Дәріс тақырыбы: Физика тарихы курсына кіріспе
жүктеу/скачать 1,58 Mb.
|
| 4. Бастарқы ғылымның пайда болуы уақты б.э.д 4-6 ғасырлар жатады. (Ежелгі Греция).
5 Эксперименттің пайда болуымен және нақты біліммен байланысты ғылымның пайда болуына 15-16 ғасырлардағы, жаңа уақыт жатады. 6. Шынайы ғылым 19 ғасырда пайда болды. Шынайы ғылымның қалыптасуының соңғы кезеңі академиялық ғылыми институттардың қалыптасуында көрінеді: Лондон Корольдік қоғамы 1662; Француз Корольдік ғылым академиясы 1662; Пруссия Ғылым академиясы 1700; Санкт-Петербург Ғылым академиясы 1724; Американдық Ғылым академиясы 1780 және басқа академиялық ғылыми мекемелер. Ғылыми танымның зерттеу әдістері әдетте екі үлкен топқа бөлінеді: эмпирикалық зерттеу әдістері (бақылау, салыстыру, өлшеу, эксперимент) теориялық зерттеу әдістері (абстракциялау, талдау және синтездеу, идеализация, индукция және дедукция, ойша модельдеу, абстрактіден нақтыға көтерілу және т. б.) №2 дәрісДәріс тақырыбы: Физика тарихы курсына кіріспе Дәріс жоспары 1. Физика тарихы пәнінің басқа пәндермен байланысы. 2. Физиканың даму кезеңдері. Физика тарихының басқа ғылымдармен байланысы Физиканың мақсаты - табиғатта болып жатқан әр түрлі физикалық құбылыстарды өзара байланыстыратын заңдарды ашу. «Физика» сөзі гректің «физика» - табиғаттан шыққан. Қазіргі түсінікте «физика - бұл заттың құрылысы туралы және оның қозғалысы мен әсерлесуінің қарапайым түрлері туралы ғылым. Заманауи физика элементар бөлшектерді, атом ядроларын, молекулаларды, осы бөлшектердің макроскопиялық агрегаттарын (құрамын) - қатты заттарды, сұйықтықтарды және газдарды, соның ішінде плазманы, сондай-ақ зат бөлшектерін жүйеге байланыстыратын физикалық өрістерді зерттейді». Физика табиғат туралы ғылым ретінде тек XVII ғасырда қалыптасты. Оған дейін физика табиғат туралы жан -жақты білімді қамтитын натурал философияның бөлігі болды. Физика дамуының техникамен және басқа ғылымдардың дамуымен байланысы: Физика әрдайым көрші ғылымдармен тығыз байланыста болды: астрономия, химия, минералогия. Бұл ғылымдар арасындағы шекара тек сыртқы айырмашылықтармен, ең алдымен аппараттың айырмашылығымен анықталады, сондықтан олар жиі өзгереді. XVII ғасырда, сондай-ақ кейінірек физик, химик және астроном жиі бір адамға біріктірілді. Роберт Бойль (1627-1691) және Эдм Мариотт (1620-1684), ең алдымен химиктер болды. Бұл Генри Кавендишке (1731— 1810), Антуан Лоран Лавойзерге (1743-1794) және Гемфри Дэвиге (1778-1829) қатысты. Атом ұғымын құруға физика мен химия тең дәрежеде қатысты. XIX ғасырдың соңында Сванте Аррениус (1859-1927), Якоб Вант Гофф (1852-1911), Вильгельм Оствальд (1853-1932) және Уолтер Нернст (1864-1941) зерттеулерінің арқасында Физикалық химия жеке ғылым ретінде пайда болды. ХХ ғасырда биофизика секілді жаңа ғылыми саласы пайда болды, қалыптасты. ХХ ғасырда физиктер ұзақ үзілістен кейін қайтадан кристалдар теориясына қызығушылық таныта бастады, ол сол кезге дейін минералогтардың бақылауында болды. Физикамен және математика арасындағы тағы тығыз байланыс. Математика толық мағынада физиктің зияткерлік құралына айналды. Өйткені, бұл табиғаттың белгілі заңдылықтарын дәл ғылыми түрде білдіруге және оларды күрделі процестерге қолдануға мүмкіндік береді. 1700 жылға қарай механиканың керемет ғимараты салынған физикалық іргетастың салынуы оның негізінен математиктер дамытқанымен байланысты деп саналады. Логарифмдер, мысалы, 1600 жылдан кейін көп ұзамай оларды Иобст Бюрги (1552-1632) ашты және оған тәуелсіз Барон Джон Непер (1550-1617) және Генри Бриггс (1556-1630) Кеплердің астрономиялық есептеулерінде алғаш рет қолданылды. Физиканың кейінгі жетістіктері, атап айтқанда механикада, математикадағы бір уақыттағы жетістіктермен тығыз байланысты болды. Керісінше, көбінесе физикалық сұрақтарды қою математиканың дамуын анықтады. Физиканың философияға қатынасы ерекше. Жаңа уақыттың басында физикада ең алдымен философтар ретінде танымал адамдар жұмыс істеді: Декарт, ол, әрине, галилеевтің зерттеу әдістемесін немесе Лейбницті түбегейлі қабылдамады. Кант сонымен бірге жаратылыстанушы ретінде өнер көрсетті; оның физикадағы ең танымал және маңызды жетістіктері-планетарлық жүйенің пайда болуы туралы космологиялық идеялар. Кейінірек бұл керісінше болды: физиктер мен химиктер философиялық еңбектермен, мысалы, Гельмгольц, Мах, Пуанкаре, негізінен барлық философиялық пәндерден физикаға жақын Білім теориясының мәселелері бойынша сөйледі. Әрине, жаратылыстанудың жетістіктері барлық көрнекті философтарға қатты әсер етті. Ең танымал мысал – Ньютонның Кантқа әсері. ХІХ ғасырда Гегельдің "жеке тұлға философиясына" қарсы жаратылыстанушылардың толық негізделген оппозициясы пайда болды, ол кез — келген тәжірибелі ғылымның өмір сүру құқығынан бас тартты-оппозиция, өкінішке орай, көбінесе бүкіл философияға, тіпті жаратылыстану ғылымындағы кез-келген теорияға қатысты болды. Мысалы, Роберт Майер мұны өз шығармаларында алыпсатарлықтың салдарынан бастан өткерді, тіпті Гельмгольцтың әйгілі "күшті сақтау туралы" шығармасына қарсы мұндай айыптаулар алдымен көтерілді. Физика тарихында оның техникамен байланысы көрінеді. Гюйгенстің маятник теориясының дамуы механиканың дамуы үшін маңызды болды, сағаттарды жобалау мәселесінің әсерінен болды. Бу машиналарын жетілдірудің практикалық міндеті (Джемс Ватт, 1770) Термодинамиканың дамуының бастапқы нүктесі болып табылатын Карно теоремасын тұжырымдауға әкелді. Ядролық физика ядро ішіндегі энергияны игерудің нақты практикалық міндеті болғаннан кейін дами бастады. Бұл байланыс Уақыт өте келе кеңейіп, тереңдей түсті, байланыс сипаты өзгерді. 19 ғасырдың ортасына дейін технологияның қажеттіліктері физиканың дамуына түрткі болды. Бұл әсіресе термодинамика мысалында айқын көрінеді: алдымен бу машинасы ойлап табылды, содан кейін Карнодан бастап термодинамика дамиды. Бірақ 19 ғасырдың ортасынан бастап байланыс барған сайын өзгеріп отырады – технология салаларының пайда болуы физика ғылымындағы жаңалықтардың нәтижесі болады. Мысалы, 19 ғасырдың бірінші жартысындағы электродинамика саласындағы жаңалықтар телеграфты құру туралы ойға алып келді, техниканың жаңа саласы пайда болды – әлсіз ток техникасы, содан кейін электр энергетикасы. Атом мен ядро физикасы саласындағы ашылулар Атом және ядролық энергетиканы өмірге әкелді. Физика мен техника арасындағы байланысты нығайтумен қатар физика барған сайын тәуелсіздікке ие болады, яғни. зерттеу пәнінің ішкі қажеттіліктерінен дамиды. Бұл "таза" немесе іргелі ғылым әлі де немесе жақын болашақта практикамен мүлдем байланысты емес дегенді білдіреді. Мысалы, бұл физикалық космологиялық көріністердің қалыптасуы-үлкен жарылыс теориясы, кеңістік пен уақыт теориясы-Хокинг. Сонымен қатар, техника физиканың эксперименттік мүмкіндіктерін кеңейтеді. Қазіргі заманғы физикалық институтты құру технологияның кең көмегінсіз мүмкін емес еді. Физика математикамен тікелей байланысты. Ерте заманнан – ақ физикада математикалық әдістер кеңінен қолданылған. Кейбір ғалымдар барлық құбылыстарды, үдерістерді сандардың көмегімен түсіндіруге болады деп ойлады. Математикалық әдістерді қолдану барысында теориялық физика пайда болды. Физика тарихының астрономиямен байланысы ерте заманнан басталатыны белгілі. Ғалымдар астрономиялық құбылыстарды физикалық заңдардың көмегімен түсіндіруге болатынын байқады. Физика мен астрономияның тығыз байланыста екендігіне астрофизика ғылымы дәлел бола алады. Бірінші кезекте физика тарихының физикамен байланысын атап өткен жөн. Физика тарихын оқу барысында келесі негізгі сұрақтар қарастырылады: Ғылыми білімдердің пайда болуы; Физиканың философиядан бөлініп шығуы; Физикалық теорияларды қалыптастыру; Ғалымның ғылыми көзқарастары; Ғалымдардың өмірі мен қызметінен мағлұматтар; Әлемнің физикалық көрінісінің қалыптасуы жайлы мәліметтер; Тарихи физикалық тәжірибелер; Физиканы оқыту барысындағы физика тарихының рөлі; Физика тарихының болашақ мұғалімдерге көмегі және т.б. жүктеу/скачать 1,58 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|