Геоморфологияның даму тарихы жайлы қысқаша мəліметтер Көне грек ғалымдарының зерттеу жұмыстары


Басқа ғалымдардың ішінде геоморфология ғылымының да- муына өзінің едəуір үлесін қосқан – неміс ғалымы Вальтер Пенк



бет2/3
Дата10.10.2022
өлшемі1,71 Mb.
#42218
1   2   3
Байланысты:
Геоморфология Бекзат 2

Басқа ғалымдардың ішінде геоморфология ғылымының да- муына өзінің едəуір үлесін қосқан – неміс ғалымы Вальтер Пенк.

  • Басқа ғалымдардың ішінде геоморфология ғылымының да- муына өзінің едəуір үлесін қосқан – неміс ғалымы Вальтер Пенк.
  • Ол жер бедерінің кескіні (профилі) бойынша жер қыр- тысы қозғалысын сипаттау үшін тектоникалық қозғалыс жəне денудация арасындағы қарым-қатынас əрекеті нəтижесінде қалыптасқан тау беткейлерінің дамуын толық қарастырды. Ол тау беткейлерін үш түрге бөлді: тік беткей (прямой склон), ойыңқы иілген беткей (вогнутый склон) жəне дөңестене иілген беткей (выпуклый склон). Егер де жер қыртысының көтерілуі сыртқы күштердің əсеріне, яғни денудация үдерісіне теңбе-тең болса, онда тік беткейлер қалыптасады, егер де үгілу үдерісі
  • тектоникалық көтерілуден басым болса, онда ойыңқы иілген беткейлер болуы мүмкін, ал керісінше жағдайда, яғни дену- дация үдерісі тектоникалық көтерілуден артта қалып отырса,
  • дөңестене иілген беткейлер қалыптасады. Əдетте табиғатта көбінесе ойыңқы иілген жəне дөңестене иілген беткейлер жиі кездеседі

В. Пенк ғылымға беткейлер экспозициясының жаңаруы, жергілікті базис, эрозия жəне т.б сияқты бірнеше жаңа ұғым- дарды енгізді. Ол құрлық бедерінің денудациялық даму тұжы- рымдамасын ұсынды.

  • В. Пенк ғылымға беткейлер экспозициясының жаңаруы, жергілікті базис, эрозия жəне т.б сияқты бірнеше жаңа ұғым- дарды енгізді. Ол құрлық бедерінің денудациялық даму тұжы- рымдамасын ұсынды.
  • Мұнда таулы аймақтардағы жазықтану үдерітерінің əсері, В.Дэвис айтқандай, «жоғары» жағынан емес, «бүйір» жағынан жазық бағытта жүзеге асатындығы берілді. Тегістелу үдерістері тау беткейлерінің ағын су мен атмосфе- ра агенттерінің əсерінен параллельді кейін шегінуі арқылы, яғни өзендердің су алабын бөліп тұратын суайрық қыраттар жан-жағынан жуылып-шайылып, аласарыңқырап, сонымен қа- тар аңғарлардың біртіндеп кеңеюі нəтижесінде пайда болады. Сөйтіп, тау етегінде гипсометриялық төмен деңгейде сəл еңкіш келген жазық -педиплен қалыптасады.


Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет