Цельсий шкаласының шығу тарихын сипаттаңыз
Негізгі өлшем біріліктердің қалай анықталғандығын сипаттаңыз
жүктеу/скачать 78,58 Kb.
|
| 3 1 3 Негізгі өлшем біріліктердің қалай анықталғандығын сипаттаңыз.
SI бірліктер жүйесі 1832 жылы К.Гаусс ұсынған бірліктер жүйесін құрудың жалпы принципіне сәйкес құрылды.Оған сәйкес барлық физикалық шамалар екі топқа бөлінеді: тәуелсіз деп қабылданған шамалар. негізгі шамалар деп аталатын басқа шамалар; физикалық теңдеулер арқылы негізгі және бұрыннан анықталған туынды шамалар арқылы өрнектелетін туынды деп аталатын барлық басқа шамалар. Бірліктердің жіктелуі осыдан шығады: негізгі шамалардың бірліктері жүйенің негізгі бірліктері, ал туынды шамалардың бірліктері туынды бірліктер. Сонымен, біріншіден, шамалар жүйесі қалыптасады – кейбір шамалар тәуелсіз, ал басқалары тәуелсіз шамалардың функциясы болған кезде принципке сәйкес қалыптасқан шамалар жиынтығы. Осы жүйенің басқа шамаларына тәуелсіз деп шартты түрде қабылданған шамалар жүйесіне кіретін шаманы негізгі шама деп атайды. Шамалар жүйесіне кіретін және негізгі және бұрыннан анықталған туынды шамалар арқылы анықталатын шаманы туынды шама деп атайды. Берілген шамалар жүйесінің негізгі шамасының бірлігі негізгі бірлік деп аталады. Туынды бірлік - бұл негізгі бірліктерге немесе негізгі бірліктерге және бұрыннан анықталған туынды бірліктерге қатысты теңдеуге сәйкес құрылған шамалардың берілген жүйесінің туынды шамасының бірлігі. Осылайша шама бірліктерінің жүйесі – берілген шамалар жүйесінің негізгі және туынды бірліктерінің жиынтығы қалыптасады. Әрбір өлшенген физикалық шама үшін сәйкес өлшем бірлігі қамтамасыз етілуі керек. Сонымен, салмақ, қашықтық, көлем, жылдамдық және т.б. үшін жеке өлшем бірлігі қажет және әрбір мұндай өлшем бірлігін сол немесе басқа стандартты таңдау арқылы анықтауға болады. Бірліктер жүйесі, егер ондағы негізгілер ретінде бірнеше бірлік таңдалса, ал қалғандары негізгілері арқылы анықталса, әлдеқайда ыңғайлы болады. Сонымен, егер ұзындық бірлігі метр болса, оның эталоны Мемлекеттік метрологиялық қызметте сақталатын болса, онда ауданның бірлігі шаршы метр, көлем бірлігі текше метр, жылдамдық бірлігі - бір метрлік метр деп санауға болады. секундына метр және т.б. Өлшем бірліктерінің мұндай жүйесінің ыңғайлылығы жүйенің негізгі және туынды бірліктерінің арасындағы математикалық байланыстардың қарапайым болып шығуында. Бұл ретте жылдамдық бірлігі – уақыт бірлігіндегі қашықтықтың (ұзындықтың) бірлігі, үдеу бірлігі – уақыт бірлігіндегі жылдамдықтың өзгеру бірлігі, күш бірлігі – жылдамдық бірлігіндегі үдеу бірлігі. массасы және т.б. Математикалық жазуда ол былай көрінеді: v = l/t, a = v/t, F = ma = ml/t2. Ұсынылған формулалар қарастырылатын шамалардың «өлшемін» көрсетеді, бірліктер арасындағы байланыстарды орнатады. (Ұқсас формулалар қысым немесе электр тогы сияқты шамалар үшін бірліктерді анықтауға мүмкіндік береді.) Мұндай қатынастар жалпы болып табылады және ұзындықта қандай өлшем бірліктері (метр, фут немесе аршин) өлшенетініне және басқа шамалар үшін қандай бірлік таңдалғанына қарамастан сақталады. жүктеу/скачать 78,58 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|