қорытындылаушы (мақсатты) себептер деп қолданады. Болмысты түсіну
үшін осы себептерді ұға білу керек. Оны мына мысалмен келтірейік.
Осылайша адамзат осы екі мақсатты қарастыра отырып, материяның
бірлігімен (дене) және форма (жан) бар екенін білді. Оны динамикалық
жағынан қарағанда, «Ол қалай дүниеге келді?» деген сұрақтарға жауап
береміз (қозғалыс себебі – ата-анасы, бұрынғы ӛмірі); «Неге ӛмір сүреді?»
(мақсатты, қорытынды себеп). Органикалық жағынан қарастыру осы тӛрт
негізді қарастырудан адам болмысын ашады.
Аристотельдің болмыс концепциясының басқалардан айырмашылығы
ӛте зор, әсіресе платондық. Мұнда идеялар әлемі мен заттар әлемінің
