелеген 

казак 


бөлімшелері  7  жэне  8  аткыштар  полкіпде,  129  Мол 

дечснск  миномет  полкінде  болды.  Орал  каласына 

Одесса  жаяу  оскери  училищесі,  Ленинірад  оскери 

училишесі, 

K lim  

авиация  мамапдарыпын  мектебі.  Ле­



нинград  оскери  байланыс училишссі  көшірілді  ООлыс 

бойынша  Кеңес  (һ)агы  батыры  аіағына  А.Ьарнеюк, 

М.ЖүнІсов, С.Ксқалисв, И.Мордасов жонеосынла  гуыи 

осксн  В.Хитев,  Г.т1умашев,  Г.Шевновтар  ие  болды. 

Шыгыс хаіыктары арасынан шыккап кос батырдынбі- 

рі—М^ншүк  М^метова есімі  мен ерліі і ацызға айиалды 

Батыс  Казакстан  облысынан  шыккан  Кенес  Одағын- 

ык  багырлары: 

М.Лбдолов,  С.Литқүлов,  ІІ.Артснов, 

Қ.Ахмиров,  А. Ьарасюк және т.б., данқ орденініи  111 до- 

режесінін  иегерлері:  А.Балашов,  В.Захаров,  Қ.Имашев, 

А.Копалов. Б.Мұқанбетов.  М.Шамов болды.



ӘДЕБИЕТТЕР

1.  Б оздақт ар  кітсібы  I  том 

Б.Туманов, 

ІІ.Гіукат кан.  т.б.

2.  БҚО эпцшслопедиясы.

3.  Герой  победы ЗК О   под ррдакцеіі  С.Губашев. 

К.Тасмухапоа.

4. 

М. Қозы баев. 

Қ а за қст а п   тарихы.

Батыс Казакстан облысы, 

Қазталов ауданы.

~  

Қ аззқ  тарихы

№ 3 (10*2).  мамыр-маусым,  2010



ЕРЛІК  ҮЛГІСІНДЕГІ  АДАМИ  ҚҮНДЫЛЬІҚТАР

11 үржыкен ХАС- Е Н О В А,

Бақтыгү.і  КЕЛД1БАЕВА,

Шәкәрім атыіідағы .Ne5 мектеп-гимнгиинныц тармх нані 

м үғал ім д ер і

Кай  кезде  болмасып  Отаи  корғау 

әрбір  адам 

үшіп  қасиетті  парыз.  Осындай  үлы  борышты  өтеу 

бізлін халкымыздыц д асш иісін с  тилі.  ¥лы Женістен 

бсрі 65  жыл отгі.  Соғысгын каһарлы  жылдары тарих 

койнауына 

бойлаған  сайын  уакыт  оұл  айтулы 

датанын  маңызып  адамдар  жадынан  ошіре  адмак 

емес.  Бүл  женіске  тек  бізлін  жауынгерлсріміздін 

тсндссі  ж ок  ерлігі,  олардын  рух  күші,  ізгілік  пеп 

әдьіеттіліктін  жецісіне  леген  мызғымас 

ce H iv ri, 

барлык халыктардын топтаскандығы мен бірлігі ғаиа 

аса  киын.  біракдан кты   женіске  жеткізгенін  бүгінгі 

үрпакка жстктзу -   парыз.

Бүгінп 

таңда 


окушылардын 

азаматтык- 

иатриотгык  тәрбиесі  жанаш а  калыптасуда.  Казіргі 

мектеп  жағлайында  окуш ылардын  когамдық-саяси 

идеялар лүниесінен  «зін  габа  білуіне  көмек  корсету 

кажет.


Казакстан  тарихы  курсында  «Казакстан  Үлы 

Отаи  согысы  кежңінде»  деген  тарауды  өткен  кезде 

Казакстан  экопомикасы иы ц  соғыска  бейімделіп 

кайта  күрылганын.  казакстандыктардын  М эскеу 

үшін,  Л ен и н ф ад   үшін  ш айкастарда  кнрсеткен 

срліктерін,  республикапып  майдан  арсенал ына 

айналып, 

от  жалыпға 

оранғап 


аймактардан 

көшірілген  миллион на п  астам  адамды  күш ак  жая 

карсы  алғанын  санасына  жеткізу  аркылы  Отан 

сүйгіштікке, срлікке баулимыз.

Семей  өніріиін  де  Ұлы  Отан  согысы  жмл- 

дарынла  женісті  жакындатуға  коскан  үлесі  зор. 

Үлы  Отан  соғысында  ссмейліктердін  93  мыннан 

астамы  Отанды  қорғау  үшін  колдарына  кару  алды. 

Семей  облысы  бойынш а  30  м ы ң  жауынгер  КСРО- 

нын  орден,  медальдарына  ие  болды.  М актан  етіп. 

ерліктерін үлгі тұтатыи өзіміздін «алтын қорымызды» 

семейліктерлен  52  адам  Кенес  Одағынын  Батыры 

агаі ы н .  12 адам «Жауынгерлік даңқ» ордснінің толык 

иегері  атанғанын  окушыларға  үлгі  етеміз.  Сонын 

ішіпде жерлсстеріміз абайлыкЖ ангазы Молдағалисв 

1943  жылы  жау дзотын  кеудесімен  жапканы  үшін, 

ж армалык Кенжсбек Ш әкснов,  кокпектілік  Қойгелді 

Аухадиев, ссмсйлік Д .М . Синицнн, т.б жауынгерлерге 

ерлік корсеткені үшін Совет Одагының батыры атағы 

берілген.

Тарих  сабактарында  жергілікті  материалды 

тиімді  пайдалану  окуш ыларлын  бойында  адами 

кұндылыктарды  тәрбиелеуте  коп  комегіп  тигізеді, 

Өйткені,  оку  материалы  оқушыларга  жакын  орі 

таныс  болғандыктан  оларды  кызыктырады.  Жеке

Қазақ  тарихы

кайраткерлерге катысты  мәселелерді  карастырғанда 

окушыларға  бсрілетін  тапсырмалар  мен  сүрактар 

көбіне  олардын ойлануына,    пікірлерін  білдіруіне 

мүмкіндік тугызады.

Семей  өнірінін  бүкілхалыктык  ерлігін,  май- 

дангерлер  мсн  ел  басына  күн  гугаи  ауыр  жылдар- 

дагы  тылда  бар  кажыр-кайратымен  енбек  еткенлер 

мен  фабрикаларда,  зауытгарда.  колхоздарда  жсцісті 

жакынлаткан  жапдар  туралы  мапіметтер  Шығыс 

Казакстан облыстык мүрағатбаскармасының клзіргі 

заман  тарихын  күжаттау  орталыгынын  директоры

1 .Касымова  жәие  мүрағатіы  гехнологиялар  мен 

кұжапарды 

пайдалану 

болімінін 

менгерушісі 

Б.Түрсынбаевалар  күрастырган  жылпамада  айты- 

лады.  Мысалы.  «Кашкспшн  экономыкасын  соғысқа 

бейімдеп  каыта  құру»  такырыбын  өткенде  Семей 

«Алтайзолото»  тресі.  "Большевичка"  үжымы  әрбір 

айда  бір  дсмалыс  күнінде  ондірісте  жүмыс  істеп. 

гапкан 

каржысын 



корғаныс 

корына 


аударып 

отыруына 

бастама 

көтерген. 

Үржар 

ауданы 


колхозшылары  республикапыц  ауыл  шаруашылык 

енбеккерііерін  жауды  толы к  талқандағаиға  дейін 

соғыс  вахтасында  түруга  ш а ш р г ан   патриоттык 

бастамасы  республиканын  барлык  облыстарында 

колдау  танкан.  Кызыл  Лрмияиы  карумен  кам- 

тамасыз  ету  үшін  Акжал  руда  өнлірісі  жосиарлан 

арты қалты н   ондіргеніп,  Шар  каласындағы  МТС-та 

социалистік жарыс етіи, енбекш ілероз жүмыстарын 

150-200%  істеуге  міндеттеме  алғанын  үлгі  түтып 

айтуға  болады.  Сонымен  бірге,  Семейдін  мәдениет 

Kbi3vit:>керлері  де  согыска  байланысты  вздерінің 

істерін 


өзгертіп, 

коптеген 

ондіріс 

орындары 

мен 

колхоздарда 



оз 

кызметін 

көрсеткен. 1941 

жылы  25-шілде  -   1-тамыз  аралыгында  облыс 

калаларында  39  жәнс  колхоздарда  5Н  концерт 

откізіп,  отандык корғаныс үшін  5 спектакль койған.

С опдай-ак  соғыс  жылдарында  «Казакстан  -  

майдан 


арсеналына* 

айналып. 

