Ерік, қаз. – толық еркіндік, бостандық.
Ерик, каз. – воля, полная свобода.
Есболат, қаз. – өскенде ақыл қосады,
сүйеніш, медеу болады деген мағыналы
есім.
Есболат, каз. ес + болат, болады – будет.
Букв. – будет умным.
Есей, қаз. – өсу, ер жету, үлкен болу.
Есей, каз. – расти, мужайся, крепись.
Есен, қаз. – сау-саламат, аман. Біріккен
тұлғалы есімдер – Есенәлі, Есенай, Есенбай,
Есенбол, Есенгелді.
Есен, каз. – благополучный, здравствуй.
Составные
имена
–Есенали,
Есенай,
Есенбай, Есенбол, Есенгельди и др.
Есет, ир. изад ˂ авест ˂ язата – лайық, Есет, ир. изад ˂ авест ˂ язата –
185
дәл.
достойный, соответствующий.
Ескендір, ир. – Александр есімінің
дыбыстық
өзгерген
түрі.
Александр
Македонскийді күллі Азия, Араб халқы
осылай атап кеткен. Дыбыстық өзгерген
тұлғалары – Искандер, Скандер.
Ескендир, ир. – видоизмененная форма
Александр. Все народы Азии и Аравии так
называли
Александра
Македонского.
Фонетически
измененные
формы
–
Искандер, Скандер.
Есім, каз. – ат, атақ, даңқ.
Есим, каз. – имя, слава.
Жайдар, қаз. жайдары – көңілді, ақ
жарқын.
Жайдар, каз. жайдары – веселый,
приветливый.
Жайсаң, қаз. зайсаң – жайдары жүзді,
қайырымды, атақты, белгілі.
Жайсан, каз. зайсан – добродушный,
благородный, знатный.
Жайық, к.т., қаз. – 1. к.т. йайық – тұрақсыз,
бір орында тұрмайтын. 2. қаз. Жайылым,
кең-байтақ. 3. Орал өзенінің атауы.
Жайык, др.-тюрк., каз. – 1. др.-тюрк. –
непостоянный, нестабильный. 2.
Пастбище,
бескрайний, необъятный
. 3. Образовано по
названию реки Урал.
Жақия, ар. яхья – ғұмырлы, өмірлі.
Дыбыстық нұсқасы – Яхия.
Жахия,
ар.
яхья
–
долгоживущий,
жизнеспособный. Фонетический вариант –
Яхия.
Жақсылық, қаз. – адам бойындағы жақсы
қасиет, ізгілік, қайырымдылық.
Жаксылык, каз. – доброта, добро,
благодеяние.
Жалайыр, түрк. – Ұлы жүз құрамындағы
тайпаның аты.
Жалайыр, тюрк. – род в составе казахов
Старшего жуза.
Жалғас, қаз. – тіркес, ұштас, селбес. Бұл
есім алдыңғы балалардың жалғасы дегенді
немесе содан кейін де балалар көбейіп,
жалғаса берсін деген ұғымда берілген.
Жалгас,
каз.
–
последующий,
продолжающий.
Это
имя
выражает
пожелание, чтобы и после этого ребенка
еще были дети.
Жалел, ар. жалил – ұлы, жаңқты, атақты.
Жалел, ар. жалил – великий, славный,
знаменитый, известный.
Жалын, қаз. – күш-жігер, қайрат, қуат.
Жалын, каз. – пламя, энергия, порыв, пыл.
Жамбыл, монғ. – қорған.
Жамбыл Жабаев (1846-1945) – қазақтың
халық ақыны, жыршы-жырау, ірі айтыскер.
Жамбыл, монг. – крепость.
Жамбыл
Жабаев
(1846-1945)
–
казахский поэт, акын, сказитель, жырау.
Жан, ир. джон – жан.
Жан, ир. джон – душа.
Жанай, ир. джон + қаз. ай. Жаным, айым.
Жанай, ир. джон – душа + каз. ай – луна.
Букв. – моя душенька.
Жанат, қаз. – ең көркем, керемет. Біріккен
тұлғалы есімдер – Жанатбай, Жанатбек,
Жанатхан.
Жанат, каз. – блаженство, самый красивый.
Составные имена – Жанатбай, Жанатбек,
Жанатхан.
Жанбек, ир. жан + қаз. бек. Бала жаны
мықты, берік, өмір-жасы ұзақ болсын деген
тілекпен қойылған есім.
Жанбек, ир. джон + каз. бек. Букв. – душа
крепкая, вечная. Пожелание ребенку иметь
всегда крепкое здоровье.
