Геофизическое исследование скважин каз

 

49

Гамма-  əдіс  негізінен  ұңғымалардың  қимасын  зерттеуде  

мұнай жəне газ кен орындары қимасын литологиялық бөлшектеуге 

жəне саздылықты анықтауға арналған.  

 

Негізгі əдебиет  1 нег. [221-229] 

Қосымша əдебиет 1 қос. [116-119] 

 

Бақылау сұрақтары: 

 

1.

 

Табиғи радиоактивтілік деген не? 

2.

 

I

γ

 

көрсеткішіне 

ерітінді 

радиоактивтілігі 

мен 

шегенделмеген ұңғыма диаметрі қалай əсер етеді?   

3.

 

Шегенделген  құбыр  мен  цемент  сақинасының  əсерінен 

жалған I

γ

 диаграммасы болуы неге əкеліп соғады? 

4.

 

Гамма - əдісінің қандай мəселені шешуге арналған? 

5.

 

ГК  диаграммасы  бойынша  қабаттардың  шекараларын 

анықтау ережесі. 

 

 

 

50

9 дəріс.  ГАММА - ГАММА КАРОТАЖ 

 

Гамма-гамма  каротаж  (ГГК)  деп  ұңғыма  бойымен  тау 

жыныстарын 

γ

-  квантпен  сəулеге  түcipy  барысында  пайда  болатын 

шашыраңқы 

γ

-сəулеленудің сипаттамаларын өлшеуге негізделген. Əдіс екі 

түрлі тəсілмен жүргізіледі: тығыздық (ГГК-П) жəне селективтік (ГГК-С). 

ГГК-П тəсілінде шашыраңқы 

γ

-сəулеленудің  қатқыл  компоненті 

(жесткая  составляющая)  өлшенеді.  Сəуле  көзі  ретінде  кобальт  изотопы 

(жоғары  энергиялы 

γ

  кванттар  таратады)  алынады,  ол  арнаулы  болат 

гильзаға  салынып,  индикатормен  (санауышпен)  бipre  зерттелетін 

объектінің  біp  жағында  орналасады.  Осындай  жағдайда  ғана 

γ

-

сəулеленудің  қатқыл  комнонентін  өлшеуге  болады.  Жазылған  ГГК-П 

қисық  сызығы  арқылы  қоршаған  жыныстардың  көлемдік  тығыздығы 

жайлы деректер алуға болады. 

 

 

17- сурет. 

 Радиактивті каротаж қондырғысының сұлбасы. 

а - ГК; б - ГГК; в - НГК; г -НК; д - АГК; 1 - болат экран; 

2 -қорғасын экран; 3 -парафин (немесе жоғары cyтeгі мөлшерлі 

басқа материал); L

з

 — зонд ұзындығы; О — тіркеу орны; 

/- 

γ

-сəулеленуінің индикаторы; II — 

γ

-сəулеленуінің бастауы (көзі); 

П1— нейтрондар тығыздығының индикаторы; 

IV— нсйтронлар бастауы (көзі) 

 

51

Əдетте,  терең  зондылау  кезінде 

γ

-сəулелену  қарқындылығы 

жыныстардың тығыздығы өскен сайын кемиді. ГГК-П қисық сызығының 

минимумдары тығыздығы үлкен жыныстарға (ангидрит, қатты ізбестастар 

жəне  т.б.),  ал  максимумы  тығыздығы  төмен  жыныстарға  (гипс,  саз,  тас 

тұзы жəне т.б.) сəйкес келеді. 

ГГК-П қисық сызықтарын талдау арқылы жыныстардың көлемдік 

тығыздығы 

δ

П

  анықталады,  ал  бұл  параметрден  жыныстың  кеуектілігін 

(К

п

) анықтауға болады: 

Ж

М

П

М

п

К

δ

δ

δ

δ

−

−

=

, 

 

мұндағы 

δ

М

 жəне 

δ

п 

- жыныс құрамындағы минералдардың катты 

жəне  сұйық  күйлерінің  тығыздықтары.  Бұл  параметрлерді  анықтау  үшін 

жыныстардың заттық құрамын (литологиясын, саздылығын) білу қажет. 

ГГК-П тəсілі ұңғыма қимасын ажырату, литологиясын нақтылау, 

коллекгорды 

бөліп, 

оның 

кеуектілігін 

бағалау 

үшін 

кеңінен 

пайдаланылады. 

ГГКС-  тау  жыныстар  энергиясы  0,3-0,4  МэВ-  тен  кем 

жұмсақ  гамма-кванттарының  көзімен  сəулеленеді.  Энергиясы  0,2 

МэВ- тен кем гамма- сəлеленудің жұмсақ компоненттерін тіркейді. 

Тау  жыныстарының  заттық  құрамымен  гамма-  кванттары 

тəуелділік  байланысына  түскенде  фотоэффект  құбылысы  басым 

болады,  сондықтан  ГГКС  кезінде  тіркелетін  жұмсақ  гамма- 

сəулелену 

қарқындылығы, 

негізінен, 

тау 

жынысының 

тығыздығына емес, заттық құрамына байланысты. 

Фотоэффект 

ықтималдылығы 

тау 

жыныстарының 

құрамында  үлкен  атомдық  нөмірі  бар  элементтер  кездескен  кезде 

күрт өседі. ГГКС ұңғыма қимасында көмір жəне ауыр элементтер 

кездесетін тау жыныстарын анықтау кезінде қолданылады. 

ГГК  2  əдістемесінде  де  зерттеу  радиусы  аз  (10-15  см), 

сондықтан 

оның 

көрсеткіштеріне 

үлкен 

кедергіні 

келесі 

ұңғымалық  жағдайлар  келтіреді:  ұңғыма  диаметрінің  өзгеруі, 

сазды  қабыршақ  қабатының  қалыңдығы,  жуу  сұйықтығының 

тығыздығы  жəне  т.б.  Бұл  əсерлерді  азайту  үшін  арнайы  2  зондты 

аспаптар қолданылады. 

ГГК-  ның  басқа  əдістемелері  ұңғымаларды  пайдалануды 

жəне  жерасты  мұнай  сақтау  орындарын  бақылауда,  əр  түрлі 

тығыздықты  флюидтердің  арасындағы  жапсарларды  белгілеу 

кезінде  пайда  болатын  кейбір  техникалық  мəселелерді  шешуде 

қолданылады. 

 

52

Гамма 

сəулеленудің 

шашыранды 

əдістерінің 

диаграммаларының  сипаттамасының  еркшелігі  болып  зонд 

өлшеміне  негізделген  тығыздықтың  кері  байланысы  табылады 

(9.1, а - суреті). Егер гамма сəулеленудің индикаторы қорек көзіне 

жақын  орналасса,  көлем  бірлігінде  тығыздығы  жоғары  болған 

ортада  шашыранды  сəулеленудің  жоғары  қарқындылығымен 

белгіленуші  еді,  ал  тығыздығы  төмен  электронды  ортада 

минималды  қарқындылық  белгіленеді.  Бірақ  қорек  көзінің  өзіндік 

тікелей  сəулелену  фоны  болғандықтан,  шашыранды  гамма 

сəулеленуді  қорек  көзіне  жақын  тіркеуге  болмайды.  Əдетте  зонд 

өлшемі  Іyy  тығыздығы  максималды  ортада  жұтылатын  гамма- 

кванттарының  шектеріне  қарағанда  арақашықтығы  үлкен  болады, 

себебі  қорек  көзі  мен  индикатор  арасында  қорғасынды  экран 

орналасқан.  Осыған  байланысты  зерттеліп  жатқан  ортаның 

тығыздығы  үлкен  болған  сайын  ГГМ-  ның  тығыздық  түрінің 

диаграмма көрсеткіштері соғұрлым төмен болады. 

Жыныстардың  тұрақты  минералдық  құрамы  кезінде 

(δ

ск

=const) кеуектілік азайған сайын тығыздық артады. Сондықтан 

Іyy диаграммасы к

n

-нің өзгеруін көрсетеді.  

Егер  ГГМ  зонды  ұңғыма  қабырғасына  жабысып  өтпесе, 

зонд  пен  қабырға  арасында  бұрғылау  ерітіндісі  немесе  сазды 

қабыршақ  тығыздығы  жыныс  тығыздығына  қарағанда  күрт 

ерекшеленетін  қатпар  орналасады.  Əдетте  мұндай  жағдай 

қалыңдығы  үлкен  емес  қабаттардың  ұңғыма  диаметрі  үлкейгенде 

(кавернасы)  немесе  сазды  қабыршағы  бар  коллектор  қабаттарда 

болады.  Тығыздығы  төмен  қабаттардың  І

уу

  көрсеткіштеріне  əсері 

өте  зор  (18-  сурет),  сондықтан  тіпті  кішігірім  каверналар  І

уу

 

қисығында  аз  тығыздықты  қабат  болып  белгіленеді  (19-сурет). 

Үзік  сызықпен  каверналар  əсерінен  туындаған  І

уу

  жоғары 

көрсеткішті аумақтар белгіленген. 

 

53

 

Сурет 18

  

ортаның тығыздығына δ, кеуектілігіне к жəне саз қабыршағының 

қалыңдығына h

сқ

 тəуелді 1

уу

 қарқындылығы.

 

a - I

yy

 = f(δ) (қисық шифрі- L

yy

 ,см-де);  б - l

yy

=f (fk

n

): 

1- құмтас, 2- əктас; в - 1

уу

 = f  n

Гк

), δ

гк

 = 1,5 г/см

3

: 

1- əктас, 2 - бетон (қисық шифрі - L

yy

 , см-де

) 

 

 

Сурет 19

 

ГГƏ қисығы мен тасбаған бойынша анықталған кеуектілікті 

к

п

,салыстыру

 

 

 

54

Негізгі əдебиет  1 нег. [231-241]  

Қосымша əдебиет 1 қос. [120-122]  

жүктеу/скачать 1,47 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: