Бағдарламасы «Биологиялық қауіпсіздік»

32 
 
        3) Тақырыптың ӛзектілігін анықтау - ғылым мен техниканы жетістігі ҥшін, осы 
кездегі олардың қҧндылығы.   
Зерттеудің ӛзектілігі - осы зерттеуді қазір жҥргізу қажет екендігіне жауап 
       4)  Тақырыптың ғылыми жаңалығы болу керек. 
Бҧл тӛмендегілерді білдіреді: 
-  Тақырыпта кӛрсетілген сҧрақтар алғаш рет қарастырылады;  
-  Тақырып  қазіргі  сәтте  ойластырылған  емес  (басқа  зерттеушілермен 
қарастырылмаған);  
-  Тақырыпты таңдау кезінде ғылыми зерттеулердің жаңалығы инженерлік емес, 
ал ғылыми яғни тіпті жаңа болуы тиіс. 
Егер бҧрынғы заңдылықтар негізінде жаңа міндеттер қарастырылған болса, онда 
бҧл инженерлік сала, ғылыми ойластырулар (разработки) болып табылмайды. 
5)  Тақырып экономикалық тиімді болуы тиіс. 
Бҧл  дегеніміз,  ғылыми  зерттеулер  нәтижесінде  ҧсынылған  шешімдер, 
бҧрынғыға қарағанда айтарлықтай тиімді болуы тиіс.    
Тақырып тәжірибиелік маңызды болуы тиіс.  
Тәжірибиелік  маңыздылық,  ғылыми  зерттеулердің  нәтижелерін  ӛзекті 
проблемаларды  және  ӛндірістік  сҧрақтарды  шешуге  қолдануға  болатындығы  және 
қосалқы зерттеулерді шешуге пайдалануы бойынша анықталады. 
Мысалы,  аминқышқылдарының  реттілігін  және  кеңістіктегі  ақзаттың 
қҧрылысын молекулярлық биология әдістерімен жіктеу тәжірибиелік маңызды, бҧл 
ақпараттарды  инженерлік    энзимологияда  жаңа  ферментативті  технологияларды 
жобалауға қолдануға болады. 
7)  Тақырып ғылыми ҧжымның (ҧйымның) профиліне сәйкес болуы тиіс.  
 
 
Ғылыми зерттеу әдісі - ғылыми  зерттеу әдістерді объективті тану. Бҧл тәсіл 
белгілі амалдың, операциялардың реттілігі ретінде танылады.  
Зерттелетін нысанның мазмҧнына байланысты жаратылыстану және әлеуметтік-
гуманитарлық әдістерін ажыратыды.  
Ғылым  саласы  бойынша  зерттеулер  әдістерін  жіктеледі:  математикалық, 
физикалық, 
химиялық, 
биологиялық, 
медициналық, 
ветеринариялық, 
биотехникалық, әлеуметтік-экономикалық және т.б. 
Танып,  білу  деңгейіне  байланысты  эмпириялық,  теоретикалық  және 
метатеоретикалық деңгейлерін белгілейді. 
Эмпириялық  деңгей  әдістеріне  байқау,  жазу,  салыстыру,  есептеу,  ӛлшем, 
сҧрастыру, әңгімелесу, тестілеу, эксперимент, моделдеу және т.б. жатады. 
Теоретикалық  деңгей  әдістеріне  аксиомалық,  гипотетикалық,  абстрақциялық 
(дәлелденбеген),  жалпы  логикалық  әдістер  (талдау,  синтез,  индукция,  дедукция, 
аналогия) және т.б. жатады. 
Метатеоретилық  әдістер  деңгейі  дидактикалық,  метафизикалық  және 
басқалар.  Кейбір  ғалымдар  бұл  деңгейге  жүйелі  талдау  әдісін  жатқызады,  ал 
басқалары оны жалпы логикалық әдіске жатқызады.   
Қолдану сферасы мен жалпылама сатысына байланысты әдістерді ажыратады: 
(1) барлығына ортақ (философиялық), барлық ғылымдарда және танудың барлық 
сатыларында қолданылады; 

33 
 
(2)жалпығылыми, гуманитарлық, табиғи және техникалық ғылымдарда 
пайдалануы мүмкін; 
(3) жеке – туыстас ғылым ҥшін; 
(4) арнайы  -  нақты ғылым, ғылыми тану аймағы ҥшін. 
Ғылыми  зерттеулерде  «әдіс»,  «техника»,  «процедура»  және  «әдістеме»  сияқты 
ҧғымдарды ажыратады. 
Техникалық зерттеулер – сол немесе басқа әдісті қолдану ҥшін арнайы тәсілдер 
жиынтығын пайдаланады. 
Процедуралық  зерттеулер  –  амалдың  нақты  реттілігін,  зерттеулерді 
ҧйымдастыру тәсілі.  
Әдістеме – тәсілдер мен тану амалдарының жиынтығы. 
Кез  келген  ғылыми  зерттеулер  белгілі  амалдар  мен  тәсілдерді,  ережелерді 
қолдану арқылы жҥргізіледі.  
Тәсіл, амал және ережелер жҥйесі туралы ілім әдістемелік деп аталады. 
«Әдістемелік» ҧғымы әдебиеттерде екі мағанада қолданылады: 
(1)  қандай  да  болмасын  бір  қызмет  (ғылым,  саясат  және  т.б.)  сферасында 
қолданылатын әдістер жиынтыңғы ; 
(2) танудың ғылыми әдісі туралы ілім. 
       Әрбір ғылымның ӛзінің  әдістемелігі бар.  Әдістемеліктің  мынандай  деңгейлерін 
ажыратады: 
1. Барлығына бірдей әдістемелер, барлық ғылымға қатысты жан-жақты болады, 
оның мазмҧнына философиялық және танудың жалпы ғылыми әдістері енеді.  
2.Туыстас  ғылымдар  топтары  ҥшін  ғылыми  зерттеулердің  жеке  әдістемелері, 
оны философиялық, жалпы ғылыми және тану әдістері қҧрайды. 
3. Нақты  ғылымның  ғылыми  зерттеулер  әдістемелері,  оның  қҧрамына 
философиялық, жалпы ғылыми, жеке және танудың арнайы әдістері енеді. 
 
Танудың жалпы әдістерін ҥш топқа бӛлуге болады:   
(1)  эмпирикалық  зерттеулер  әдістері;  (2)  эмпирикалық  және  теориялық  деңгейде 
қолданылатын әдістер; (3) теориялық зерттеу әдістері. 
Алайда осы әдістердің топтары арасындағы шекаралар шамамен анықталады.  

жүктеу/скачать 1,94 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: