№ 10дәріс. Физиканы оқытудың жоғары сатысы. Бағдарлы мектепте механиканы оқыту әдістемесі Қарастырылатын сұрақтар
(
дәріс жоспары
):
1.
Бағдарлы
мектепте механика бөлімін оқыту әдістемесі
Дәрістің қысқаша мазмұны
:
Динамика заңдары мен негізгі ұғымдарын талдау Масса және күш ұғымдарын талдау Масса ұғымы –
ғылымдағы ең күрделі әрі іргелі ұғымдардың бірі. Бұл ұғымды
макро және микро әлем обьектілері үшін қолданады.
Масса жөніндегі ұғымды тартылыс немесе гравмтациялық құбылыстар
арқылы да келтіруге болады. Ондай жағдайда денелер арасындағы тартылыс күші
гравитациялық массамен сипатталатын денелер қасиетімен анықталады. Масса
ұғымын мектепте бұл тәсілмен ендірудің көптеген дидактикалық қиындықтары бар.
Инерттік масса мен гравитациялық массаның өзара тепе
-
тең екендігін
ескеріп, гравитациялық масса ұғымын тіпті ендірмеуге де болады. Масса ұғымын
денелердің өзара әсері арқылы енгізіп, гравитациялық құбылыстарды өткеннен кейін
массаны таразымен өлшеуге де болатындығын дәлелдесек жеткілікті.
Масса ұғымы ендірілгеннен кейін күш ұғымы Ньютонның екінші заңымен
байланысты ендіріледі, ол үшін мынадай идея басшылыққа алынады: күштердің
арасында әсер жасайтын денесінің массасына тәуелді болмайтын бір күш бар, ол –
серпімділік күші; серпімділік күшінің осы қасиетін пайдаланып, массасы әртүрлі
денелерге кезекпен белгілі дәрежеде деформацияланған серіппемен әсер жасауға
болады; сөйтіп, эксперимент көмегімен әсерді сипаттайтын шаманы анықтаймыз;
тәжірибе жасау арқылы ол шаманың дене массасы мен сол әсер нәтижесінде дене
алатын үдеудің көбейтіндісіне
тең болатындығын дәлелдейміз, басқаша айтқанда,
күшті мынадай формуламен жазуға болатындығы шығады:
a m F
=
.
Сонан соң серпімділік күші үшін алынған тұжырымдарды күштің басқа
түрлеріне таратуға болады. Бұл тәсілде Ньютонның екінші заңы тәжірибеден
алынған қорытынды ретінде ендіріледі де, оны күшті және күшті өлшеу әдісін
анықтау үшін пайдаланамыз.
Оқушылардың назарына мынадй мәселелерге мықтап аударған жөн:
1)күш материалды денемен байланысты
-
әсерді тек нақты дене жасайды,
барлық уақытта оны көрсетуге болады.
2)еш уақытта жалғыз ғана күш әсер жасамайды –
күштер жұбымен пайда
болып, жұбымен жоғалып жатады (әсер және қарсы әсер).
3)денелер өзара әсерлескендегі күштердің тең болуы ол денелердің
тыныштықта не қозғалыста екендігіне байланысты емес.