Жангелді, ир. джон + қаз. келді. Өмірге
келді, дүниеге жаңа адам келді деген
мағына береді.
Жангельды, ир. джон + каз. келди –
прибыл. Букв. – появилась душа.
Жандос, ир. жан + қаз. дос. Жан біткеннің
досы.
Жандос, ир. джон – душа + каз. дос – друг.
Букв. – друг всех людей.
Жантуар, ир. джон + қаз. туар. Дүниеге
жақсы адам келді деген үмітпен қойылған
есім.
Жантуар, ир. джон + каз. туар ˂ ту –
рожать, родиться. Букв. – появился, то есть
родился замечательный человек.
186
Жаснұр, қаз. жас + ар. нұр – жарық, сәуле. Жаснур, каз. жас + ар. нур – свет, луч,
сияние.
Жасұлан, қаз. жас + ұлан. Жас жігіт, жас
азамат деген мәндегі есім.
Жасулан, каз. жас + улан. Букв. –
энергичный, молодой человек, удалой
джигит.
Жәнібек, қаз. – 1. Жәнібек хан (1
628
–
1643
)
– Қазақ хандығының негізін қалаушы. 2.
Шақшақ Жәнібек тархан Қошқарұлы (1693–
1752)
–
қазақ
халқының
жоңғар
шапқыншылығына қарсы азаттық күресінің
қаһарманы, қазақ батыры.
Жанибек
,
каз. – 1. Жанибек хан (1
628
–
1643
)
– один из основоположников
Казахского
ханства.
2. Шакшак
Жанибек тархан Кошкарулы (1693–1752)
был полководцем в сражениях против
джунгар, казахский богатырь.
Жәңгір, ир. джаһан + гир – дүниені
меңгеруші,
әлемге
үстемдік
етуші.
Дыбыстық өзгерген тұлғасы – Жаһангир.
Жангир, ир. джаһан + гир – покравитель
мира, завоеватель мира. Фонетически
измененная форма – Жахангир.
Жомарт, ир. джавон – жас жігіт, бозбала +
мард – ер, еркек, яғни джавонмард –
қайырымды, мейірімді, қолы ашық мырза.
Жомарт, ир. джавон – молодой юноша,
молодой человек + мард – мужчина, муж.
Букв. – благородный, великодушный.
Жұбаныш, қаз. – жұбану, тынышталу,
өкінішін басу. Қуаныш есімінің синонимі.
Дыбыстық өзгерген тұлғасы – Жуаныш.
Жубаныш, каз. – утеха, утешение.
Синоним имени Куаныш. Фонетически
измененная форма – Жуаныш.
Жұмабай, ар. джумга – жиын, жалпы
қауым жиналатын күн + қаз. бай.
Жумабай, ар. джумга – день сбора,
пятница + қаз. бай.
Жұмәділ, ар. джумга – жиын, жалпы
қауым жиналатын күн + ғадил – әділдік,
шыншылдық, ақиқаттық, дұрыстық.
Жумадиль, ар. джумга – день сбора,
пятница + гaдил – справедливость,
честность, правота, правильный.
Жүсіп, к.евр. Иосиф – 1. Көбейсін, көп
болсын. 2. Әдемі, жақсы.
Жусип,
др-.евр.
Иосиф
–
1.
Приумноженный,
многочисленный.
2.
Красивый, хороший.
Зайыт, ар. зәйд – 1. Өсуші, көбеюші. 2.
Артық.
Заит,
ар.
зайд
–
1.
Растущий,
развивающийся. 2. Лучший.
Заманбек, ар. замона – дәуір, кезең + қаз.
бек. Бір дәуірдің билеушісі. Синонимі –
Дәуірбек.
Заманбек, ар. замона – время, эпоха + каз.
бек. Букв. – властелин времени. Синоним –
Даурбек.
Заңғар, қаз. – 1. Үлкен, алып. 2. Зәулім,
биік.
Зангар, каз. – 1. Громадина, великан. 2.
Величественный, самый высокий.
Зейнулла, ар. зейне – нұр, көрік, көркем,
әшекей + олла – Алла, Құдай.
Зейнулла, ар. зейне – свет, красота,
украшение + олла – Аллах.
Зейнұр, ар. зейне – нұр, көрік, көркем,
әшекей + нұр – жарық, сәуле. Нұр,
көркемдік, рең.
Зейнур, ар. зейне – свет, красота,
украшение + нур – свет, сияние, луч. Букв. –
крастота, сияние, красивый вид.
Зейін, ар. – ақыл, ес.
Зеин, ар. – ум, сознание.
Зұлпықар, ар. зу – л + факар – шаншулы,
әсірелеген аты; түйреуші, қақ жарып
түсуші, жарып түсетін қылыш деген мағана
береді.
Зулфакар, ар. зу – л + факар – колющий,
вонзающий, рассекающий, обладающий.
Букв. – карающий меч.
Ибрагим, ар., к.евр. – Авраам есімінің
айтылу түрі. Елағасы деген мағыналы есім.
Дыбыстық
өзгерген
тұлғалары
–
Ыбырайым, Ыбрай, Ыбыш, Ыбыкен,
Ыбыраш.
Ибрагим, ар., др.-евр. – форма имени
Авраам.
Букв.
–
отец
народов.
Фонетические формы – Ибраим, Ибрай,
Ибиш, Ибикен, Ибраш.
Имран, ар. – өмір, құт-береке. Құран Имран, ар. – жизнь, достаток, изобилие.
187
Кәрімде Мариямның әкесі ретінде екі рет
аталған.
Упоминается в Коране дважды, как
отец Мариям.
Иса, к.евр. – құдай сыйы, құдай құтқарады.
Иисустың
арабша
айтылу
түрі.
Синонимдері – Айса, Ғайса.
Иса, др.-евр. – божий дар, бог спасет.
Арабская форма имени Иисус. Синонимы –
Айса, Гайса.
Исатай, к.евр. Иса – құдай сыйы, құдай
құтқарады + қаз. тай. Исатай Тайманұлы
(1791–1838) – Бөкей ордасы мен Кіші
жүздің батыс бөлігінде болған азаттық
көтерілісінің басшысы, халық батыры,
қайсар қолбасшы.
Исатай, др.-евр. Иса – божий дар, бог
спасет + каз. тай. Исатай Тайманов (1791–
1838) – к
азахский батыр, руководитель
народно-освободительного крестьянского
восстания казахов в Бокеевской Орде и
западной части Младшего жуза.
Ислам, ар. – сену, мақұлдау, қолдау.
Ислам, ар. – вера, верование.
Исмаил, ар., к.евр. измаил – 1. Құдай
естиді. 2. Жердегі киелілер періштесі,
разылық пірі. Құран кейіпкері, пайғамбар,
Ыбыраһымның баласы. Дыбыстық өзгерген
тұлғалары – Cмағұл, Ысмағұл, Смайыл,
Ысмайыл.
Исмаил, ар., др.-евр. измаил – 1. Аллах все
слышит. 2. Ангел святых. Пророк, старший
сын Ибрахима (Авраама). Фонетически
измененные формы – Cмагул, Исмагул,
Смайыл, Ысмайыл.
Камал, ар. камал – толықтық, жетіктік,
тұтас. Дыбыстық өзгерген тұлғалары –
Кәміл, Кемел.
Камал, ар. карим – совершенство, полнота,
целый. Фонетически измененные формы –
Камил, Кемел.
Кәрім, ар. карим – 1. Қолы ашық, мырза,
жомарт. 2. Ақкөңіл, кеңпейіл, сүйкімді.
Карим,
ар. карим
–
1.
Шедрый,
великодушный.
2.
Благородный,
милостивый, любезный.
Келдәулет, қаз. кел + ар. дәулет – байлық,
бақыт. Бала ата-анаға ырыс болып келді,
бақытты болсын деген мағынаны береді.
Келдаулет, кел – появляться + ар. дәулет –
богатство, счастье. Букв. – в связи с
появлением ребенка родители его стали
счастливыми, ребенок родился счастливым.
Керей, к.т., ир. – 1. к.т – тау басы, қыр,
жота; күшті, қуатты. 2. ир. герай – тілек,
ықылас, бейімділік. Қазақ халқын құрған
ежелгі түркі тайпаларының бірі.
Керей, др.-тюрк., ир. – 1. др.-тюрк. –
вершина горы, горный хребет, взгорье;
сильный, могущественный. 2. ир. герай –
желание,
стремление.
Одно
из
древнетюркских племен.
Керімжан, ар. карим + ир. жан – 1. Қолы
ашық, мырза, жомарт. 2. Ақкөңіл, кеңпейіл,
сүйкімді адам.
Керимжан, ар. карим + ир. жан – 1.
Прекрасный, дивный, 2. Великодушный,
щедрый, добрый человек.
Қазыбек, ар. кади – даулы істі шешуші сот
+ қаз. бек. Қаз дауысты Қазыбек би,
Қазыбек Келдібекұлы (1667–1764, басқа
мәлімет бойынша 1665 – 1765) – қазақ
халқының ұлы биінің бірі, көрнекті қоғам
және мемлекет қайраткері, Тәуке ханның
кеңесшісі, орақ тілді шешен.
Казыбек, ар. кади – судья + каз. бек.
Казыбек Кельдибекулы
(1667—1764,
по другим
сведениям
1665 –1765) –
общественный и государственный деятель,
бий Среднего жуза, советник хана Тауке,
искусный оратор (шешен).
Қайсар, ар. – Рим патшаларының атағы.
Табанды, бірбеткей өжет,қажырлы, қайтпас.
Кайсар, ар. – титул римских царей. Букв. –
настойчивый, с твердой волей, упорный,
решительный, волевой.
Қайыржан, ар. кейр – 1. Мейірім, шапағат,
жақсы, қайырымды, тамаша. 2. Қайырым,
мейірім + ир. джон – жан. Қайырымды,
шапағатты кісі.
Кайыржан, ар. кейр – 1. Хороший, добрый,
отзывчивый, превосходный.
2. Добро, благо, чудо, отзывчивость + ир.
джон. Букв. – добродушный.
Қайырхан, ар. кейр – 1. Мейірім, шапағат, Кайырхан, ар. кейр – 1. Хороший, добрый,
188
жақсы, қайырымды, тамаша. 2. Қайырым,
мейірім + каз. хан.
отзывчивый, превосходный.
2. Добро, благо, чудо, отзывчивость + каз.
хан.
Қанжар, ир. хәнджар – қару, қос жүзді
үлкен пышақ.
Канжар, ир. ханджар – оружие, кинжал.
Қаныш, қаз. – Хангелді есімінің еркелете
айтылатын түрі. Ер баланың мықты, күшті,
атақты болуын тілеп қойылған есім. Қаныш
Имантайұлы
Сәтбаев
(1899–1964)
–
көрнекті-геолог ғалым, қоғам қайраткері,
ғылым
докторы,
Қазақстан
Ғылым
Академиясының
тұңғыш
президенті,
академик.
Каныш, каз. – сокращенно-ласкательная
форма имени Хангельды , каз. хан – царь +
гельды от келды – прибыл. Букв. – появился
на свет сильный, славный человек.
Каныш Имантевич Сатбаев (1899–1964) –
ученый, геолог,
общественный деятель,
первый президент Казахской Академии
Наук, академик.
Қасым, ар. хасым – 1. Сұлу, әдемі. 2.
Таратушы, бөлуші, үлестіруші.
Касым, ар. хасим – 1. Красивый, изящный,
миловидный. 2. Распределяющий.
Қасымхан, ар. қасым – 1. Сұлу, әдемі. 2.
Таратушы, бөлуші, үлестіруші + қаз. хан.
Қасым хан (шамамен 1445–1518/1523) –
қазақтың ұлы хандарынын бірі, Жәнібек
ханның баласы. Қазақтардың «Қасым
ханның қасқа жолы» дейтін заң-ережелері
пайда болды.
Касымхан, ар. хасим – 1. Красивый,
изящный, миловидный. 2. Распределяющий
+ каз. хан. Касым хан (приблизительно
1445–1518/1523) – казахский хан, сын
одного из основателей Казахского ханства
Жанибек хана. В период правления хана
Касыма был разрабо- тан и издан закон,
известный как «Қасым ханның қасқа жолы»
(Светлый путь хана Касыма).
Қобыланды, қаз. қабылан, ауысп. – ер,
ержүрек, батыл. Қазақ эпосындағы белгілі
батыр есімі. Қысқарған түрлері – Қобылан,
Қабылан.
Кобланды, каз. каблан – барс, леопард.
Перен. – смелый, мужес- твенный,
отважный. Имя казахского эпического
героя. Сокращенные формы – Коблан,
Каблан.
Қорған, қаз. қорған – 1. Қамал, бекініс. 2.
Тірек, пана. Бала ата-анасының мықты да
берік қорғанышы болсын деген тілекпен
қойылған есім.
Корган, каз. корган – 1. Защита,
укрепление. 2. Опора, оплот. Букв. – защита
родителей.
Қуаныш, қаз. – мәз болу, шаттану. Бала
туғанда қатты қуану себепті қойылған есім.
Синонимдері – Қуан, Қуандық.
Куаныш, каз. – радоваться, веселиться.
Радость по поводу рождения сына.
Синонимы – Куан, Куандык.
Құдайберген, ир. хода, ходай + каз. берген.
Синонимдері – Тәңірберген, Алдаберген.
Кудайберген, ир. хода, ходай – властелин,
бог + каз. берген – дал. Синонимы –
Танирберген, Алдаберген.
Құдірет, ар. құдрәт – пәк, таза; күш, қуат,
алпауыт, пәрмен. Құдай, Аллаһ.
Кудирет, ар. кудрат – непорочный,
чистый; сила, мощь, громадный, повеление.
Бог, Аллах.
Құнанбай, монғ. ғұнан – үш жастағы еркек
жылқы + қаз. бай. Құ нанбай
Өскенбайулы, Құнанбай
қажы (1804-1886) – би, аға-сұлтан, көрнекті
қоғам қайраткері, Абайдың әкесі.
Кунанбай, монг. гунан – жеребенок
(трехлетка)
+
каз.
бай.
Кунанбай
Оскенбайулы, Кунанбай кажы (1804-1886) –
би,
ага-султан,
видный
казахский
общественный деятель, отец Абая.
Құрмет, ар. һурмәт – сый, ізет, қошемет.
Курмет, ар. хурмат – почет, уважение,
почести.
Мағауия, ар. муғауйиа – 1. Сау-саламат. 2.
Пәледен құтылған.
Магауия, ар. мугауйиа – 1. Здоровый. 2.
Избавленный.
189
Мадияр, ар. Мұхамедияр (Мұқамбеттің
досы) есімінің қысқартылған түрі.
Мадияр, ар. – сокращенная форма имени
Мухамедияр (друг Мухаммеда).
Мағжан, Мұхамбетжан есімінің қысқарған
түрі
(Мұхаммедтің
жаны).
Жұмабай
Мағжан Бекенұлы (1893 – 1938) – Алаш
қозғалысының қайрат-
кері, қазақ
жазушысы, ақын, публицист, жаңа заман
әдебиетінің негізін қалаушылардың бірі.
Магжан,
сокращенная
форма
имени
Мухамбетжан
(душа
Мухаммеда).
Жумабаев Магжан (1893 – 1938) – деятель
Алашского
движения,
замечательный
казахский писатель, поэт, публицист, один
из
основателей
новой
казахской
литературы.
Мағзұм, ар. ма, сум – 1. Сақталған,
шақырылған. 2. Қонақ, мейман.
Магзум, ар. ма, сум – 1. Хранимый. 2.
Приглашенный, гость.
Мақсат, ар. – 1. Арман, тілек. 2. Тілеп,
күтіп алған. Дыбыстық өзгерген тұлғасы –
Мақсұт.
Максат, ар. – 1. Мечта, цель, желание,
немерение. 2. Желаемый. Фонетически
измененная форма – Максут.
Мақсұм, ар. – 1. Таза, күнәсіз. 2. Мырза,
қожайын.
Максум, ар. – 1. Чистый, неповинный. 2.
Господин, хозяин.
Манас, к.т., қырғ. – ержүрек, батыр, батыл;
алып. Қырғыз халқының дәстүрлі эпосы
және қырғыз халқын бір тудың астына
біріктірген Манас батырдың есімі. Әлемде
көлемі жағынан ең ұзақ дастан.
Манас, др.-тюрк. кырг. – бесстрашный,
отважный; богатыр- ское телосложение.
Крупнейший
кыргизский
эпос
имя
одноименного богатыря, объединившего
кыргызов в одну нацию. Самый объемный
эпос в мире.
Мансұр, ар. – 1. Жеңімпаз, жеңіске жетуші.
2. Құдіретті.
Мансур,
ар.
–
1.
Победитель,
побеждающий. 2. Всемогущий.
Марат, фр. – Француз буржуазиялық
революциясы қолбасшыларының бірі Жан-
Поль Марат (1747–1793) құрметіне қазақ
отбасында 1930 жылдан бері кеңінен
қойылған есім.
Марат, фр. – имя одного из руководителей
французской буржуазной революции Жан-
Поля Марата (1747–1793). Данное имя в
казахских семьях широко встречается с
начала 30-х годов.
Марғұлан, к.т. – құланның құлыны. Әлкей
Марғұлан Хақанұлы (1904 – 1985) – ғалым-
археолог,
шығыстанушы,
тарихшы,
әдебиетта- нушы, өнертанушы.
Маргулан, др.-тюрк. – жеребенок кулана.
Алькей Маргулан Хаканович (1904 – 1985)
– казахский учёный-археолог, востоковед,
историк, литературовед, искусствовед.
Мардан, тәж. мард – ер, еркек + дан –
батыл, ер жүрек.
Мардан, тадж. мард – мужчина + дан –
мужественный, храбрый.
Марлен, ж.е. – Маркс және Ленин
фамилияларының бірінші буындарынан
жасалған біріккен тұлғалы есім.
Марлен, неолог. – сложное новое имя,
образованное от первых частей фамилий
Маркс и Ленин.
Махамбет // Мұхамбет, ар. Мохаммад –
мақталған, мадақталған, мақтауға лайық,
сүйікті.
Махамбет // Мухамбет, ap. – Мохаммад –
восхваляемый,
достойный
похвалы,
любимый.
Махмут, мақмод – мақталған, мадақталған,
мақтауға лайық.
Махмут,
ар.
макмод
–
хвалимый,
восхваляемый, прославленный, достойный
похвалы.
Мәди, ар. мадди – 1. Заттық, материалдық.
2. Материалистік, материалист.
Мәди, ар. мадди – 1. Вещественный,
материальный. 2. Материалистичес-
кий, материалист.
190
Мәулен, ар. мевлан – 1. Мырза, әкім. 2.
Жарылқағыш, есіркегіш.
Маулен, ар. мевлан – 1. Господин,
государь. 2. Благодетель.
Медет, ар. медәд – жәрдем, көмек. Біріккен
тұлғалы есімдер – Медетбек, Медетбай.
Медет, ар. медад – помощь, опора,
надежда. Составные имена –Медетбай,
Медетбек.
Медеу, ар. – үміт, тірек.
Медеу, ар. – надежда, опора.
Мейрамбек, каз. мейрам – мереке + бек.
Бала өмірі шад-шадыман, мерекеге толы
болсын
деген
тілекпен
қойылғаны
байқалады.
Мейрамбек, каз. мейрам – праздник + бек.
Букв. – праздничный, счастливый.
Мейір, ир. меһр – мейірім, ынта, ықылас,
қайырым.
Меир,
ир.
мехр
–
любезность,
благосклонность, милость.
Мейіржан, ир. меһр – мейірім, ынта,
ықылас, қайырым + джон. Мейірімді,
мейірбанды, қайырымды.
Меиржан,
ир.
мехр
–
любезность,
благосклонность, милость + джон.
Мейірман, ар. – мейірімді, шапағатты,
қайырымды адам.
Меирман,
ар.
–
милосердный,
доброжелательный, жалостливый человек.
Букв. – добрый, милосердный.
Мейірхан, ир. меһр – мейірім, ынта,
ықылас, қайырым + қаз. хан. Мейірімді,
қайырымды хан.
Меирхан,
ир.
мехр
–
любезность,
благосклонность, милость + каз. хан.
Мерей, қаз. – бақыт, қуаныш.
Мерей, каз. – успех, счастье, радость.
Мереке, қаз. мейрам, салтанат.
Мереке, каз. – праздник, торжество.
Мирас, ар. – мұра, артта қалатын көз, тұяқ.
Мирас, ар. – наследство, наследие,
потомок.
Мират, ар. – 1. Айна, жарқыраған. 2.
Шақыру.
Мират, ар. – 1. Зеркало, сверкающий. 2.
Приглашать.
Мұзаффар, ар. музаффар – жеңімпаз.
Дыбыстық өзгерген тұлғасы – Мұзапар.
Музаффар, ар. музаффар – победоносный.
Фонетически измененная форма – Музапар.
Мұқағали, к.т. мұқа – зор, күшті, үлкен,
батыр + ар. ғали. Аса күшті, зор батыр.
Мұқағали Сүлейменұлы Мақатаев (1931–
1976) – қазақтың ақиық лирик ақыны,
мұзбалақ ақын, жазушы.
Мукагали, др.-тюрк. мука – могучий,
герой, сильный, силач + ар. гали. Букв. –
очень сильный, могучий богатырь Гали.
Мукагали Сулейменулы Макатаев (1931–
1976) – казахский поэт, лирик, писатель.
Мұрагер, қаз. – мұраның иесі. Елдің,
халықтың
материалдық
және
рухани
мәдениетінің мұрагері болсын
деген
тілекпен қойылған есім.
Мурагер, каз. – наследник. Букв. –
наследник материальной и духовной
культуры народа.
Мұрат, ар. мурад – мақсат, тілек, ықылас.
Мурат, ар. мурад – желание, цель.
Мұса, ар. Муса < к.евр. Моисей – судан
шығарып алынған.
Муса, ар. Муса < др.-евр Моисей –
вытащенный из воды.
Мұстафа, ар. мустафа – таңдалған, сайлап
алынған.
Мустафа, ар. мустафа – избранный,
выбранный.
Мұхамбетжан, ар. – Мұқамбеттің жаны.
Мухамбетжан, ар. – душа Мухаммеда.
Мұхамедияр, ар. – Мұқамбеттің досы.
Мухамедияр, ар. – друг Мухаммеда.
191
Мұхамбетшах, ар. Мохаммад – даңқы
шыққан, атақты, мақталған + ир. шах.
Мухамбетшах,
ар.
Мохаммад
–
прославленный, славный + ир. шах – царь.
Мұхит, ар. моһит – 1. Қоршаған. 2.
Төңірек. 3. Мұхит.
Мухит, ар. мохит – 1. Окружающий. 2.
Окружение, среда. 3. Океан.
Мұхтар, ар. мухтар – таңдаулы, іріктеулі.
Мухтар, ар. – избранный, выбранный.
Мүслім, ар. – мұсылман, ислам дінін
ұстанушы, Мұқамбеттің жолын қуушы,
Алланың құлы деген мағынаны білдіреді.
Муслим, ар. – имя в значении –
мусульманин, последователь Мухам-
мада,
преданный Аллаху,
спасенный
Аллахом.
Мырза, ир. мырза – әмір, әмірші сөздерінің
нұсқасы, + -за қосымшасы сол тілдегі өткен
шақ етістік тұлғадағы заден – туылған, туу
сөзінің қысқарған түрі. Мырза сөзінің түпкі
мағынасы – қолы ашық, жомарт.
Мырза, ир. мырза – вариант слова амир –
повелитель + - за усеченная форма глагола
заден – рождаться. Коренное содержание
слова мырза – щедрый.
Нағым, ар. нәгим – аман-саулық, есендік,
бақытты өмір, рақат, ләззат.
Hагим, ар. нагим – благополучный,
невредимый,
счастливая
жизнь,
блаженство, наслаждение.
Назар, ар. нәзәр – қарау, көзқарас, көз салу,
ықылас, ілтипат. Метафоралық мағынасы –
жәрдем, көмек, игі ниет.
Назар, ар. назар – cмотреть, точка зрения,
взгляд, взор, внимание. Метафорическое
значение – помощь, благосклонность,
покровительство, поддержка.
Нариман, ир. нари – батыл, ержүрек + ман.
Яғни оттай жанған, батыл, ер адам.
Нариман, ир. нари – мужественный,
смелый, огненный + ман. Букв. – смелый,
мужественный человек, как огонь.
Нартай, қаз. нар – 1. Жалғыз өркешті ірі
түйе. 2. ауысп. Үлкен, мықты, ерекше, зор +
тай. Бала үлкен, зор, мықты болсын деген
тілекпен қойылған есім. Нартай Бекежанов
(1890–1954) – ақын, композитор,
әнші.
Нартай, каз. нар – 1. Одногорбый верблюд.
2. перен. Большой, крепкий. Это имя
давалось детям с пожеланием, чтобы они
были крупными, большими и крепкими,
здоровыми + тай. Нартай Бекежанов (1890–
1954) – акын, певец, композитор.
Наурыз, ир. нов – руз – күн. Новруз
ирандықтардың күнтізбесі бойынша жаңа
жылдың басы – 21 наурыз. Бұл мейрам күні
туған балаларға Наурыз, Наурызбай,
Наурызғали, Наурызбек деген есімдер
берілген.
Наурыз, ир. нов – новый + руз – день.
Новруз – день Нового года, по персидскому
солнечному календарю – 21 марта. Детям,
рожденным в эти дни, давались такие
имена, как Нayрыз, Наурызбай, Наурызгали,
Наурызбек.
Нәби, ар. нааб – әулие, құдірет,
жаратушының елшісі.
Наби, ар. нааб – творец, всемогущий,
посланец. Букв. – посланец творца,
всемогущего.
Нияз, тәж. нияз – 1. Өтініш, тілек,
жалбарыну. 2. Үміт. 3. Сый, тарту.
Нияз, тадж. нияз – 1. Просьба, усердие,
мольба. 2. Надежда. 3. Подарок, дар.
Нұғман, к.евр. – амандық, есендік,
жақсылық.
Hугман, др-.евр. – милость, благо.
Нұрайдар, ар. нұр + айдар. Айдары
жарқыраған, бақытты бала.
Нурайдар, ар. нұр + айдар. Букв. –
сияющий, счастливый ребенок.
Нұрақын, ар. нұр + ир. ақун. Нұрлы,
сәулетті ақын.
Нуракын, ар. нур + ир. акун – певец. Букв.
– певец света.
Нұралы, ар. нұр + ғали. Әлидің нұры яки Нуралы, ар. нур + гали. Букв. – луч Али
192
Әлидің жарығы.
или дитя Али.
Нұрасыл, ар. нұр + асил – 1. Негіз, түбір,
түп, нұсқасы. 2. Шынайы, нағыз. 3.
Қымбатты, ардақты.
Нурасыл, ар. нур + асил – 1. Основа,
корень,
подлинник,
оригинал.
2.
Настоящий,
истинный.
3.
Дорогой,
драгоценный.
Нұрахмет, ар. нұр + әхмәд – мақтаулы,
мақтауға лайық.
Нурахмет, ар. нур + ахмад –достойный
похвалы.
Нұраят, ар. нұр + айәт – құран сүрелерінің
белгілі бір шумағы; әулие, қайырлы.
Нураят, ар. нур + айат – стих, аят Корана;
святой, блогополучный.
Нұрәділ, ар. нұр + ғадил – әділдік,
шыншылдық, ақиқаттық, дұрыстық.
Нурадиль,
ар.
нур
+
гaдил
–
справедливость,
честность,
правота,
правильный.
Нұрбай, ар. – нұрлы, көрікті ер бала.
Нурбай, ар. – сияющий, светлый, красивый
мальчик.
Нұрбақыт, ар. нұр + бәхт, бағы жанған,
бақытты, нұрлы.
Нурбакыт, ар. нур + бахт. Букв. –
счастливый человек.
Нұрбатыр, ар. нұр + қаз. батыр –
қаһарман, батыл, ержүрек.
Нурбатыр, ар. нур + каз. батыр – храбрый,
смелый, отважный, герой.
Нұрбек, ар. нұр + қаз. бек – берік, мықты;
өте нұрлы, әдемі көркем.
Нурбек, ар. нур + каз. бек – крепкий, очень
сильный; очень счастливый, сияющий,
красивый.
Нұрберген, ар. нұр + берген, яғни аспаннан
Құдай нұр берді.
Нурберген, ар. нур + берген – дал, подарил.
Букв. – бог подарил, красивый, изящный
дар.
Нұрбол, ар. нұр + қаз. бол. Нұрлы
көркем,көрікті болсын деген тілекпен
қойылған
есім.
Дыбыстық
өзгерген
тұлғалары – Нұрболат, Нұрболсын.
Нурбол, ар. нур + каз. бол – будь. Букв. –
будь красивым, счастливым. Фонетически
измененные
формы
–
Нyрболат,
Нурболсын.
Нұргелді, ар. нұр + қаз. келді, яғни өмірге
әдемі, көркем, бақытты бала келді деген
мәндегі есім.
Нургелди, ар. нур + каз. гелди ˂ келди –
появился, пришел. Букв. –появился на свет
красивый, миловидный мальчик.
Нұрғиса, ар. нұр + ғиса ˂ Иса, яғни
келбетті, сұлу, көркем тұлғалы Иса, Ғайса.
Нургиса, ар. нур + гиса < Иса. Букв. –
красивый, миловидный, прекрасный Иса,
Гайса.
Нұрдан, ар. нұр + қаз. - дан қосымша.
Нұрдан туған, жаратылған деген мағынаны
білдіреді.
Нурдан, ар. нур + каз. аффикс - дан. Букв. –
созданный от луча, от света.
Нұрдәулет, ар. нұр + дәулет. Байлығы,
дәулеті, сәулеті жарасқан.
Нурдаулет, аp. нур + ар. даулет. Букв. –
имеющий
большое
богатство;
свет
государства.
Нұржақия, ар. нұр + яхья – ғұмырлы,
өмірлі.
Нуржахия, ар. нур + яхья – долгоживущий,
жизнеспособный.
Нұржан, ар. нұр + ир. жан, жан біткеннің
нұрлысы, әдемісі, көріктісі.
Нуржан, ар. нур + ир. джон. Букв. – самый
изящный, красивый человек.
Нұриман, ар. нұр + иман – сенім, наным.
Нуриман, ар. нур + иман – вера, верование.
Нұрислам, ар. нұр + ислам.
Нурислам, ар. нур + ислам – религия
Ислам.
193
Нұрқадыр, ар. нұр + хадр – 1. Күшті,
құдіретті. 2. Қабілетті, икемді, бейімді. 3.
Дәреже, құрмет.
Нуркадыр, ар. нур + хадр – 1. Сильный,
могущественный. 2. Способный, склонный.
3. Почет, уважение.
Нұрланды, ар. – ажарлану, әрлену, нұрлы,
бақытты болу.
Нурланды, ар. – всегда быть красивым,
озаренным, румяным, счастливым.
Нұрлыбек, ар. нұрлы + қаз. бек. Өте әдемі,
көркем, сұлу.
Нурлыбек, ар. нұрлы + қаз. бек. Букв. –
очень красивый, изящный, миловидный.
Нұрлыби, ар. нұр + қаз. би – билік,
үстемдік.
Нурлыби, ар. нурлы + каз. би – начальник,
Достарыңызбен бөлісу: |