Болат мырзалиев
Keywords: process, education, family, national Outlook, ethnopedagogy. КІРІСПЕ
жүктеу/скачать 14,41 Mb. Pdf көрінісі
|
Наука и жизнь Казахстана 4 6 2020
| Keywords: process, education, family, national Outlook, ethnopedagogy.
КІРІСПЕ Кейінгі жылдары қоғамда көрініс алып отыр- ған келеңсіз жағдайлар да (балалардың тәрбие- сіндегі кемшіліктер, жеткіншектердің мінез-құл- қындағы дөрекі қылықтар, қатыгездік, жауыздық және т.б.), бүгінгі тәрбие саласындағы жаңаша көзқарасты ғылыми педагогикада жүйелі түрде пайдалануға байланысты тиімді идеяның бол- мауы да адамгершілік тәрбиесін, соның ішінде бүгінгі таңда балаларға жасына қарай кезеңге 108 ҚАЗА ҚСТАННЫ Ң ҒЫЛЫМЫ МЕН Ө М ІР І • НАУКА И ЖИЗНЬ КАЗАХСТАНА • SCIENCE AND LIFE OF KA ZAKHST AN бөліп тәлім-тәрбие және білім беруде қолдану қажеттілігін туғызып, тәрбие мәселесін дағда- рысқа әкелуде. Бұл мәселенің шешімін, ғасырлар бойы өзі- нің көкейкестілігін жоғалтпаған, керісінше, әрбір қоғамдық формацияда болған өзгерістерге бай- ланысты жетіліп отырған қазақ халқының озық салт-дәстүрлерінен іздестіру қажет. Өйткені, қазақ халқының озық салт-дәстүрлерінің негізі болып қаланған гуманистік идеялар адамгер- шіліктің басты құндылықтарымен байланысты болады және адамгершілік қасиеттерінің негіз- дерін мағыналы түрде жан-жақты меңгеруде, адамдар арасында таза адами қарым-қатынасты тәрбиелеуде жетекші құралдардың бірі болып табылады. Сол себепті болып жатқан әлеуметтік өзгерістерге байланысты біз отбасыдағы тәрбие берудің дәстүрлі және халықтық әдістеріне жиі жүгінеміз. Балалардың оқуда пәндерге қызығу- шылық таныту мен меңгеруге назарын аудара отырып, оқушылардың рухани-адамгершілік да- муына көңіл бөлуге уақыт та жоқ. Баланың жеке тұлғасын қалыптастырудағы мектептің рөлін жоққа шығаруға болмайды, бірақ бала өмірде маңызды және ең бастысы отбасында болаты- нын ұмытпаған жөн. Көптеген ғасырлар бойы қазақ отбасында салт-дәстүр,ұлттық құндылық- тар қалыптасты.Отбасы-бұл біздің балаларды тәрбиелеудің басты тірегі және көзі. Ата-аналар мен аға ұрпақтың тәрбиесіндегі рөлі өте зор. Ең алғашқы тәрбие сабақтарын біз дәл өз ша- ңырағында аламыз. Айналасындағыларға деген сүйіспеншілік пен құрмет дәстүрі тек салауатты толыққанды отбасында қалыптасады. Жалпы қандай қоғамның болмасын рухани мәдениетінің келешек деңгейі ұрпақ тәрбиесіне тікелей байланысты [Ананьев Б. Г., 1977]. Олай болса, қоғамдық өмірде оқу-тәрбие мәселесін алдыңғы орынға қою – басты міндет. «Ел сәні – атаға қарап өскен ұл, анаға қарап өскең қыз», – дейді бабаларымыз. Қазақ халқы- ның тарихы, жалпы адамзат баласының болмы- сы сияқты, қарама-қайшылықтан, дамудан, түр- ліше диалектикалық байланыстардан тұрады. Әлеуметтік орта, әлеуметтік тәрбие тұлғаға өзгелермен әрекеттестік үстінде жүзеге асып, өскелең ұрпаққа қоғамдағы өмірлік тәжірибе жинақтауға, айналадағылармен араласуға, өзін тануға, өзін анықтауға, өзін бекітуге, жан-жақты ашуға бағытталған жағдай құруға, жалпы алған- да – қоғамда өмір сүруге бейімделуге мүмкіндік береді [Гершунский Б. С. , 1998]. Қоғамның назарын ерекше аударып отырған кез-келген жеке тұлғаға жас ерекшеліктеріне байланысты қажеттіліктердің қанағаттанбауы, әлеуметтік өмір талаптарына сәйкес болмауы, қоғамдағы құндылық нормалық жүйенің бұ- зылуы, индивидке әлеуметтік қалып әсерінен төмен деңгейі, өздерін төмен немесе жоғары бағалауына ықпал етеді. әрбір жеке тұлғаға өз- гелермен әрекеттестікке түсе білуге, өзін тануға, анықтауға, өзгелер алдыңда өзін бекітуге жағдай құру бүгінгі таңдағы ата-аналармен балалар қа- рым-қатынасының барысында жүзеге асырыла- тын үрдіс болып табылады. Түрлі зерттеулер көрсеткеніндей, ересек адамдармен жасалған тиімді қарым-қатынас балалардың жеке тұлғалық дамуына жан-жақ- ты әсер ететінін атап өтеді. Балалар тұлғалық ерекшеліктері дамумен қатар, қарым-қатынас барысында өз құқын қорғауға және ашулануға, ашуын басуға үйренеді. Балалардың жас ерекшелігіне қарай жоғары- да аталған кезеңдерді басынан кешіруде олар- дың психикалық санасы, ойлау қабілеті сонымен бірге өмірге деген көзқарастары әртүрлі дең- гейде болады. Осындай ауытқымалы кезеңдер- де көптеген балалардың психологиясы әртүрлі жағдайлардың әсерінен өзгерістерге ұшырап, келеңсіз оқиғалардың орын алуына себепші бо- луы мүмкін. Балалардың осындай ауытқымалы кезеңдерден кедергісіз өтіп, саналы азамат бо- лып қалыптасуына біріншіден, отбасылық тәр- биенің ықпалы тікелей әсер етеді, екіншіден, әр- бір баланың дүниеге келген отбасындағы әлеу- меттік жағдай айтарлықтай өз септігін тигізбей қоймайды. жүктеу/скачать 14,41 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|