республиканын 

барлык 


кәсігюрындарында, 

ауыл 


шаруашылык 

саласыпда  озат  енбекшілер  бүкілхалыктык  «Жеціс 

корына»  өз  үлестерін  косып  жатты.  Мысалы, 

Семей  тері  комбинатынын  үжымы  жексенбілік 

өткізіп, одан  іүскен  3  мын сом  акшаны  мемлекеттік 

корғаныс  корына  аударып.  тапсырмаларып  130- 

230% орындаған. Семейдегі  кеме жөндеу зауытынын 

жүмысшылары  данкты  Кызыл  Армиянын  жсңісінін 

күрметіне  зауыттын  шойын  күятын  цехы  күндік 

гапсырмасын  250% орындатан.

17

Jv'j 3 (102),  мамыр-маусым,  2010



1942 

жыддын  күзінде  аукымм  жагынан  адамзат 

тарихыпда болтан барлы кш айкастардаи асып түсе riii 

Сталинград  майданы  ушіи 

Казакстан  ен  жакын 

тыл  болтан.  Семей  облысынын  комсомол  ұйы.мы 

1943  жылы  караш аның  28-інде  кептеген  жастарды 

қаһарман  кала  —  Сталинградты  калпына  келтіруге 

аттанлырғап.  С оны п  ішітілс  ссмейлік 

Н 

Д роздова,



О  Хныкнна,  Р.һейеекенова,  Қ .Ф аіізуліина жоне т.б. 

ла кмчлар кажырлы енбекпен  майланшылар атагмна 

ие  болды.  М айдангерлср  ерлігі  бүгінгі  тәуелсіз 

Казакстанды 

жанғыртуда 

тарихи 


міндеттсрді 

шеші  жаткандардын  баршасы  үшін  үлгі,  онеге. 

Ардагерлердің  парасатгы лы қіары,  К азакегандагы 

кеп  үлгты  халыктардын  нүрлм  болапіағына  н^р

6c*pt*p  кайиар.  Жецісті  алып  берген  майдангерлср 

мен  тыл  еңбеккерлерінін  ерлігі.  отаншылдыгы  -  

бүгіигі  жас урпактын бойына адами  кұндылыктарлы 

сініре отырып тәрбислсудс үлкен  міндет аткармак.

Ә Д ЕБИ ЕТТ ЕР



Л е  то п и с ь Семи п а л am  инского I Ip и up m ы ai ья 

в годы Н еликойi О т еч ест вен н о й  В оин ы   1 9 4 1  1945 

годы. С е м и п а л а т и н с к . 200 4  г.

2. 

Қ озы баев  М.  К. 

К а за х с т а н   арсенал 

Ф ронт а, А ., К а з а х с т а н .  1970 ж..

3.  Қ а за қ  эдебиет і,  1997, 6 мам ы р.

4. Семей  т а н ы ,  1994,  7 мам ы р.

Семей каласы.



Таны сы ңы з: жаца к іт а п і

КӨШ І  ҚОН САЯСАГЫНЫҢ ҚҮІ1ИЯСЫ

Тәуелсіздіктің  екінші  он 

жылдығының  соңы нда  ға- 

на  кейбір  республикаларда 

аз  д а   бол са.  алғаш қы  эй- 

фориялық 

элем ен ттерден 

а д а   ең бектер  пайда  бола 

б астады . 

С ондай 

еңбек- 


тердің  бірі  -   2009  жылы 

А лм аты дан  шыққан  тарих 

ғы лы м дары ны ң  кандидаты 

Қундызай 

Ерімбетованың 

« Қ а за қ с та н д а ғы  

кең ес 

м е м л е к ет ін ің  



көші-қон 

с а я с а т ы   (1960-1990  жж.}» 

кітабы.

Көші-қон  үғымының  өзі  санды қ  кестелер,  оқушы- 



ны  ж алықтырғандай  есеп-қисалтарм ен  қабаттаса 

жүретіндіктен,  кейде  оқырманның  мундай  тақырып- 

тағы  кітаптарды  селқос  аш атыны  д а   жасырын  ем ес. 

1954-63  жж.  Қытайдан  қайта  оралған  репатрианттар- 

ды ң  Қазақстанның  әлеум етпк-эконом икалы қ  дамуы- 

на  қосқан  үлесінің  ауқымды  болғанын  екінің  бірі  біле 

бермейді.  Осы  ор ай да  авторды ң 

"....Қы т ай  халы қ 

респ уб л икасы нан  көлген  қандаст әры м ы зды ң  негізі 

ауы пды қж ерлергеорналаст ы . О ларды ңҚазақст анга 

қоны ст ануы ны ң  1960-62  жж.  Қазақст аноагы   халы қ 

әсім іне негіз б и л іа н  «дем оираф иялы қ» ж ары лы ст ы ң 

болуы на  ә сер і  болды   дел  ә ііт а   а л а м ы з ".-

  деген 


тужырымы  орынды   (32-бет).

Кітаптан тек Қытайдан ем ес ,  Ө збекстаннан,  Моң- 

ғолиядан.  Р есей д ен ,  Тәжікстаннан,  Түркіменстаннан, 

т.б.  ел д ер д ен   келген  реп атрианттар,  о ларды ң  қилы 

тағды рлары   туралы .  ултьг  жынысы,  діни  сенімдеріне 

дейін  толыққанды  м әлім еттер  ал асы з.

Автор 

қоныстану 



үдерістерімен 

ш ектелмей, 

оларды   республика  көлемінде  орналастыру,  об- 

лы сар алы қ  көші-қон,  ауыл  турғындары.  ондағы  рес- 

публикааралы қ және облысішілік кәші-қон м әселелері

туралы  орасан  зор  мурағат  м атериалдары н  қалың 

журтшылық  назары на  туңгыш  рет  усынады.  Кеңестік 

тоқырау  ж ы лдары   қалыптасқан  қордаланған  әлеу- 

меттік  м әсе л е л е р   мен  көші-қон  үдерістері  бір  арн ада 

кешенді  қаралады .  Сөйтіп.  Қазақстанның  әлеуметтік- 

зкономикалық 

ж әне 


д ем ограф и ялы қ 

дамуының 

негізгі  м әселелерін  нақтылайды.  О ларға  Қазақстан 

өнеркәсібіндегі  улттық  м ам ан дарды ң  қалыптасуы, 

урбанизация  үдерістерінен  туындайтын 

қалалық 


қазақ  мәдениетінің  қалы птаса  бастауы   жатады 

Еңбекте  сондай-ақ,  1991-1998  жж  реслубликалық 

ж әне  халы қаралы қ  кеші-қонның  өзекжарды  мә- 

селелері  тал д ан ад ы .  Жетістіктер  мен  кемшіліктер 

жіпке  тізіліп,  қазіргі  Қазақстан  билігі  мен  қоғамының 

назары н  бірк,атар  нақты  д а   көкейтесті  практикалық 

максәт-міндеттерге  аударады .  О ларды ң  көпшілігі 

дерлік  отанына  қайтып  ср ал ған   отандастары м ы зды ң 

әлеуметтік-саяси  бейімделуі  м әселелер ін е  арналған 

Қ .Е рім б ето ва  қазіргі  кейбір  авторлар  сия»ды 

кеңестік  көші-қон  саясаты ны ң  тек  теріс  жағын 

керсетумен  ш ектелмейді.  Осы  негізде  халықтарды: 

келімсектер  мен  жергіліктілерді  бір-біріне  қарсы 

қоймайды.  Тарихи  «реніш»  сезімдерінен  ада,  яғни 

эм оционалды   деңгейден  гері.  устам ды   рационалдық 

түрғыда  қарайды.  Бул  -   зерттеуші  үилн  ете  қажетті 

устаны мдар. 

Бүгінгі 


терминологиямен 

айтқанда 

«ел 

бірлігі»  доктринасы  авторға  етен е  жақын. 



Кітаптың  алғы сөзінде  саяси  гылымдарының докторы 

К.Н.Б у р х а н о в  

ж азғандай 

Қ.Ерімбетованың 

оул 

еңбегі 


«кеңест ік  үкім ет т іц  көш і-қон  саясат ы на 

байланы ст ы  

т а рихи-сем ограф иялы қ 

аспект іде 

көт ерілгөн  зерт т еуге  қосылган  үлес».

  Сондықтан 

аталмы ш   зерттеу жумысы жоғарғы оқу  орындарында, 

тарих,  тарихи  д ем о гр аф и я,  әлеуметтану,  деректану, 

саясаттану  пәндері  бойынш а  таптырмайтын  оқулық 

болатыны 

сезсіз. 

Өзіндік 


қолтаңбасы  

көрінетін 

жас  ғалы м ға  ш ы ғармаш ылық  табы с  ж әне  сәттілік 

тілейміз.

Дастаи СӘТБдЙ. 

жүрналдың 

М

СІІШ


ІКТІ 

тілшісі.


Қ у н д ы з а й

ВР1МБЕТОВЛ

К А З А Қ С Т А ІІД А Ғ Ь І 

КИҢЕС 


М Е М Л Е К Е Т ІІІІҢ  

КОШ 1-ҚОН 

СА Я СА ТЫ  

( 1 9 f i 0   1 9 9 0   ж ж . )

48

Казак,  тарихы

-V- 


 (102),  мямыp-мнусым. 2010



О Т А Н Ш Ы Л Д Ы Қ  БАСТАУЫ


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   16




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет