Зерделіктісін және сезімділіктісін. Зерделіктісін әзілге
(оның тапқырлықтық тәсілдерін пайдалануына байла
нысты) дөрекілікті немесе жүкалықты атауына мүмкін-
шілік береді. Сезімділіктісін көңілділіктің дәрежесіне
байланысты әзілдің түрлерін ерекшелеуге негіз беретін
(барлық ымырашылдықтан, қаралықты әзілге дейін).
Әзіл деген сөздің өзін пайдалануга Б. Джонсон* енгізді.
Біріншілікте, бүл үғымды теориялықты мағыналықтауға
романтиктер* талпынады. Олар бүны шексіздікпен-
ш еткінің , кө тер ің кіл ім ен -ү ж д ан сы зд ы қты ң , өзара
қатынастылыгы арқылы анықтайды.
Ф. Вольтер* мысалы үшін; әзілдің протейстілік*
табиғатын айта отырып, әзілді көтеріңкілінің іш ін.
сыртына айналдырылғаны деп атайды. В.Ф. Гегель*
романтикалық әзілді, елестетудің еріктілі ойнына қарай,
айкындылықты сынға кірістірді. Эстетикалық ойлардың
тар и х ы н д а, ә з іл д ің -т а п қ ы р л ы қ т ы ң , т ә л к е к т іл ік ,
к ү л к іл ік т ік , ү ғы м д ар ы н ы ң м агы налы ғы си р ексіз
қиылысады.
212
Мәдениеттану
Бүгінгі күнге дейін, жалпы танымалықты нәтижесіне
келтірілмеген әзілге жақын үғымдарды, қатаңдылық
логикалықты* шекаралықтаудағы талпыныстар жасалып
жүргізіледі. Әзіл өзінің қүрылымында, тәлкекпен үқсас.
Өзінің қүралы ретінде, тапқырлықты қалайды және
сәйкестілі сезімділікті жауаптар (жымиюмен, күлкімен,
көтеріңкі көңілмен) арқылы көрініп-білінеді.
Эстрада әрқаш анда ж оғары лы қсы зды қты Муза*
болды. Эстрадада жүртшылыққа қол сілтеп кете алмай-
сыз. Өйткені онда, эстрада ешкімге керегі жоқ. Егерде
күлкінің табиғаты туралы сөз айтсақ, нақтылысында әзіл
туралы, әсіресе жерлікті, түрмыстылық, әзіл туралы, онда
әзіл әсемділікті, жетіктенушілікті болуы қажет.
Кірістірілгендердің деңгейлерінің асып түскендердің
барлығы, қалыптан ауытқығандардың барлығы, біздің
көріп-тындағандарымыздың ақылдың қырынан шықан-
ның барлығы, күлкілікті болады. Өзінің киген костюмі-
мен, сөз сөйлеу жанрындағы эстрададағы әртіс, өзінің
костюміне қатынасы бойынша- сәннің заңгерліктісі
болуы қажет. Көрермен бірден әртістің костюміне көз
салады. Мысалы үшін; А. Райкин өзінің костюмінде,
өте әсемділікті көрінді. Сахнадағы актерге, создер оған
сойлеуге тек сылтау ретінде болғанда, ол сөз сөйлеу
жанрындағы актері бола бастайды. Сондықтан оның
тіршілігінде, сөз — ең бастысы болып келеді. Соз сөйлеу
жанрындағы әртіс, эксцентрикалықтың* заңына ілесуі
қажет.
Эксцентрика — бүл күлкіліктің заңы. Қазіргі заманда,
әзілде саясаткерлердің қызметтерін бейнелеу орын алды.
Б ү н ы ң өзі, са я с а тк е р л е р д ің адам д арға, х а л ы қ қ а
жақындауларына, тілдесулеріне комектеседі. Әзілде,
елдегі саясаттылык өмірді, экономикалық-саясаттылық
дағдары сты , ту р а л ы қ т ы -қ а й с а р л ы қ т ы бейнелеуге
мүмкіншіліктер беріледі. Бүл жағынан, Батыс Еуропа-
213
Мәдениеттану
лы қ әзілшілері, эстрадалық сахнасында бірінші болып
келеді. Эстрадалық өнердің тағы бір түрі, бүл пародия
Достарыңызбен бөлісу: |