Емтихан сұрақтары (теориялық сұрақтар)
жүктеу/скачать 1,34 Mb.
|
| Бүйрек (почка). Құрсақ қуысында, жоғарғы бел омыртқаларының тұсында орналасқан. Бір-біріне бас жақтарымен жақын жатады. Оң бүйрек сол бүйрекке қарағанда 1-2 см төмен жатады. Бүйректер артқы жағынан диафрагмаға, белдің құрсақ қуысына, алдыңғы жағынан тоқ ішектің өрлеу және төмендеу бөліктерімен шектеледі. Бүйректің орналасуы жас және жыныс ерекшеліктеріне байланысты келеді. Әйелдерде төмендеу, жас нәрестеде одан да төменірек жамбас ішінде түсе жатады. Сыртқы пішіні бұршақ тәрізді, ересек адамдарда ұзындығы 12 см, ені 6 см, салмағы 120 грамға дейін жетеді.
Бүйректің организмдегі ең негізгі қызметі - шығару. Сонымен қатар ішкі орта тұрақтылығын, сілті-қышқыл теңдігін, осмос қысымын, тамырдағы қан көлемін, басқа да ішкі сұйықтық ортаның көрсеткіштерін қамтамасыз ететін бір топ функционалдық жүйке жұмысын орындауға қатысады. Бүйрекпен шығарылатын несеп құрамы, қасиеті және мөлшері ондағы пайда болған әр түрлі өзгерістерге байланысты. Осыған сәйкес, ішкі және сыртқы ортаның әртүрлі күрт өзгерістерінің әсерінен пайда болған ақпарат орталық жүйке жүйесіне толып жатқан саны көп әр түрлі рецепторлардан, мысалы, ноцицептивтік немесе ауру, қысым, хемо-, волюмо-, термо-, тағы да басқа рецепторлардан барады. Осылардың көмегімен шығару мүшелерінің жүйкелік және гуморалдық реттелу механизмі іске қосылады. Реттелу механизмі жалпы диурезді (немесе тәуліктік несеп шығарылуды) өзгертумен қатар, зат алмасудың толып жатқан соңғы өнімдерін, тұздарды, дәрілерді, суды т.б. заттарды организмнен шығарады. Шығару және метаболикалық функциялармен қатар бүйрек маңызды эндокриндік функцияларды орындайды. Бүйрек-эритропоэтин мен кальцитриолдың пайда болу орны, олар ренин ферментін шығару арқылы ангиотензин гормонының түзілуіне белсенді қатысады. Кальцитриол (1α,25-дигидроксихолекальциферол) стероидты гормонның туындысы және кальций алмасуын бақылайды. Бұл гормон бүйректе кальцидиолдан с-1 гидроксилдену арқылы түзіледі. Гидроксилазаның белсенділігі паратгормонмен (паратирин) реттеледі. Эритропоэтин-негізінен бүйрек пен бауырда түзілетін полипептидті гормон. "Колонияны ынталандырушы фактор" деп аталатын басқа фактормен бірге, бұл гормон сүйек кемігінің бағаналы жасушаларының саралануын бақылайды. Эритропоэтин секрециясы гипоксиямен ынталандырылады (pO2↓). Бірнеше сағат ішінде гормон бөлінбеген сүйек кемігі жасушаларының эритроциттерге айналуын қамтамасыз етеді және қандағы эритроциттердің концентрациясы артады. Бүйрек функциясының бұзылуы эритропоэтин секрециясының төмендеуіне және анемия ауруына әкеледі. Қазіргі уақытта бүйрек анемиясы гендік инженерия әдістерімен алынған эритропоэтин есебінен өтелуі мүмкін. Ренин-ангиотензин жүйесі Ренин — бұл аспартил-протеиназа ферменті. Фермент бүйректе прекурсор (проленин) түрінде қалыптасады, соңғысы бөлінгеннен кейін пайда болған ренин қанға бөлінеді. Қанда ренин субстраты α2-глобулин фракциясынан алынған қан плазмасының ангиотензиноген — гликопротеин болып табылады ,бауырда синтезделеді. Бөлінетін декапептид ангиотензин I деп аталады, пептидилдипептидаза қан тамырларының мембранасында, әсіресе өкпеде кездесетін" ангиотензинконвертирующий фермент" әсерінен ол ангиотензин II-ге айналады. Бұл октапептид гормон және сонымен бірге нейротрансмиттер болып табылады. Ангиотензин II көптеген тіндерде кездесетін пептидазаның әсерінен тез ыдырайды. Ангиотензин II-нің жартылай кезеңі (биохимиялық жартылай кезең) бар болғаны 1 минутты құрайды. Қандағы ангиотензин II деңгейі бүйректен ренин секрециясының жылдамдығымен анықталады. Рениннің түзілу орны-бұл гломерулярлық альвеоланың қанмен толтырылуының төмендеуіне және нефронның дистальды бөліміндегі Na+ иондарының концентрациясының жоғарылауына жауап ретінде ренинді шығаратын юкстагломерулярлық аппараттың жасушалары. Ангиотензин II әсері. Ангиотензин II бүйректің, мидың, гипофиздің, бүйрек үсті қыртысының, қан тамырлары мен жүрек қабырғаларының мембраналық рецепторларымен өзара әрекеттеседі. Тамырларға айқын тарылту әсерінің арқасында ол қан қысымын жоғарылатады, бүйректерде Na+ иондары мен судың шығарылуын азайтуға көмектеседі. Ми мен симпатикалық жүйке жүйесінің жүйке ұштарында (аксон тақталарында) ангиотензин II әрекеті тонустың жоғарылауын тудырады (нейротрансмиттер). Ол шөлдеу орталығын іске қосады. Гипофизде ол вазопрессин және кортикотропин секрециясын ынталандырады. Бүйрек үсті безінің қабығында ангиотензин II биосинтезді және альдостерон секрециясын ынталандырады, бұл бүйректе натрий мен судың шығарылуын азайтуға көмектеседі. Ангиотензин II-нің әртүрлі әсері тікелей немесе жанама түрде қан қысымының жоғарылауына және организмнен натрий мен судың шығарылуының төмендеуіне әкеледі. 63.Несепағар, несепқуық, несеп шығаратын өзектің және тостағанша-түбекше жүйесінің функциясы. Зәр шығару жүйесі жыныс аппараттарымен морфологиялық және физиологиялық жағынан тығыз байланысты келеді. Зәр шығару жүйесінің қызметі ағзада пайда болған несепті ағзадан шығару болса, жыныс жүйесі (тірі ағзаның бір белгісі) көбею функциясын атқарады. Осының нәтижесінде зәр шығару және жыныс мүшелері бір жүйе болып саналады. Себебі ер адамдарда зәр шығару және тұқым шығару жолдары бірігіп, жалпы ортақ жол құрайды. Ал әйел адамдарда екі жүйенің жолдары екі бөлек болғанымен, ортақ несеп-жыныс аппаратын түзеді және-бірімен өте тығыз байланыста жатады. Зәр шығару мүшелеріне несепағар, бүйрек, қуық және несеп каналы жатады. жүктеу/скачать 1,34 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|