Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігі
жүктеу/скачать 0,68 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Морфонологиялық құбылыстың пайда болу жолдары.
| Морфонология
бірліктерінің фонетика, лексикология, морфология, синтаксис сияқты салалардан айырмашылығы бар. Ол айырмашылық – морфонологияның фонетика мен морфологияның аралығында пайда болатынында жатыр. Морфонология фонетика мен морфологияның ұғымдарын ортақ пайдалана береді. Мәселен, дыбыстардың алмасуы, буын сияқты терминдерді морфонология мен фонетика бірге пайдаланады. Дегенмен морфонологияның жеке еншісі ретінде қарастырылатын ұғымдар да бар. Ол бұрын фонетика саласында әңгіме болып жүрген игерусіз өзгеріс, сөз құрылымының ықшамдалуы мен морфологияда бірлі-жарым айтылып келген сөз құрылымының ұлғаюы таза морфонология бірлігі болып табылады. Себебі сӛз құрылымында болатын бұл ӛзгерістер тек морфонологиялық құбылыстарға жатады. Демек, осы бірліктерге байланысты айтылып жүрген элизия, апокопа, кірігу (гаплология), прокопа, метатеза, синкопа, қыстырма дыбыс, селбеспелі дыбыс, тұлғасын (субморф) дегендер – морфонология ұғымдарын аңғартатын тӛл терминдер. 5 Дыбыстың түрлері және дауысты дыбыс жүйесі Морфонологиялық құбылыстың пайда болу жолдары Тіл дыбыстарының дауыстылар мен дауыссыздар болып бӛліну себебі. Дауыс, салдырдың қатысы, ауа жолы, сӛйлеу аппараты, буын, екпін. Бұлардың әрқайсысына тән негізгі сипат. Морфонологиялық құбылыстың пайда болу жолдары. 1. Үнем принципі. 2. Ұқсату үрдісі. 3. Морфонологиялық дыбыс алмасуы. Морфонологиялық құбылыстардың не фонетика, не морфология қағидасымен түсіндіруге кӛнбейтіндігі олардың тіл білімінде спонтанды, спородикалық, стихиялы өзгеріс деп аталуына себеп болды. Қазақ тіліндегі морфонологиялық құбылыстардың пайда болу жолы үнем принципіне, қолданылу жиілігі мен әр сӛз табының ӛзгешелігіне, ұқсастыққа (аналогия) байланысты 6 Дауыссыз дыбыстар Үнем қағидаты (принципі). Ұқсату үрдісі Дауыссыздар, олардың жалпы сипаты, саны, сапасы. Байырғы қазақ тіліндегі дауыссыз фонемалар мен қазіргі қазақ тіліндегі дауыссыздар. Орыс тіліндегі дауыссыз фонеманың саны, сапасы. Қазақ тілі дауыссыздарына қатысы: ұқсастық, алшақтығы. Дауыссыздың жіктелуі. Дауыс, салдырдың қатысына (айтылымына) қарай үнді (л, м, н, ң, р, й, у), ұяң (б, г, ғ, д, ж, з, в) және қатаң (п, к, қ, т, ш, с, ф, х, һ, ч, ц) болып бӛлінетіні. Бұларды білудің маңызы. жүктеу/скачать 0,68 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|