Бағдарламасы «Биологиялық қауіпсіздік»

167 
 
Тірі малдың диагностикасы. Індеттік деректерге малдың жасы туралы мәлімет, 
аурудың  мезгілділігі,  географиялық  таралуы,  азықтандыру  және  бағып-кҥту 
жағдайлары және т.б.жатады. 
Ауруларға  тән  және  жай  кӛзбен  де  байқауға  болатын  оның  ерекше  белгілері 
бар,  нерв  жҥйесінің  қызметі  бҧзылуы  (ценурозда),  кӛзден  қан  ағу  (сеториозда), 
кӛздің кілегей қабықшасының қабынуы және кӛзді ақ шел басуы (телязиозда) кейбір 
жеке  гельминтоздарда  ғана  байқалады.  Дегенмен  де  кӛптеген  гельминтоздарда 
аурудың белгілері жалпыға бірдей, басқа да ауруларда байқалатын ас қорыту жҥйесі 
қызметінің  бҧзылуы,  жалпы  кҥйінің  тӛмендеуі,  ет,  сҥт  және  басқа  да  ӛнім 
кӛрсеткіштерінің азаюы сияқты белгілері болады. 
Сондықтан да бірінші орынға лабораториялық арнайы зерттеу әдістері шығады. 
Нәжіс  сынамаларын  лабораторияға  пергаментті  қағазға  орап,  сҧйық  шыны  ыдысқа 
немесе целлофанға салып жібереді, оларға сынаманың реттік санын жазады. Кейбір 
кеңінен тараған гельминттердің жҧмыртқасы мен балапан қҧрттары сыртқы ортаға 
нәжіс  арқылы  бӛлініп  шығады,  нәжісті  тез  арада  зерттеген  жӛн,  ӛйткені  16-18 
сағаттан соң кӛптеген нематод оның жҧмыртқасынан балапан қҧрттар пайда болады 
да, зерттеу жҧмыстарын қиындатады. 
1. 
Макрогельминтоскопия  –  нәжістен  қҧрттарды  немесе  олардың 
фрагменттерін іздеп табу. 
2. 
Гельминтоовоскопия – нәжісті қҧрт жҧмыртқаларына зерттеу. 
3. 
Гельминтолярвоскопия  –  нәжістен  балапан  қҧрттарын  анықтап 
табу. 
Макрогельминтоскопияны 
дегельминтизацияланған 
малдың 
нәжісінен, 
паразиттік  тіршілік  ететін  сорғыш,  жҧмыр  немесе  таспа  қҧрттарды  іздеп  табу 
мақсатында жҥргізеді. 
Нәжісті  жинау  және  нәжісті  жіберу.  Нәжіс  сынамасын  салмағы  10-20  г 
мӛлшерінде  тік  ішектен  (қолға  резиналық  қолғап  киіп  алу  арқылы)  немесе  жаңа 
бӛлінген, еденге, топыраққа тимеген жҧмсақ нәжістің ҥстіңгі қабатынан алады. Мал 
басының 10 %-ы зерттелуі тиіс. 
Гельминтокопрологиялық  зерттеу  әдісі  сапалық  және  сандық  болып  екі  тҥрге 
бӛлінеді.  Сапалық  гельминтокопрологиялық  зерттеулер  мал  организміндегі 
қҧрттарды тек іздеп анықтау мақсатында жҥргізіледі. Инвазия қарқынын тек шартты 
тҥрде бӛлуге болатын сандыққа қарағанда, олар неғҧрлым қарапайым, сондықтан да 
кӛбінесе практикалық жағдайда қолданылады. 
Нәжісті  зерттеу  әдістері.  Нативті  жағынды.  Бҧл  қҧрттарды  іздестірудің  ең 
қарапайым  тәсілі.  Жаңа  алынған  кӛлемі  1-2  тҥйір  нәжісті  тӛсеніш  шыныға  салып, 
ҥстіне 50 % глицерин ерітіндісінің 1-2 тамшысын қҧйып жағады. Ірі тҥйіршіктерді 
алып тастағаннан кейін микроскоппен зерттейді (тәсіл қарапайым, бірақ дәл емес). 
Бір малдан 2-3 нәжіс езіндісін дайындап зерттеген жӛн. 
Цестодоздар мен нематодоздардың диагностикалық флотациялық тәсілі. 5-10 г 
мал  нәжісін  ыдысқа  немесе  банкіге  салып,  оған  кӛлемі  20  есе  артық  ас  тҧзының 
қаныққан  ерітіндісін  қосамыз.  Шыны  таяқшаны  араластырады,  содан  кейін  темір 
торша  немесе  дәке  арқылы  сҥзеді  және  40-60  мин  бойы  тҧндырады.  Жҧмыртқа 
болса,  онда  тҧнбаның  ҥстіне  қалқып  шығады.  Ҥстіңгі  қабаттағы  ҥлдірді  темір 
ілгекпен  (90 
о
С  бҧрышқа  иілген  және  диаметрі  0,8  см)  алып,  тӛсеніш  шыныға 

168 
 
тамызып  алады  да  микроскоппен  зерттейді.  Кем  дегенде  3  тамшыны  зерттеген 
дҧрыс деп саналады. 
Трематоданың,  кейбір  цестоданың  ауыр  жҧмыртқасы  және  аскаридтің 
ҧрықтанбаған  жҧмыртқасы  жай  тҧнба  ҥстіне  қалқып  шығады,  сондықтан  тҧнбадан 
жасалған  препараттарды  зерттеген  дҧрыс.  Бҧл  ҥшін  сҧйықтықты  тӛгеді  де  тҥбінен 
сым  ілгекпен  немесе  пипеткамен  (тамшыуырмен)  бірнеше  тамшыны  тӛсеніш 
шыныға тамызады және  микроскоппен тексеріп зерттейді. 
Г.А.  Котельников  пен  В.М.  Хренов  (1981)  әдісі.  Бҧл  әдіс  цестодоздар  мен 
нематодоздар  диагностикасы  ҥшін  қолданылады.  Ол  ҥшін  5-10  г  мал  нәжісіне  
кӛлемі 20 есе артық аммиак селитрасын (тҥйіршектелген немесе жай тҥрі, аммоний 
нитраты) қҧяды. Техникалық жағынан орындалуы алдыңғы әдіске ҧқсас, бірақ 15-20 
мин тҧндырады, сосын ҥстіңгі қабаттағы ҥлдірді микроскопиялық зерттеуге алады. 
Дарлинг  әдісі.  3-5  г  нәжісті  шыны  ыдысқа  немесе  банкіге  салады,  ҥстіне  су 
қҧйып  біркелкі  қоймалжың  дайындайды.  Содан  кейін  оны  сҥзіп,  2-3  мин  бойы 
центрифугада  айналдырады,  алынған  шӛгінді  тҧнбаға  тең  бӛліктен  тҧратын 
глицерин мен ас тҧзының қосындысын қҧйып араластырып және қайтадан 3-5 мин 
центрифугада айналдырады, содан кейін ғана қҧрт жҧмыртқалары сҧйықтың ҥстіңгі 
қабатына қалқып шығады. 
Гельминтологиялық  ілгекпен  ҥстіңгі  қабаттағы  ҥлдірді  алып,  тӛсеніш  шыныға 
салып микроскоппен зерттейді. 
Біртіндеп  шаю  әдісі  (седиментациялық),  Н.В.  Демидов  бойынша.  5-10  г  нәжіс 
сынамасын стакан немесе банкіге салып, су (1:20) қосып, араластырады бҧдан кейін 
темір  тор  елегіш  немесе  дәке  арқылы  сҥзеді,  5  мин  тҧндырады.  Міне  осылай 
біртіндеп  4-5  рет  шайып,  әбден  тазарғанға  дейін  әр    5  мин  сайын    тҧндырады. 
Тҧнбаның    ҥстіңгі  қабатын  тӛгеді,  ал  тҧнбаны  6-7  х  9  х  13  см  кӛлеміне    тӛсеніш 
шыныға немесе Петри тостағына салып микроскоппен азырақ ҥлкейтілуімен қарап 
тексереді.    Бҧл  әдіс  нәжісті  фасциолез  және  дикроцелиозге  зерттеулерде 
қолданылады.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         
Аралас әдістер. Флотациялық-седиментациялық тәсіл (Н.В. Демидов бойынша, 
1963). Нәжісті сынамасын (3-5 г) стаканға салып, оны ас тҧзының (кӛр.салм. - 1,18) 
қаныққан ерітіндісімен араластырады, 15-20 мин тҧндырады, ҥстіне қалқып шыққан 
қатты бӛліктерді қасықпен алып тастайды. Тҧнбаның ҥстіңгі қабатын сорып алады 
немесе  тӛгіп  тастайды.  Тҧнбаға  толтырып  су  қҧйып  араластырады.  Қосындыны 
темір  торша немесе  дәке  арқылы  стақанға сҥзеді, 5  мин  тҧндырады.  Сосын  ҥстіңгі 
қабатын сорып алып тҥбінде 15-20 мл тҧнба қалдырады. Тҧнбаны (кӛлемі 30-40 мл, 
ішкі  тҥбінің  диаметрі  1,5-2  см)  стаканға  қҧйып  араластырады,  5  мин  тҧндырады, 
сҧйықтықты  сорып  алады  және  осылайша  процедураны  қайталайды.  Бҧл  әдісті 
фасциолезге зерттеу ҥшін қолданады. 
  

жүктеу/скачать 1,94 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: