Дәріс тақырыбы: Физика тарихы курсына кіріспе
жүктеу/скачать 0,87 Mb.
|
Дәріс тақырыбы Физика тарихы курсына кіріспе-emirsaba.org (1)
| 2.Эйнштейннің салыстырмалық теориясы
Алберт Эйнштейн 1879ж 14 наурызда Ульме шағын саудагер Герман Эйнштейннің отбасында дүниеге келді. Алберт Орта білімді бітіре алмады.16жасында Цюртхтағы жоғарғы техникалық мектепте түсуге талпынды.Емтиханнан құлаған соң,ол орта мектепке түсті.1896 жылы мектепті бітіріп Цюрихтық жоғарғы политехникалық мектебінің педагогика мамандығына түсті.Бірақ Эйнштейн толық оқымады.Ол міндетті сабақтарды және эмтиханды жақсы көрмеді ол өзіне қызық істермен айналысуды қалады.Мектепті бітіру Эйнштейнге қиын күндер болды.1902ж әкесі қайтыс болды.Эйнштейнге табыс көзін іздеуді ойлады.Винтертура қаласында 1901ж бірнеше ай математикадан мұғалім болды.Осы жылы оның бірінші жұмысы,капилярдың пайда болу салдары атты еңбегі жарыққа шықты.Эйнштейннің бірінші жұмысы молекулалық физика және термодинамикаға арналды.Эйнштейн броундық қозғалыстың теориясын құрды. 1905ж жаңа молекуланың пішімі анықталуы туралы мақаласы пайда болады. 1906ж қаңтарда Эйнштейн жаңа молекулалық пішімін анықтау туралы докторлық дисертация қорғады.1907ж кванттық теориялық жылуөткізгіштігін құрды.1911ж сәуірде Эйнштейн Прагада теориялық физикалық профессормен келді.Келесі жылы ол тағыда Цюрихқа жоғарғы техникалық мектептің профессоры болып,кезінде оқыған жеріне келді.1914 ж сәуіріне дейін ол осында болды.Пруск академиясына мүше болып қабылдаған кейін ол Берлинге күшті.Сол жерде ол салыстырмалылық теорияның жалпы заңдылығын құрды. XXжылдар Эйнештейннің қақтысы басталды.Ұлтшылдар биікке көргеннен кейін Эйнштейн Пруск ғылыми академияс ындағы құрамынан шығып Германияға көшіп кетті.АҚШ тағы Пристон институтының ұсынысын қабылдап 1933ж сәуір айында бастап сол инст итуның мүшесі болды.1906ж Эйнштейн “Ауырлық центрінің қозғалысының сақтау және энергия инерциясы заңы “еңбегін баяндады. В 1905 г. в авторитетном научном журнале «Аппа1еп der Physik» была опубликована статья молодого ученого Альберта Эйнштейна, который работал в то время экспертом 3-го класса патентного бюро в Берне, в Швейцарии. Эта статья называлась «К электродинамике движущихся сред» В ней Эйнштейн последовательно разработал основы частной теории относительности и применил ее к важнейшим вопросам физики.Термин «теория относительности» ввел Планк в 1906 г. Во введении своей статьи Эйнштейн писал: «...неудавшиеся попытки обнаружить движение Земли относительно «светоносной среды» ведут к предположению, что не только в механике, но и в электродинамике нет явлений, соответствующих понятию абсолютного покоя; более того, мы должны предположить, что для всех координатных систем, для которых справедливы уравнения механики, справедливы одинаковые электродинамические и оптические законы... Это предположение, которое мы в дальнейшем будем называть «принципом относительности», мы намерены превратить в предпосылку и, кроме того, сделать допущение, находящееся с первым лишь в кажущемся противоречии, а именно, что свет в пустоте всегда распространяется с определенной скоростью, не зависящей от состояния движения излучающего тела... Теория Эйнштейна вызвала вначале «смятение умов» и скептическое отношение к ней некоторых физиков. Первое время Лоренц неодобрительно воспринимал теорию Эйнштейна, все еще не оставляя попыток спасти свои представления. Вскоре, однако, Лоренц признал правоту Эйнштейна, и в 1912 г. он писал: «Заслуга Эйнштейна состоит в том, что он первый высказал принцип относительности в виде всеобщего, строго и точно действующего закона». Иногда говорят, что вся теория относительности была фактически подготовлена еще до Эйнштейна, а ему оставалось только сделать заключительный обобщающий шаг. В действительности вся логическая система частной теории относительности (ЧТО) развивалась самим Эйнштейном. Ему не нужны были бесконечные «нагромождения гипотез». Как писал выдающийся немецкий физик Вольфганг Паули, «Основы новой теории были доведены до известного завершения Эйнштейном. Его работа 1905 г. была направлена в печать почти одновременно с сообщением Пуанкаре и написана без осведомленности о работе Лоренца 1904 г. Исследование Эйнштейна содержит не только все существенные результаты обоих названных работ, но также, прежде всего, изложение совершенно нового и глубокого понимания всей проблемы». Сам Эйнштейн разъяснял: «Частная теория относительности выросла из электродинамики и оптики. Она мало изменила положения этих теорий, но значительно упростила теоретические построения, т.е. вывод законов, и - что несравненно важнее - заметно уменьшила число не зависящих друг от друга гипотез, лежащих в основе теории. Теория относительности придала теории Максвелла Лоренца такую степень очевидности, что физики были бы полностью убеждены в ее справедливости даже в том случае, если бы эксперимент говорил бы в ее пользу не столь убедительно». 1905 жылы беделді "Аппа1еп der Physik" ғылыми журналында Жас ғалым Альберт Эйнштейннің мақаласы жарық көрді, ол сол кезде Швейцарияның Берн қаласында 3-ші дәрежелі патент бюросының сарапшысы болып жұмыс істеді. Онда Эйнштейн арнайы салыстырмалылық теориясының негіздерін дәйекті түрде дамытып, оны физиканың маңызды мәселелеріне қолданды. "Салыстырмалылық теориясы" терминін Планк 1906 жылы енгізген. Эйнштейн өзі оны «қатыстықтың жалпы теориясы» (Общая теория преемственности) деп атағанды жөн санады. Эйнштейн өз мақаласының кіріспесінде былай деп жазды:"..."Жарық ортасына" қатысты Жердің қозғалысын анықтаудың сәтсіз әрекеттері механикада ғана емес, электродинамикада да абсолютті тыныштық ұғымына сәйкес келетін құбылыстар жоқ деген болжамға әкеледі; сонымен қатар, механика теңдеулері бірдей болатын барлық координаталық жүйелер үшін бірдей электродинамикалық және оптикалық заңдар әділетті деп болжауымыз керек... Бұл болжамды біз одан әрі" салыстырмалылық принципі " деп атаймыз, біз оны үй-жайға айналдырғымыз келеді, сонымен қатар біріншісінде тек айқын қарама-қайшылықта болатын болжам жасауға ниеттіміз, атап айтқанда, қуыстағы Жарық әрдайым белгілі бір жылдамдықпен таралады сәуле шығаратын дененің қозғалыс күйіне тәуелсіз... Эйнштейннің теориясы алдымен" ақыл-ойдың шатасуы " мен кейбір физиктердің оған деген күмәнін тудырды. Алдымен Лоренц Эйнштейннің теориясын мақұлдамай қабылдады, әлі де өз идеяларын сақтап қалуға тырыспады. Көп ұзамай Лоренц Эйнштейннің дұрыстығын мойындады және 1912 жылы ол былай деп жазды: "Эйнштейннің еңбегі-ол салыстырмалылық принципін жалпыға бірдей, қатаң және нақты қолданыстағы заң түрінде бірінші болып білдірді". 1915 жылы 25 қарашада Альберт Эйнштейн Пруссия корольдік Ғылым академиясының отырысында "Die Feldgleichungen der Gravitation" (гравитациялық өріс теңдеуі) — бүкіләлемдік тартылыс заңының жаңа тұжырымы — бұл күнді жалпы салыстырмалылықтың (ОТО) туған күні деп атауға мүмкіндік беретін баяндама ұсынды. Эйнштейн он жылдан астам уақыт жұмыс істеді — 1907 жылдан 1917 жылға дейін. Эйнштейннің жаңа теориясы 1916 жылыдары толық мойындалды. Кейде олар салыстырмалылықтың барлық теориясы Эйнштейнге дейін дайындалған деп айтады және тек қорытынды жалпылама қадам жасауға тура келді. Шындығында, жеке салыстырмалылықтың (не) барлық логикалық жүйесін Эйнштейннің өзі жасаған. Оған шексіз "гипотезалар" қажет емес еді. Көрнекті неміс физигі Вольфганг Паули жазғандай, " Жаңа теорияның негізін Эйнштейн әйгілі қорытындыға келтірді. Оның 1905 жылғы жұмысы Пуанкаре хабарымен бір уақытта дерлік басып шығарылды және 1904 жылы Лоренцтің жұмысы туралы хабардар болмай жазылды. Эйнштейннің зерттеуі жоғарыда аталған екі жұмыстың барлық маңызды нәтижелерін ғана емес, сонымен бірге бүкіл мәселені толығымен жаңа және терең түсінуді ұсынады". Эйнштейннің өзі: "жеке салыстырмалылық электродинамика мен оптикадан туды. Ол осы теориялардың ережелерін аз өзгертті, бірақ теориялық құрылымдарды едәуір жеңілдетті, яғни.заңдардың тұжырымы, және, ең бастысы, теорияның негізін құрайтын бір - біріне тәуелді емес гипотезалардың санын едәуір азайтты. Салыстырмалылық теориясы Максвелл Лоренцтің теориясына физиктер оның әділдігіне толық сенімді болар еді, тіпті егер эксперимент оның пайдасына соншалықты сенімді болмаса да". XIX-XXғ физика ғылымының барлық саласы қарқынды дамып отырды, осы аралықта физикамен 3000 жуық ғалымдар айналысқан. №18 Дәріс жүктеу/скачать 0,87 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|