Қазақстан Республикасы денсаулық сақтау министрлігі c. Ж
жүктеу/скачать 2,3 Mb.
|
| Биогеоценоз (экожүйе) бейорганикалық ортамен өзара әрекеттесетін, одан материал энергетикалық тәуелділікте тұратын тірі мақұлықтардың күрделі табиғи кешені. Өзінін мәні бойынша, заттар айналымы жүргізілетін, құрамдық бөліктері ұзақ және терең адаптацияның нәтижесінде қалыптасқан, динамикалық теңестірілген жүйе. Биогеоценоздар бұл тірі ағзалардың жай ғана жиынтығы емес, өзара тәуелділікпен және себеп-салдарлы байланыстарымен шартталған, барлық экологиялық компоненттердің диалектикалық бірлік, ағзалар мен қоршаған ортаның тіршілік етуінің ерекше, бірыңғай түрі. Жер шарының биогеоценоздары биогеоценология зерттейтін биогеоценоздық қабатты құрайды.
Осы ғылымның негізін салған көрнекті орыс ғалымы В.Н.Сукачев. Біздің планетамыздың бар биогеоценоздарының жиынтығы гиганттық экожүйе биосфераны құрайды. Биогеоценоздар жер үстінің кез келген бөлігінде құрлықта және суда қалыптаса алады. Олар далалық, батпақтык, алаптык т.б. болады. Биосфера қызмет етуінде гидробиоценоздардың мағынасы бар. Дәнді дақылдар өсетін жер бетінің бөліктері агрофитоценоздар деп аталады. Әрбір биогеоценоз құрамында 4 функционалдық (қызметтік) құрамды бөлуге болады: 1) Тіршілік ету үшін керек заттарын алатын және алмасу заттарын шығаратын орын, немесе абиоттық қоршау; 2) Органикалық заттармен, сондықтан энергиямен барлық калған организмдерді қамтамасыз ететін автотрофтық ағзалар комплексі-бұлар күн энергиясын ассимиляция жасайтын органикалық заттардың бастауыш продуценттері (фототрофтық өсімдіктер, фотосинтездеуші бактериялар); 3) Бастауыш продуценттер жасап шығарған қоректік заттар есебінен тіршілік ететін гетеротрофтық ағзалар кешені, консументтер. Консументтер жануарлар мен хлорофильсіз өсімдіктер, органикалық қосылыстарды минеральдық күйге дейін ыдырататын ағзалар кешені. Бұлар редуценттер немесе деструкторлар. 4) Микроағзаларға жататындар - бактериялар, саңырауқұлактар, карапайымдылар және өлі органикалық заттар қалдығымен қоректенетін ағзалар. Барлық 4 құрамдар арасында заңдылықты байланыстар бар. Әрбір тірі ағза немесе олардың жиынтығы қандай да бір үрдісті бастайтын немесе жалғастыратын, не аяқтайтын белгілі биологиялық функция орындайды. Жердің тірі ағзаларының үйлесімді және өзара байланысқан кызметі қоршаған орта мен оның негізгі физикалық, химиялық, биологиялык сипаттағы факторларымен ең тығыз байланыста болады және өмірдін күрделі қүрылыстары әртүрлі болып білінетін экологиялық жүйені жасайды. жүктеу/скачать 2,3 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|