«Азған елдің молдасы. Үлкен болар салдесі. Аса бауыр кылмақыз, Онын рас емес алласы». Ыбырай Алтынсарин

ЫБЫРАЙ АЛТЫНСАРИН ЖӘНЕ ИСЛАМ
Шоқан көтерген ағартушылық туын ол қайтыс бол- 
ғаннан кейін ұлы педагог Ыбырай Алтынсарин мен ұлы 
ойшыл ақын Абай Құнанбаев берік ұстады. Олар Шо- 
қаннан қалған озық дәстүрді — ағартушылық идея- 
сын — өз өмірлері мен еңбектерінің, іс-әрекеттері мен 
творчестволарының үзілмес аркауы, бұлжымас компа­
сы, берік тірегі етті.
Егер Шоқан казак, халқының тарихи арнасына өткен 
ғасырдың 50-ші және 60-жылдардың бірінші жартысын- 
да, Россияда крепостнойлық правоны жою үшін саяси 
және идеологиялық күрестің күшейген кезінде келсе, 
Ыбырай тарихи арнага XIX ғасырдың 70—80 жылда- 
рында, крепостнойлық право жойылып, Россияда капи- 
тализмнің кауырт дами бастаган кезінде келді. Бұл кез- 
де өндіріс пен сауданың, теміржол мен су жолдарының 
өрбіп өсуіне орай, Россияда капитализм кеқ де терең 
етек жаяды. Россияның шет аймақтары да капитализм 
бұгауына кіре бастайды. Ыбырай өмір сүрген Казақ- 
станның солтүстік-батыс аудандарындагы жадалыктар 
да осы қүбылыстың айкын көріністерінің бірі еді.
Бүкіл Россиядағы дамудың жаңа бағытын анғара 
отырып, Ыбырай өз халкын отырықшылыкка, қолөнер- 
ді өркендетуге, өндірісті дамытуга, бірігіп, білім мен 
гылымға талпынуга, оган ат салысуға шакырады. Шо- 
қан мен Абай сияқты, ол да халыктар достығы идеясын 
қуаттап, қазақ халкының орыс халкымен достасуына ба- 
рынша күш салысады. «Өзінің табиғи жаратылысында 
әр нәрсені білуге құмар және ұғымпаз зерек қазақ хал- 
кының қазіргі экономикалық және саяси жағдайының 
өзі аяктарын аттап басқан сайын дерлік орыс тілін, 
орыс жазуын білуді қажет етіп отыр»1 деп келешекке 
бағыт сілтейді Ыбырай. «Надан жатқан, бірақ әлі аз- 
ғындық жолға түспеген, пайдалы нәрсенің бәріне жаны 
құмар халкымызға шама келгенінше қызмет ету біздің

жүктеу/скачать 4,18 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: