Бастауыш мектепте филология пәндерін оқытудың теориясы мен
III. 1 Зат есім мен етістікті байланыстыра оқыту
жүктеу/скачать 402,5 Kb.
|
Áàñòàóûø ìåêòåïòå ôèëîëîãèÿ ï?íäåð³í î?ûòóäû? òåîðèÿñû ìåí
| 42
III. 1 Зат есім мен етістікті байланыстыра оқыту. 3-сыныпта етістік тақырыбын өткенде, эуелі 2-сыныпта берілген материалдар еске түсіріледі, яғни заттің әр алуан іс-әрекетін, қимыл процесін білдіретін сөз табы етістік екені, етістіктерге қойылатын сұрақтар, етістік дара, күрделі болып бөлінетінін, етістіктің зат есіммен байланысы туралы берілген түсініктер кеңейтіле түседі. Етістік тақырыбына байланысты ендігі міндет - оқушыларға олардың негізгі және туынды болып бөлінетінін білдіру. Оқушылар түбір сөзден болпға етістік деп, ал түбір сөзге жұрнақтар жалғану арқылы жасалған етістік туынды етістік деп аталатынын білуге тиіс. Оқулықтағы 337-жаттығу осы мақсатқа орай берілген. Жаттығуда зат есіммен етістіктің байланысқан түрін де байқауға болады. Ой — ойла Ем - емде. Арқан - арқанда Үтік - үтікте Бү_л сөдерге сұрақ қою арқылы салыстыра отырып, нэтижесінде осы етістіктердің түбірі зат есімнен жасалып түрғаын аңғартамыз. Немесе төмендегі кестені пайдаланып, негізгі етістіктер мен туынды етістіктерді салыстыру арқылы теңгереміз:
Оқулықтағы 388-344-жаттығулар туынды етістіктің зат есіммен әр алуан жұрнақтар жалғану арқылы жасалатынын оқушыларға саналы түрде меңгерту мақсатын көздейді. 340-жаттығуда берілген зат есімдерге -ла, -ле, -да, -де, -та, -те жұрнақтарының тиістісін жалғап, туынды етістік жасап жазу. Төр-ле, арқан-да, ем-де, ара-ла, сабын-да, бу-ла, тіс-те, тізе-ле. 3-сыныпта қазақ тілін оқыту бағдарламасындағы етістік сөз табын оқытуда оқушыларды етістіктің болымды, болымсыз түрлерінің (жаз-жазба, ойна-ойнама, бар-барма т.б.) мағыналарын салыстырып байқатқанан кейін бірден оқулықтағы ережемен таныстыруға болады. Олай дейтініміз, етістіктің бұл екі түрін жаттығулар арқылы танысқанымен, олардың болымды, болымсыз екенін оқушылар өздіктерінен айта алмайды. Соныдықтан алдымен етістіктердің болымды, болымсыз деп білетінін айтып, түсіндіріп алу қажет. Сонда 43 оқушылар жаттығуларды орындау барысында болымды, болымсыз етістіктерді тез әрі қателеспей орындайды. Кейінгі 356-360-жаттығулар етістік туралы берілген жалпы ұғымдарды жинақтап, қортындылау мақсатында ұсынады. Осыған орай сабақ жоспарын былай бөлуге болады. 3-сыныпта қазақ тілін оқыту бағдарламасындағы етістік сөз табын оқыту. Сабақтың жоспары: Сабақтың тақырыбы: Етістік Сабақтың мақсаты: а) етістік туралы 2-сыныпта берілген білімді еске түсіру. э) Етістікьің дара және күрделі болып бөлінетіні туралы ұғымды кеңейту. б) Етістіктің негізгі және туынды, болымды және болымсыз болып бөлінетінін түсіндіру. Сабақтың тәрбиелігі: эдемі, таза, сауатты жазуға дағдыландыру. Отан сүйгіштікке, ұйымшылдыққа тәрбиелеу. Дамытушылығы: Оқушылардың өз беттерінше шығармашылық ізденулерін қалыптастыру, сұраққа деп, айқын жауап беруге дағдыландыру. Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, бақылау, баяндау, тест. сабақтың түрі: сұрақ-жауап. Сабақтың барысы: I. Ұйымдастыру. II. Үй тапсырмасын тексеру. Сұрақ - жауап әдісмен өткен сабақты қортындылап өтеміз. Етістіктің түрлері. Суретке қарап сөйлем қүрау. Үй тапсырмасын тексеру. III. Кріспе. Әңгіме. Кей сөздер нәрсенің істейтін ісін атайды. Мәселен арт, ал, бар, кел, жүр, көр. Мүндай сөздер етістік деп аталады. Етістік не істеді? қайтті? неғылды? не істемек? қайтпек? не қылмақ? Сұраулырын жауап береді. Яғни етістік - заттардың болған-болмаған ісьерін көрсететін сөздер. Мысалы: Бұлт қаптады. От жанды. Бұлт қаптамады. От жанбады. Мүндағы «қаптады, жанды» деген сөздер болған істерді көрсетсе, «қаптамады, жанбады» деген сөздер болмаған істерді көрсетеді. Оқушыларға «етістік» деген пән сөзін ең алғаш тілімізге енгізген, ережесін берген атамыз — Ахмет Байтұрсынов екенін айтып өткен дұрыс. Ахмет ата «Тіл — қүралы» деген кітабында етістікті осылай түсіндіреді. IV. Оқулықпен жұмыс. 355-жаттығудағы жұмбақты шешіп, көшіріп жазу тапсырылған. 44 Ұшып - қонып тынбайды, Қанша соқсаң сынбайды. Суға салсан, батпайды. Түскен жерге жатпайды. (Мүз) Болымсыз етістіктердің астын сыздыру. Өз беттерінше жұмыс. Суретке қарап, шағын әңгіме қүрғызу. Етістіктерді табу. Сергіту сэті. Тербеледі ағаштар, Алдымнан жел еседі. Кіп-кішкене балалар, Үп-үлкен болып өседі. Бір, екі, үш Отырымыз тыныш. VII. Етістік тақырыбынан алған білімдерін тест әдісі бойынша қорытындалау. № 1. Оқыды деген сөз қай сөз табына жатады? Зат есім. Сын есім З.Етістік.- [ 4. Сан есім. 5. Есімдік №2. Жазды Дара етістік. Күрделі етістік. Сара етістік №3. Оқып отыр Дара етістік. Күрделі етістік. №4. ¥йықтамады Болымды етістік. Болымсыз етістік. VIII. Үйге тапсырма белгілеу. IX. Бағалау. жүктеу/скачать 402,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||