Дәріс тақырыбы: Физика тарихы курсына кіріспе
жүктеу/скачать 1,58 Mb.
|
| 2.Фермидің тәжірибелері
Жасанды радиоактивтіліктің ашылуы кең пікір тудырды Қысқа уақыт ішінде бірқатар жаңа радиоактивті изотоптар алынды. Алайда Э.Ферми мен әріптестерінің зерттеулері ерекше маңызды болды. Ол мүлдем басқа жолды таңдады, ол элементтері нейтрондармен сәулелендіре бастады. Ол нейтрондық шабуылдау ендірілген жүргізілген радиактивтілікті тудырады ма екендігіни анықтамақ болды. Фермидің тәжірибелерінде а-бөлшектер аз бөлінген нейтрондарды алу үшін пайдаланылды. 1934 жылдың 25 наурызына белгіленген бірінші хабарламасында Ферми алюминий мен фторды шабуылдап электрондар шығаратын натрий мен азот изотоптарын алды. Нейтрондық шабуылдау әдісі өте сәтті болды. Ферри осы әдіс арқылы зерттелген 68 элементтердің 47-н активтеді. Резерфорд Ферридің тәжірибесін үлкен қызығушылықпен бақылады. 134 жылы 23 сәуірде Ферриге былай деп жазды: «Сіздің нәтижелеріңіз өте қызықты, және ары қарай осы түрлендірулердің шынайы механизмдері туралы көптеген мәліметтер алатындығымызға күмәнім жоқ». Жаз айларында Ферми, Э.Серге, Э.Амальди Кембриджге Резерфордқа барды және оған «Нейтрондық шабуылдау арқылы келтірілген жасанды радиоактивтілік» деген шолу мақаласын алып барды. Мақалада Рим университетінің физикалық зертханасында жүргізілген тәжірибелер туралы толық есепті қамтыды. Резерфорд Лондон Корольдік одағының президенті ретінде, мақаланы одақ «Еңбектерінде» жариялауға берді. 1934 жылы 22 қазанда Ферми Фундаментальды жаңалық ашты. Нейтрондар көзі мен активтелетін күміс цилиндрдің арасына парафинді сана қойып, Ферми сына нейтронның белсенділігін төмендетпей, керісінше біршама арттыратындығын көрді. Ферми бұл құбылыс парафинде сутегінің болуына байланысты болған шығар деген тұжырым жасады. Бірінші парафинмен, сосын сумен тәжірибе жасай отырып, Ферми нейтрон активтілігін жүз есе ұлғайғандығына көз жеткізген. «Құрамында су бар заттардың нейтрондармен келтірілген белсенділікке ықпалы» деген әріптестерімен бірлесе жазылған мақаласында Ферми бұл құбылыстарды былай түсіндірген: «Стутегі ядродарымен қайтдан соқтығысқан кезде кеде нейтрондар энергиясын тез жоғалтады, бірнеше бірлескен соққылардан кейін нейтрондар ең соңында жылулық қозғалысқа сай келетін энергияға жетіп, дуффизиялаушы газдың молекулалары сияқты қозғалатындыған күтуге болады». Фермидің тәжірибелерінде баяу нейтрондардың көп тиімділігін анықтады. Фермидің - бөлінуінің теориясы Фермидің - бөлінуінің теориясы 1934 жылы Э.Ферми өзінің таңдаған жолымен жүріп,керемет жетістіктерге жетті.Сонымен қатар тәжірибелік нәтижелермен қатар,теориялық жағынан да нәтижелер көрсетті.1933 жылдың өзінде “Ricerca Scientifica” итальяндық журналдың желтоқсан айындағы басылымында Фермидің - бөліну теориясы туралы алдын ала ойлары басылып шыққан болатын. 1934 жылдың басында “Zeitshrift fur Physik”-те оның-сәуленің теориясы атты классикалық еңбегі жарық көрді.Ферми өзінің теориясында ядроның нейтрино және протондық-нейтрон моделіне өмір берген болатын. Ферми I дәрежелі зерттеуші және терең теоретикті өз бойында үйлестіре білді. Бруно Понтекорва “ атақты италяндық физик Энрико Ферми, ғалымдар арасында өз орны бар және де біздің кезімізде ғылыми зерттеулерде қалыпқа айналған тар мамандар арасында Ферми ерекше әмбебап физик болды. ХХ ғасыр теориялық физиканы,тәжірибелік физиканы, астрономияны, технологиялық физиканы дамытуда Фермидің келіп үлес қосуы-ғажайып жағдай”-деді. Энрико Ферми 1901 жылы 29 қыркүйекте Римде, қызметшілер отбасында дүниеге келген. Нақты ғылымға деген дарыны Фермиден ерте байқалды. 1918-1922 жылдары Пизадағы қарапайым мектепте оқыды. Одан кейін Рим университетінің физикалық институтына Корбина доцентінің жіберуімен сол университетте химиктерге математикадан мұғалім болды. 1923 жылы Германияға Макс Борнға іс-сапармен барады. Фермидің өзіне деген сенімінің күшейуіне 1924 жылы Лейденде қыркүйек – желтоқсан айларында болған кезінде Эренфест рухани қолдау арқылы артты. Римге соң 1925-1926 жылы жылдары Флорорент университетінде жұмыс істеді. Осы жерде ол алгаш «еркін доцент» ғылым дәрежесін алып кванттық статистика жұмысын бастады. 1926 жылы желтоқсанда Рим университтетінің теориялық физика кафедрасының профессоры қызыметіне тағайындалды. Осы жерде жас физиктер ұйымын құрды, құрамында: Разетти, Амалди, Сегри, Пантекорю және т.б болды. Римде ол 1938 жылға дейін жұмыс жасады. Әйелі еврей ұлтынан болғаннан кейін фашистік жүйе қауіп төндіріп тұрады. Сондықтан Нобель Стокгольмға отбасымен барып, қайтадан кері қайтпай Нью-Йоркке көшіп кетті, сонда Колумбия университетінің профессоры болды. Ферми ол кезде атом энергиясын алуда көп жұмыс жасады. Оның басқаруымен 1942 жылы 2 желтоқсанда Чикагода бірінші радиолық реактор іске қосылды. Ферми атом бомбасын сынауда көп үлес қосты. Ол Херосимадағы бомбалауды «әдемі физика» деп атай отырып, Жапонияға атомдық бомбасының қолдайтын ғалымдардың арасында болды. Соғыстан кейін Шикаго университетінің профессоры болып, жаңадан құрылған ядролық мәселелер институтының құрамында болды. Ферми 1954 жылы 29 қарашада қайтыс болды. №28 дәріс жүктеу/скачать 1,58 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|