ҚазаҚстан Республикасының білім және ғылым министРлігі а и. артемьев, с.Қ. мырзалы ғылым таРиХы және ФилОсОФиЯсы
жүктеу/скачать 2,22 Mb. Pdf көрінісі
|
Философия
| әрбір ұғымның көлемі мен мазмұны
нақты айқындалуға тиіс. Олай болмаса, бір-бірімізді түсінбеуден, дау-дамайлардан құтыла алмаймыз. Әсіресе ғылымға мазмұны мен ауқымы түсініксіз ұғымдарды енгізетін және істің мәнін күңгірттендіріп жіберетін жалған ғалымдар үлкен зиян келтіреді. Біздің ойымызша, Дж.Локктың соңғы пікірі «бұрғылаушылық» («буровщина» терминінің түсініктемесі кітап соңында берілді. – Аудармашы) басым түсіп жататын қазіргі за- ман ғылымы үшін де өзекті сияқты. 143 Әлеуметтік-саяси идеялар: адам – бақытқа ұмтылатын тіршілік иесі. Ол үшін, бәрінен бұрын, адамның материалдық мүдделері іске асуы керек. Т.Гоббсқа ұқсап, Дж.Локк та адамзаттың табиғаттық және азаматтық тарихы туралы айтады. Бірақ оның айырмашылығы мы- нада: ол адамдардың өміріндегі бастапқы кезеңді толық еркіндікпен, бір-біріне тәуелсіз болумен және тіршілік етуге қажетті тудырғыш еңбекпен байланыстырады. Дж.Локк меншіктің пайда болуының еңбек теориясын құрады. Өңделген жердің бір акр аумағы өңделмеген бір акр жерден анағұрлым қымбат тұрады, өйткені біріншіге адам еңбегі сіңді. Мемлекет адамдардың келісуі нәтижесінде пайда болады. Сонымен бірге адамдардың меншігі мен бостандығы сақталатын азаматтық аху- ал да пайда болады. Мемлекет түнгі күзетшіге ұқсауға тиіс: азаматтар ұйықтап жатқанда, ол солардың меншігі мен тыныштығын күзетеді, ал оянғанда, олар өз қалаулары бойынша әрекет етеді. Сөйтіп, Локк либералдық мемлекеттік құрылысты құп көреді. Дж.Локк шіркеудің мемлекеттен бөлінгенін және олардың бір- бірлерінің істеріне араласпағанын жақтайды. Адамдар басқалардың діни сенімдерін құрметтеуге тиіс. Кез келген қоғам рухани-діни өмірсіз қалыпты тіршілік ете алмайды. Дж.Локк сондай-ақ жаратылыс құқығы ұстанымдарын («Үкімет туралы трактат») әзірледі, табиғи-құқықтық мақсат-мұрат ұсынды: «табиғи күй еркіндік күйі болып табылады, ол өз білгенімен әрекет ететін күй емес, бұл күйде адам өзіне немесе өзінің мүлкіне билік ету үшін, бақылауға көнбейтін еркіндік алғанмен, онда бәрібір өзін не- месе өз билігіндегі кез келген басқа бір тіршілік иесін өлтіретіндей бостандық жоқ... Табиғи күйде оны басқаратын, әркімді байланысты- ратын табиғи заң бар және барша адамзатты үйрететін сондай заң бо- лып табылатын ақыл-парасат бар: ... ешкімнің де басқаның өміріне, денсаулығына, бостандығына немесе мүлкіне зиян келтіруге құқы жоқ, өйткені біздің барлығымыз – Құдайдың меншігіміз». Осы және басқа идеялары Локкты буржуазиялық революциялар дәуірі беделділерінің бірі етті. жүктеу/скачать 2,22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|