Физиологиясы орындағАН: дарибаева. Н
жүктеу/скачать 3,16 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Дауыстың пайда болу механизмдері. Қалыпты дем алған
| Көрсеткіштер
Қалыпты тыныс алуда Сөйлеу кезінде тыныс алуда Дем алу және дем шығару ұзақтықтарының қатынасы 1:1,25
1:5-1:8 1 минуттағы тыныс алу 16-20 8-10
Дем шығару кезіндегі ауа көлемі 500 смі 1500-2000 смі Дем алу не арқылы іске
асады Мұрын арқылы Ауыз арқылы
Балаларда қалыпты сөйлеу Балаларда қалыпты сөйлеу демі сөйлеу қызметінің даму процесіне сәйкес қалыптасады. Есту, сөйлеу қабілеттері бұзылған балаларда және басқа да сөйлеу ырғақтарының бұзылыстарында сөйлеу демінде дефектілер байқалады: өкпеге ауаның тым толып кетуі, немесе терең дем ала алмау.
Дауыстың пайда болуы (фонация)
уақытта дауыс саңылауы ашық және оның пішіні тік бұрышты үш бұрышқа ұқсас болады. Дем алатын және дем шығаратын ауа осы кең дауыс саңылауы арқылы өтеді. Фонация кезінде нағыз дыбыс қатпарлары түйілген күйінде болады . Дем шығарғандағы ауа ағыны осы түйілген дыбыс қатпарларын шет жақтарға қарай жылжытады. Дыбыс қатпарларының серпімді болуына және бұлшық еттердің әсеріне байланысты дыбыс саңылауын тарылтатын дыбыс қатпарлары қайта бастапқы қалпына келеді. Сонымен, фонация кезінде дауыс қатпарларының тербелісі болады. Осы тербелістер көлденең бағытта іске асады, яғни дауыс қатпарлары ішкі жақтан сыртқа қарай орын ауыстырады (жоғарыдан төменге қарай емес).
Фонация кезіндегі дауыс Фонация кезіндегі дауыс қатпарларының тербелісін орган түтігінің пружиналы тілшелерінің тербелісімен салыстыруға болады . Пружина әсерінің салдарынан тілшелер бір-біріне тығыз қысылады. Ауа ағыны түтікке түскен кезде астыңғы жағынан тілшелерді басады. Осы қысымның әсерінен тілшелер жан жаққа таралып, ауаның бір бөлігін сыртқа шығарады. Бұл кезде тілше астындағы қысым төмендеп, пружина әсерінен қайта бір-біріне Дауыс қатпарларының сызбанұсқасы: а- тыныс алу кезінде; б-дауыстың пайда болуы кезінде; в-фальцет кезінде; Бағдарша дауыс қатпарлары тербелісінің бағытталуын көрсетіп тұр .
Бұл кезде тілше астындағы Бұл кезде тілше астындағы қысым төмендеп, пружина әсерінен қайта бір-біріне жанасып, қысылады. Ауа ағыны қайта түтікке түсіп, барлық цикл қайталанады. Тілшелердің ашылып, жабылуы ауаның қоюлануын, түтіктің жоғарғы бөлімдерінің тітіркенуін тудырады, яғни белгілі күші, биіктігі бар дыбыстың қабылдануын тудыратын ауа толқының қалыптастырады.
Тілше түтігінің сызбанұсқасы Осылай дауыс қатпарлары да тербеледі. Осылай дауыс қатпарлары да тербеледі. Олардың тербелісінің нәтижесінде қысымның әсерінен трахея бойымен қозғалып жатқан ауа ағынының қозғалысы дыбыс қатпарларының астында ауа бөлшектерінің тербелісіне айналады; осы тербелістер жұтқыншақта, ауа қуысында және мұрын қуысында сәйкес өзгерістерге ұшырап, сыртқы ортаға беріліп, дауыс дыбыстары ретінде қабылданады. Фонация кезіндегі олардың тербелісінде дауыс қатпарларының әр бір ажыраған уақытында өте аз мөлшерде ауа шығады. Сондықтан дыбыс толқынының сыртқы ортаға түсетін қысымы, қалыпты дем шығару кезіндегі ауа ағынының қысымымен салыстырғанда төмен.
қалыпты дем шығарған кезде ауыз алдына әкелінген қағаз алға қарай қозғалады, ал фонация кезінде ауызға әкелінген қандай болсын жеңіл зат мүлдем қозғалыссыз қалыпта қалады.
|