Ғылым тарихы және философиясы
сатья – қаншалықты қиын болса да, әрқашан шындықты айту. апариграха
жүктеу/скачать 1,17 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Дұрыс сөйлеу.
- Дұрыс өмір салты
- Дұрыс көңіл бөлу (түсіну)
- «панча Шила»
| сатья – қаншалықты қиын болса да, әрқашан шындықты айту.
апариграха –материалдық игіліктерге немқұрайдылық, яғни оған құштар болмау, пайдакүнемдікті ойламау. ахимса – ешбір жаны бар тіршілік иесіне зиян келтірмеу (зорлық-зомбылық көрсетпеу). Еске сала кетейік: XX ғасырда Махатма Ганди нақ осы зорлық- зомбылық көрсетпеу қағидасына (ахимсаға) сүйене отырып, үнді халқын бостандыққа жеткізді. ә) бұдда діні. Бұл – әлемдік дін деңгейіне көтерілген философиялық ілім. Негізін салушы – Гаутама Сидхартха (б.з.д. 563-483 жж.). Елу жасқа жеткенге дейін шындық іздеп, «Бұдда» (көзі ашық, дана) ата- нып, өз мектебін құрған. бұддашылықтың негізгі қағидалары:Барлығы да – азап, күйзеліс (азаптанып дүниеге келу және азаппен өлу, ата-анадан, достардан, сүйіктіңнен айырылу, орындалмаған тілек- ниеттердің азабы және т.б.). Күйзелістердің себептері өмірге құштарлықта, ләззат алуда жатыр. Күйзелістерден құтылуға болады. Олардан құтылудың сегіздік жолы бар: Дұрыс ойлау. Егер адам: «Ол мені қорлады, ұрып-соқты, жеңді, тонады», – деп ойласа, онда оның мазасы кетіп, бойын кек кернейді. Дұрыс сөйлеу. Ауыздан шығатын сөз – шын және айнала- дағыларға жағымды болуға тиіс, балағат сөздер қоршаған ортаны лас- тайды. Дұрыс іс-әрекеттер, яғни шындық үшін ерлік жасауға дайын болу. Дұрыс өмір салты, демек, бейбіт, адал, таза өмір сүру. Дұрыс ниет-пиғыл, яғни жамандық жасамау. Дұрыс күш салу, яғни адамның өзін-өзі тәрбиелеуі және өз-өзін ұстауы. Дұрыс көңіл бөлу (түсіну), демек, сананың белсенді қырағы- лығы. Ойды дұрыс жинақтау, яғни медитацияның дұрыс әдістері. Бұддашылық сегізінші тармаққа ерекше назар аударады: меди- тация адамды толық тыныштық жағдайына, яғни ол нирвананың (жұмақтың) «тынық тұңғиығына» батқан кезде, оған ешқандай «заң жүрмейтін» күйге жеткізетіндей болуға тиіс. Әлбетте, оны тақуа- монахтар ғана орындай алады Ал жай адамдар туралы айтсақ, олар үшін «панча Шила» («Бес Өсиет») қағидаларының ізімен жүру жеткілікті. Олар: Адам өлтіруші болма. Ұрлық істеуден тартын. Теріс жолға түсуден сақтан. Өтірік айтпа. Елірткіш сусындардан бойыңды аулақ ұста. Бұддашылықты зерттеушілер арасындағы беделділердің бірі Клайв Эррикер осыған орай: «Бұл жерде барлық осы санаттардың бір-бірімен тығыз байланыстылығын түсіну өте маңызды. Сегіздік жолды кейде адамдар сегіз басқыштан тұратын баспалдақпен теңестіреді де, адам басқыштан-басқышқа көтеріле отырып дамитындай әсер қалдырады. Бұл – жаңсақтық. Бұдда іс жүзінде бұл санаттардың әрқайсысын (ғылыми көзқарастардың әрқайсысын да) басқалармен бірлікте меңгергенде ғана жетістікке жетуге болатынын атап көрсет-кен», – деп жазды (Эррикер К. Буддизм. – М., 1986. – 97-бет). жүктеу/скачать 1,17 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|