Емтихан сұрақтары (теориялық сұрақтар)
жүктеу/скачать 1,34 Mb.
|
физиология сессия
| Жүрек ырғағы.
Жүрек ырғағы, яғни 1 минуттағы жүректің жиырылу саны. 1) Жүрек ырғағы негізінен кезбе және симпатикалық жүйкелердің (нерв) функциялық күйіне байланысты. Симпатикалық жүйкелердің қозуы кезінде жүректің жиырылу жиілігі артады. Осы құбылыс тахикардиядеп аталады. Кезбе жүйкелердің қозуы кезінде жүректің жиырылу жиілігі төмендейді - брадикардия. 2) Жүрек ырғағына ми қыртысының күйі де әсер етеді: тежелу артқанда, жүрек ырғағы баяулайды, қозу үрдісі күшейгенде, артады. 3) Жүрек ырғағы гуморальды әсердің ықпалынан да өзгеруі мүмкін, әсіресе жүрекке келетін қанның температурасының өзгеруі кезінде. Тәжірибелерден оң жақ жүрекше аймағын (жетекші түйіншектің орны) жылумен тітіркендіргенде, жүрек ырғағының жиілегені, осы бөлікті керісінше суытқанда- жүрек ырғағының төмендеуі анықталған. Жүректің басқа бөліктерін жылумен не суықпен жергілікті тітіркендіру жүректің жиырылу жиілігіне әсер етпейді. Бірақ ол жүректің өткізгіштік жүйесімен қозудың таралу жылдамдығын өзгертуі мүмкін және жүрек жиырылу күшіне әсер етуі мүмкін. Сау адамның жүрегінің жиылыру жиілігі жас мөлшеріне байланысты болады. 56. Бүйрекүсті безінің милы затының гормондары, олардың зат алмасуда және организм функциясын реттеудегі ролі. Бүйрек үсті безінің милық қабаты адреналин мен норадреналин өндіреді. Адреналиннін секрециясы ашық боялатын хромаффиндік жасушалармен, ал ноадреналин— қанық боялатын хромаффиндік жасушалармен жүзегe acады. Әдетте, адреналиннің бөлігіне 70-90% катехоламиндер, ал норадреналиннің - қалғаны тиеді. Адреналин мен ноадреналин секрециясын реттеу симпатикалық преганглионарлык талшықтар арқылы жүзеге асады. Олардың ұштарында ацетилхолин өндіріледі. Жағдай тізбегі келесідей болуы мумкін: бас миымен қабылданатын тітіркендіргіш – гипоталамустың артқы ядроларының қозуы (эрготропты ядролар) – жұлынның кеуделік бөлігінің симпатикалық орталықтарының қозуы – преганглионарлы талшықтар – адреналин мен ноадреналин өндірілуі. Қанға бөлінген адреналин мен ноадреналин тез ыдырайды, олардық тіршілік етуі 30 секундқа тең. Адреналин мен ноадреналин физиологиялық әсерлері көп жағдайда ұқсас болып келеді, яғни симпатикалақ жүйесінің белсенуіне қатысады. Сондықтан, бүйрек үсті безінің адреналині мен ноадреналинін сұйық әсерлері альфа- және бетта- рецепторлардың арқасында іске асады. Организмнің барлық жасушаларында осы рецепторлар болғандықтан, соның ішінде қан жасущалары-эритроциттер, лифоциттер, адреналин мен ноадреналиннің гормон ретінде әсер етуі мейілінше кең болып табылады. Адреналин мен норадреналинда симпатикалық жүйке жүйесінде сияқты көптеген физиологиялык эсерлер табылды: жүрек қызметінін белсенуі, бронхтардың тегіс бұлшықеттердің босаңсуы және т.б. Әсіресе, катехоламиндердің гликогенолиз бен липолиза белсендіретін қабілеті бар екендігін атап кету керек. Гликогенолиз бауыр жасушаларында бета-2-адренорецепторлардың байланысуы арқасында іске асады. Келесі тізбектегі жағдай болады: аденилатциклаза белсенуі - цАМФ -тің жасуша ішілік концентрациясының жоғарлауы - протеинкиназаның белсенуі - белсенбеген B фосфорилазаның белсенген А фосфорилазаға айналуы - гликогеннің глюкозаға ыдырауы. Бұл үдеріс өте жылдам іске асады. Сондықтан адреналин мен норадреналин ағзаның төтенше жағдайлары кезінде, яғни стресс- реакциялары кезінде қолданылады. Липолиз көзі ретінде майлардың май қышқылдары мен глицеринге дейін ыдырауы, адреналин мен норадреналиннің бета-1 и бета-2 - адренорецепторларымен өзара әрекеттесуі нәтижесінде түзіледі. Ол: аденилатциклаза ( белсенденуі ) - цАМФ жасуша ішілік концентрациясының артуы - протеинкиназанын белсенденуі - триглицеридлипазаның белсенденуі май - май қышқылы + ди глицеридке дейін ыдырайды. Сосын, белсенді диглицеридлипаза және моно глицеридлипаза ферменттерінің қатысуымен май қышқылдарына және глицеринге ыдырайды. Сондай - ақ, катехоламиндер термогенез белсенуіне, көптеген гормондар секрециясын реттеуге қатысады. Осылай адреналиннің бета - адренорецепторларымен байланысуы кезінде глюкагон, ренин, гастрин, паратгормон, кальцитонин, инсулин, тиреоидты гормондар өнімі артады. Катехоламиндер бета адренорецепторларымен өзара әрекеттескенде инсулиннің өндірілуі жойылады . Катехоламиннің заманауи эндокринологиясында ең маңызды бағыттардын бірі - - ол адренорецепторлардың синтезделуін басқару үдерісі. Қазіргі кезде адренорецепторлардың синтезделу деңгейіне әр түрлі гормондар мен басқа да факторлардың әсері туралы сұрақтарды толық түрде зерттеуде. Кейбір зерттеушілердің мәліметтері бойынша, адамдар мен жануарлардың қанында катехоламинге жақын гормонның бір түрі бета - адренорецепторға ұксас тропен бар . Ол эндогенді бета - адреномиметик деп аталады. Жүкті әйелдерде бұл фактор жатыр белсенділігі мен ұрықты ұстап тұруды тежеу үдерісінде шешуші рөль атқарады. Миометриядағы босану алдындағы бета адренорецептордың концентрациясының төмендеуі, простагландиндердің қатысуымен өтеді де, осы фактордың әсері жатырдыңижиырылуы белсенділігінің төмендеуіне тежеуші ретінде босану актісіне тежеу үшін жағдай жасайды. 57.Организмнің ішкі ортасындағы осмостық тепе-теңдікті сақтаудағы бүйректің ролі. Бүйректің маңызды қызметі - организмнің ішкі ортасының негізгі физикалық және химиялық тұрақтылығының тұрақтылығын қамтамасыз ету. Тек бүйрек қызметі тиімді түрде реттеледі: - дененің су және электролит балансы; - ішкі ортадағы сұйықтықтардың осмостық қысымының тұрақтылығы; - қышқыл-сілтілік тепе-теңдік; - метаболизмнің соңғы өнімдерін кетіру есебінен ақуыздардың, липидтердің, көмірсулардың, нуклеин қышқылдарының және басқа органикалық қосылыстардың метаболизм процестері; - айналымдағы қанның, қан қысымының, электролиттер алмасуының және физиологиялық белсенді заттардың - реттегіштердің қозғалысының қажетті көлемін сақтау; - эритропоэтинді қанға жіберіп, гемопоэзді реттеу; - гемостаз және фибринолиз урокиназа, тромбопластин, тромбоксан және простациклин факторларын синтездейтін қан ұюы; - D3 витаминінің және эритропоэтиннің қанға түсуі. Осылайша, осы процестерді біріктіру арқылы бүйрек организмнің экстракциялық, гомеостатикалық, метаболикалық, эндокриндік және қорғаныс қызметіне қатысады, яғни. гомеостазды сақтайтын негізгі жүйе болып табылады. Бұл процестердің терең бұзылыстары өмірмен үйлеспейді. Осмостық қысымның тұрақтылығын сақтау (изоосмия) және дененің ішкі ортасының иондық құрамының (изоионий) тұрақтылығын сақтау. Бүйрек қышқыл-сілтілік тепе-теңдікті сақтауда үлкен рөл атқарады. Адам ағзасында ацидозға жағдай жасайтын процестер үнемі жүреді. Көмірсулардың толық тотығуымен көмірқышқыл газы түзіледі, белоктар мен амин қышқылдарының, күкірт қышқылының тотығуымен метаболизм процестері органикалық қышқылдардың жиналуымен жүреді. Бұл қышқылдардың барлығы организмнің буферлік жүйелері арқылы бейтараптандырылады. Буферлік жүйелердің беріктігін белгілеу үшін «буферлік сыйымдылық» термині енгізілген, бұл ерітіндінің бір литріне қосылатын және осы ерітіндінің рН-інің 1 бірлікке ығысуын тудыратын қышқыл немесе сілтіліктің грамм эквивалентіндегі мөлшерін білдіреді. Қан буферлері негізінен төрт жүйенің жиынтығымен ұсынылған: гемоглобин-оксигемоглобин; көмірқышқыл-бикарбонат; плазма ақуыздары; фосфаттар. Ең қуаттысы - гемоглобин-оксигемоглобин жүйесі, ең лабильдісі - көмірқышқыл-бикарбонат жүйесі. Денедегі буферлік жүйелердің болуына байланысты қан плазмасындағы сутегі иондарының концентрациясы тұрақты деңгейде сақталады (рН 7.4). Бикарбонаттар қышқыл-сілтілік тепе-теңдікті сақтауда маңызды рөл атқарады. Сау бүйрек зәрді рН-ны 8-ге дейін көтере алады, бұл артық бикарбонатты кетіруге және ағзаға маңызды қышқыл радикалдарын ұстап тұруға жеткілікті. Сонымен, бүйрек функциясы тұтасымен бүкіл ағзаның қызметімен тығыз байланысты және оған нейрогендік және нейрогуморальдық реттеу механизмдері әсер етеді. Вегетативті жүйке жүйесі, ол өз кезегінде орталық жүйке жүйесінің, атап айтқанда ми қыртысының бақылауында болады, бүйрек жұмысына үлкен әсер етеді. Дәл осы ми қыртысы бүйректің әртүрлі ішкі және сыртқы жағдайларға, ішкі ортаның қышқыл-негіздік тепе-теңдігінің өзгеруіне, ағзаны метаболизм өнімдерінен тазарту қажеттіліктерінің жоғарылауына немесе төмендеуіне бейімделуін қамтамасыз етеді. 58. Гемодинамика. қан тамырлар арқылы қанның жылжуын қамтамасыз ететін факторлар. Қан тамырлар арнасының әр түрлі бөлімдерінің функциялық сипаттамасы. Қан тамырлар жүйесінен қанның ағысын зерттеуші ғылымның бірі – гемодинамика. Бұл физика ғылымының гидродинамика деген тарауының бір бөлігі болып есептеледі. жүктеу/скачать 1,34 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|