«Экономика және құқық факультеті»
ҚР-ғы Адам және азаматтың конституциялық міндеттері
жүктеу/скачать 232,08 Kb.
|
Ернұр юко-101 курсовой (копия)
| 1.3 ҚР-ғы Адам және азаматтың конституциялық міндеттері
Азаматтардың конституциялық міндеті, бір жағынан, республика заңдарын орындау, екінші жағынан, оларға жүктелген міндеттерді орындау. Әрине, заңға бағыну талабы азаматтан заңдарды білуді талап етеді. Алайда, іс жүзінде көптеген азаматтар оларды білмейді. Сондықтан конституция барлық заңдар мен басқа да нормативтік актілерді шығаруға міндеттейді. Жарияланбаған заңдар жарамсыз. Азаматтар өздеріне және олардың жұмысына қатысты заңдарды білуі және орындауы керек. Басқа адамдардың құқықтарын, бостандықтарын, ар-намысы мен қадір-қасиетін құрметтеңіз. Азаматтың тағы бір конституциялық міндеті – басқа адамдардың құқықтарын, бостандықтарын, ар-намысы мен қадір-қасиетін құрметтеу. Конституцияда азаматтардың құқықтарына, бостандықтарына, ар-намысы мен қадір-қасиетіне ерекше мән беріледі, оларды ең жоғары құндылық деп санайды. Расында да, өмірден, денсаулықтан, жеке бас бостандығынан, адамдық қадір-қасиеттен қымбат не бар? Басқа адамдардың құқықтарын, бостандықтарын, ар-намысы мен қадір-қасиетін құрметтеу үшін терең сыпайы, білімді, мәдениетті адам болуы, әр адам заңның қорғауында екенін түсінуі керек. Белгілі бір мемлекеттің аумағында орналасқан жеке тұлғалар өздерінің құқықтық жағдайы бойынша 3 санатқа бөлінеді: осы мемлекеттің азаматтары, шетелдіктер және азаматтығы жоқ адамдар. Олар аумағында орналасқан мемлекет бұл тұлғалардың мінез-құлқына белгілі бір талаптар қояды. Бұл талаптар жауапкершілік деп аталады. Біздің ойымызша, парыз – жеке тұлғаның құқықтық жағдайының мазмұнын теңестіретін ұғым. Адамға белгілі бір мүмкіндіктер (құқықтар мен бостандықтар) беріліп қана қоймайды, сонымен бірге оның мінез-құлқына белгілі талаптар мен талаптар қойылады. Конституциялық міндеттер Қазақстан Республикасының Негізгі Заңының 34-38-баптарында бекітілген. Оларды адамның міндеттері және азаматтың міндеттері деп екіге бөлуге болады. Адамның міндеттеріне мыналар жатады: а) Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңнамасын сақтау, басқа адамдардың құқықтарын, бостандықтарын, ар-намысы мен қадір-қасиетін құрметтеу (34-баптың 1-тармағы); б) Республиканың мемлекеттік рәміздерін құрметтеу (34-баптың 2-тармағы); в) заң жүзінде белгіленген салықтарды, алымдарды және басқа да міндетті төлемдерді төлеу (35-бап). Қазақстан Республикасының азаматына көрсетілген міндеттермен қатар қосымша: а) заңда белгiленген тәртiппен және түрлерде Қазақстан Республикасын қорғау және әскери қызмет өткеру мiндетi (36-баптың 1 және 2-тармақтары); б) тарихи-мәдени мұраны сақтауға, тарих және мәдениет ескерткіштерін қорғауға қамқорлық жасау міндеті (37-бап); в) табиғатты қорғау және табиғи ресурстарға ұқыптылықпен қарау міндеті (38-бап). Міндеттемелерді Қазақстан Республикасына қатысты қарастыратын болсақ, онда олар Негізгі Заңның 34-38-баптарында бекітілген. Оларды адамның міндеттері және азаматтың міндеттері деп екіге бөлуге болады. Тұлғаның міндеттері – Қазақстан Республикасының аумағында орналасқан кез келген жеке тұлғалар орындауға міндетті міндеттер. Белгілі бір парыздың адамдық міндеттер санатына жататындығы туралы қорытындыны «әркім» деген сөзден басталатын баптың өзінен шығаруға болады. Бұл ретте бұл міндет Қазақстан Республикасының азаматтарына да, басқа мемлекеттердің азаматтарына да, мемлекетіміздің аумағында орналасқан азаматтығы жоқ адамдарға да қолданылады. Мұндай міндеттерге: 1) Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңнамасын сақтау, басқа адамдардың құқықтарын, бостандықтарын, ар-намысы мен қадір-қасиетін құрметтеу; 2) Республиканың мемлекеттік рәміздерін құрметтеу; 3) заңды түрде белгіленген салықтарды, алымдарды және басқа да міндетті төлемдерді төлеу. Мемлекетіміздің азаматтарына келетін болсақ, аталған міндеттерге тағы үш міндет қосылды, олар тек Қазақстан Республикасымен ерекше саяси-құқықтық қарым-қатынаста, яғни азаматтық жағдайдағы адамдарға жүктеледі. Бұл міндеттер: 1) Қазақстан Республикасын қорғау және заңда белгіленген тәртіппен және түрлерде әскери қызмет; 2) тарихи-мәдени мұраны сақтауға, тарих және мәдениет ескерткіштерін қорғауға қамқорлық жасау міндеті; 3) табиғатты қорғау және табиғи ресурстарға ұқыптылықпен қарау міндеті. Алғашқы екі міндеттің тек Қазақстан Республикасының азаматтарына жүктелуі ешқандай күмән мен дау тудырмайды. Шынында да, шетел азаматтары немесе азаматтығы жоқ адамдардан әскери борышын өтеуді немесе Қазақстан Республикасын басқа мемлекеттердің қол сұғушылықтарынан қорғауды талап ету қисынсыз болар еді. Тарихи-мәдени мұраны сақтауға қамқорлық жасау, мәдениет тарихының ескерткіштерін қорғау міндеті сияқты міндеттер туралы да осыны айтуға болады. Ата-бабамыздан қалған тарихи-мәдени мұра, мемлекетіміздің тарихи-мәдени ескерткіштері – олардың сақталуына Қазақстан Республикасының азаматтары болмаса, кім қамқорлық көрсетуі керек. Қазақстан Республикасының азаматтарына ғана қатысты үшінші міндеттеме белгілі бір күмән тудырады. Табиғатты аялау, табиғат байлықтарын күту – парыз. Неліктен табиғатты аялау, табиғат байлығына ұқыпты қарау тек Қазақстан Республикасының азаматтарына ғана міндет болып табылады. Қазақстан Республикасы Конституциясының 31-бабының 1-тармағына сәйкес мемлекет адамның өмірі мен денсаулығына қолайлы қоршаған ортаны қорғауды мақсат етеді. Назар аударыңыз, азамат емес, адам. Яғни, мемлекет адамға қолайлы жағдай жасай отырып, жеке адамдарды азамат және азамат емес деп бөлмейді. Олар барлық адамдар үшін жасалған, бұл туралы біз Қазақстан Республикасы Конституциясының 31-бабының 1-тармағының редакциясынан қорытындылаймыз. Мемлекет барлық адамдардың өмірі мен денсаулығына қолайлы жағдай жасап, табиғатты аялап, табиғи ресурстарға қамқорлық жасау тек Қазақстан Республикасының азаматтары болуы керек екен. Бұл жерде заң шығарушы бұл бапты ойдағыдай тұжырымдамай, сол арқылы бұл міндетті тек Қазақстан Республикасының азаматтарына жүктеген сияқты. Салыстыру үшін Ресей Федерациясы Конституциясының 58-бабын келтіруге болады, онда былай делінген: «Әркім табиғатты және қоршаған ортаны сақтауға міндетті. жүктеу/скачать 232,08 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|