Гаврилова екатерина николаевна
КІРІСПЕ Зерттеудің өзектілігі
жүктеу/скачать 4,75 Mb. Pdf көрінісі
|
ЖОО-да математикалық пәндерді оқыту процесін инновациялық бағытта
| КІРІСПЕ
Зерттеудің өзектілігі. Бүгінгі таңда тиімді қоғам құрудың басты міндеттерінің бірі білім беру жүйесін жаңғырту болып есептеледі. Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: Рухани жаңғыру» мақаласында: «Әрбір қазақстандық білім - болашақтағы табыстың ең іргелі факторы екенін түсінуі тиіс... Жастардың басымдықтары жүйесінде білім беру бірінші орында тұруы тиіс. Егер құндылықтар жүйесінде білім басты құндылыққа айналса, онда ұлт табысты болады» [1]. Қазақстан Республикасы қазіргі заманғы білім беруді дамыту жолында, мұнда рухани жаңғыру жетекші орынға ие. Қазіргі қоғам ұлттық бірегейлікті, мәдени контексті, өзін-өзі дамыту моделін, өзін-өзі білімін және жоғары кәсіби біліктілігін, құзыреттілік пен білімділік, отбасы әлеуетінің рөлін арттыру негізінде табысты шығармашылық тұлғаны сақтай отырып, Қазақстан азаматтарының мінез-құлқының жаңа әлеуметтік-психологиялық стандарттарын талап етеді. Осылайша, Қазақстанда білім беруді басты жаңғыруы негізінен жаңа тәсілдер болды, олардың негізгілері жаңартылған білім беру мазмұны болып табылады. Орта білім беру мазмұнын жаңарту аясында оқытушылардың кәсіби құзыреттілігіне сапалы жаңа талаптар қойылады. Педагог өзгерістерді жүзеге асырудың негізгі тұлғасына айналады. «Рухани жаңғыру» бағдарламасының қоғамдық сананы жаңғырту шеңберінде өскелең жастарды тәрбиелеудің жаңартылған білім беру мазмұнының кейбір мақсаттарының бірі әрбір адамның талантын, көшбасшылық қасиеттерін және интеллектуалдық мүмкіндіктерін дамытуға кепілдік беретін ақпараттық мәдениетті, сондай-ақ мотивациялық кеңістікті қалыптастыру болып табылады. Осыған байланысты осы бағытты іске асырудың тетігі білім беру бағдарламаларына ғылыми инновацияларды, цифрлық технологияларды, жаңа әдістемелерді, математикалық модельдеуді енгізу болып табылады [2]. Қазақстандық мектептерге орта білім беруде жаңартылған білім беру мазмұнының енгізуге байланысты ЖОО-да болашақ математика мұғалімдерін әдістемелік даярлығын жетілдіру мәселесі өзекті болып отыр. Себебі, педагогикалық ЖОО-да математикалық пәндерді оқытуда бірқатар қиындықтар бар, бұл мәселе диссертациялық зерттеуде талқыланады. Қазақстандық мектептің жаңартылған білім беру мазмұнына көшудің тиімділігі педагогтардың инновациялық процесстердің негізгі идеяларын түсіну деңгейіне және осы өзгерістерді іске асыру дайындығына байланысты. Олай болса, болашақ педагогтарды, атап айтқанда математика пәндерінің оқытушыларын даярлау жүйесінің жауапкершілік шаралары ұлғаюда. Жоғары оқу орындарының рөлі орта білім берудегі жаңартылған білім беру мазмұнына жедел ден қоюдан тұрады. ЖОО-да болашақ математика мұғалімдерін даярлау проблемасының бірі жаңа форматтағы мұғалімдерді даярлауға бағытталған білім беру бағдарламаларын әзірлеу болып табылады. 8 Болашақ математика мұғалімдерін даярлау мәселелері қазіргі таңда өте маңызды. Цифрлық білім беру технологиялары мен ғылыми әдістердің біздің адамзат өміріміздің барлық салаларына және барлық мамандықтарға кеңінен енуі мектепте оқытудың жалпы деңгейін арттыруды талап етті. Олай болса, болашақ математика мұғалімдерін даярлауды жетілдіру туындайды. Бұл барлық бейіндегі жоғары оқу орындарының оқуға түсуші білімгерлердің математикалық дайындығына ерекше елеулі талаптар қоюына әкелді, яғни талапкер ЖОО-на түсу кезінде міндетті түрде "Математикалық сауаттылық" пәні кіретін Ұлттық бірыңғай тестілеуден (ҰБТ) өтетіндігі. Жоғары білікті педагогтар ғана орта мектепте математиканы жоғары деңгейде оқытуға кепілдік бере алады. Осыдан келіп, математика пәнінің болашақ мұғалімін табысты әдістемелік даярлау және педагогикалық университеттерде қазіргі заманғы талаптарға сәйкес математикалық пәндерді оқыту, орта мектеп оқушыларын, яғни ЖОО білімгерлерін, яғни болашақ құрылысшыларды, сәулетшілерді, инженерлерді, металлургтерді және т.б. математика бойынша даярлаудың жоғары деңгейінің кепілі. Зерттеу проблемасы бойынша әдебиеттерді талдау көрсеткендей, болашақ математика мұғалімдерін инновациялық бағытта жүйелі-әдістемелік қамтамасыздандыру жағдайында даярлау белгілі бір компоненттерді қамтитын интегративті сипаттама болып табылады. Математикалық пәндердің оқытушысы қызметінің негізгі құрамдас бөлігі - оның әдістемелік дайындығы, әсіресе оның математикалық мазмұнмен жұмыс істеу сипаттамасы болып табылады (Моро М.И., Колягин YU.M., А.Абылқасымова, А.Нугусова, С.М. Сеитова және т.б.). Қазақстандық білім беруді жаңғыртудың заманауи кезеңі мұғалімнің кәсіби даярлығына, олардың оқытудың жаңа әдістемелері мен технологияларын меңгеруіне жоғары талаптар қояды. Бұл, бір жағынан, ЖОО-да оқу-тәрбие процесін ұйымдастырудың жаңа, неғұрлым тиімді жолдарын, атап айтқанда, білімгерлердің әдістемелік даярлығының құрылымы мен мазмұнын қайта қарауды талап етеді. Екінші жағынан, «мұғалімнің кәсіби педагогикалық қызметі» ұғымының өзі қазіргі уақытта белгілі бір өзгерістерді талап етеді. Кейбір ғалымдардың пікірінше, математикалық пәндерді оқытуды жүйелік-әдістемелік қамтамасыздандыру болашақ математика мұғалімдерінің тұлғасын дамытудың, атап айтқанда олардың кәсіби қалыптасуының шығармашылық ортасын құрудағы оқыту процесінің тиімділігінің маңызды педагогикалық шарты болып табылады (А.И. Лыжин, А.В. Хуторская, Каскатаева Б.Р., Кадирбаева Р.И). Қазіргі уақытта педагогикалық жоғары оқу орнында болашақ математика мұғалімдерін әдістемелік даярлау проблемасына арналған көптеген зерттеулер бар. Мысалы, Н.Л.Стефанова мен Н.С. Подходованың монографиясында математикалық білім берудің қазіргі әдістемелік жүйесін дамытудың теориялық аспектілері берілген [3]. А.М. Пышкалоның зерттеулерінде мақсаты, мазмұны, әдістері, нысандары мен құралдары сияқты компоненттерді қамтитын «математиканы оқытудың әдістемелік жүйесі» ұғымы енгізілген [4]. В.И. 9 Снегурованың диссертациялық зерттеуінде әдістемелік жүйенің тиімділік критерийлері әзірленген [5]. Өз зерттеулерінде А.Е.Әбілқасымова «Қазіргі заманғы жағдайлар мектеп білімінің алдына жаңа міндеттер қояды, атап айтқанда, математикалық білімнің алдында, ол әрбір білім алушыға математикалық білімнің қажетті деңгейіне қол жеткізуге мүмкіндік беруі тиіс. Осыған байланысты педагогикалық ЖОО-дағы математикалық білім берудің мазмұны математика курсын оқудың үздіксіздігі қағидатын іске асыруға бағытталуы тиіс, яғни математиканың бір-бірімен байланысты бөлімдері, оның ішінде әдістемелік пәндермен интеграциялау, бұл болашақ математика мұғалімдерінің кәсіби даярлығының сапасын айтарлықтай жақсартады» [6]. Проблемы подготовки будущих учителей и содержания математических дисциплин отражены во многих отечественных и зарубежных исследованиях, например, в работах и др. Болашақ мұғалімдерді даярлау және математикалық пәндердің мазмұны проблемалары көптеген отандық және шетелдік зерттеулерде көрініс тапқан, мысалы, Tatto M. T., Rodriguez M. C., Reckase M. [7], Саранцева Г.И. [8], Фридмана Л.М. [9], Потоцкого М.В. [10], Кастаевой Б.Р. [11], Абылкасымовой А.Е. [12], Кагазбаевой А.К. [13], Сатыбалдиева О.С. [14] т.б. «Жоғары мектепте оқытудың дидактикалық негіздері» атты оқу құралында Әбілқасымова A.E. білім алушылардың математикалық білімінің негізгі тұлғасы қазіргі заманғы базалық және қолданбалы білімі бар, өз жұмысында заманауи инновациялық технологияларды пайдаланатын, ең алдымен математиканы сүйетін, математикалық міндеттерді шеше алатын және өз оқушыларының табысты болуына мүдделі заманауи мұғалім болып табылатынын атап өтті [12]. Оқу процесін жанғырту жағдайында фундирование (неміс Fundierung- негіздеме, негіз) тұжырымдамасын жүзеге асыру және болашақ математика мұғалімдерін кәсіби даярлауды көрнекі модельдеу, олардың педагог ретінде қалыптасуына математикалық білім беру мазмұныңдағы инновациялық іс- әрекетке елеулі императивтер енгізеді. Сондықтан педагогикалық университетте математикалық білім беру болашақ мұғалімдерді түрлі салаларда қолданылатын қажетті математикалық аппаратпен тәрбиелеуге, оларды қоршаған шындықты танудың математикалық әдістері жүйесімен қаруландыруға және математиканың мектеп курсының ғылыми негіздерін түсінуді қамтамасыз етуге тиіс. Көптеген жылдар бойы (1992-2005) ЮНЕСКО-ның білім беру секторының маманы (Р-5 жоғары санаты), профессор Г. В. Томский геометрия курсы ерекше мәні туралы жазады: «Қазіргі ғылыми таным процесі модельдерді құру арқылы жүзеге асырылады, ал теориялық білім аксиоматикалық тәсілге негізделген. Сондықтан математикалық білім ғылыми теорияларды құрудың аксиоматикалық әдісі туралы түсінік беріп және математикалық модельдеу әдісімен байланысу керек. Бұл орайда Евклидтің элементар геометриясы ерекше қызығушылық тудырады. 10 Мектеп планиметриясының (жазықтықтағы геометрия) аксиоматикалық құрылымын зерттеу кез-келген дамыған ғылыми теорияны құру логикасын түсінуге негіз болады. Сонымен қатар, элементар геометрия кеңістіктік қасиеттер мен қоршаған шындық қатынастарының математикалық моделінің мысалы болып табылады. Шын мәнінде, геометриялық сызықтар мен фигуралар туралы түсінік қоршаған шынайы объектілерді береді, бірақ оларға қарағанда геометриялық сызықтар мен фигуралар идеалды» [15, с. 30]. А.Қ.Қағазбаеваның диссертациялық зерттеуінде жаңа үлгідегі маман- педагогтарды даярлау жүйесін дамыту қажеттілігі мен болашақ математика мұғалімдерін даярлаудың дидактикалық проблемаларының жеткіліксіз әзірленуі, жалпы білім беретін мектептердің, оның ішінде мектептердің жаңа типтері бәсекеге қабілетті кадрларының объективті қажеттіліктері мен математика мұғалімдерінің жетілдірілген әдістемелік шығармашылық пен зерттеуге дайындық деңгейі арасындағы қайшылықтар анықталған. Оның жұмысында жоғары оқу орнында математика мұғалімін әдістемелік даярлау тұжырымдамасы әзірленді, студенттерде әдістемелік мәдениетті дамытуға бағытталған математика мұғалімінің кәсіби-әдістемелік даярлығын тиімді басқару әдістемесі ұсынылды және студенттердің жеке мүмкіндіктері мен қабілеттерін ескеретін шығармашылық дербестікті қалыптастыруға бағытталған математиканы оқыту теориясы мен әдістемесі бойынша оқу- әдістемелік тапсырмалар жүйесі дайындалды [13]. Әдістемелік бағыттағы ғалымдардың көптеген ғылыми-зерттеу жұмыстарына қарамастан, жаңартылған білім беру мазмұнын ескере отырып, Қазақстан Республикасының Жоғары оқу орындарында математикалық пәндерді оқытуды жетілдіру мәселесі ашық күйінде қалып отыр. Педагогикалық жоғары оқу орнында математикалық пәндерді оқытуды инновациялық бағытта жүйелі-әдістемелік қамтамасыздандыру мен математика мұғалімдерін әдістемелік даярлаудың нәтижелілігі жағдайында мәселелері бойынша түрлі әдебиеттерге жүргізілген талдау барысында келесі қарама- жүктеу/скачать 4,75 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|