Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары

249 
 
2010  жылы  1270,8  млн.  теңге  болса,  2014    жылы  1475,1  млн.  теңге  болған.  Ал 
2015  жылы  оның  мҿлшері  4632,7  млн.  теңгеге  дейін  ҿскен.  2011  жылы  бҧл 
кҿрсеткіш  2016,9  млн.  теңге  жҽне  2013  жылы  3483,4  млн.  теңге  болды.  2012 
жылы салық ең аз тҿленген жыл болып табылады. Ол 373,4 млн. теңгені қҧраған.  
Туризм  халықты  жҧмыспен  қамтамасыз  ету  мҽселесін  шешуге  елеулі  ҽсер 
етуде жҽне уақытша не тҧрақты негізде жҧмыс орындарымен қамтамасыз етеді. 
Туризм  мен саяхат жҿніндегі  Дҥниежҥзілік  кеңестің  мҽліметтері бойынша 2014 
жылы  туризм  саласында  жҧмыс  жасайтындардың  саны  ҽлемдегі  жҧмыспен 
қамтылғандардың  8,6%  қҧрады.  АҚШ-та,  ҧлттық  статистикасына  сҽйкес, 
туристік индустрия  16,7 млн-нан астам жҧмыс орындарымен қамтамасыз етуде. 
Бҧл  елдегі  жҧмыс  жасайтындардың  жалпы  санынан  11,9  %  қҧрайды.  Халықты 
жҧмыспен  қамтуда  жҽне  жаңа  жҧмыс  орындарын  ашуда  туризмнің  ҥлесі  бҧл 
сектордың ҽлеуметтік экономикалық мҽнін анықтайды.  
Қазақстандағы  туризм  саласында  қызмет  ететіндер  саны  тҿмендегі  суретте 
берілген. 
 
 
Ескерту - автормен қҧрастырылды. 
 
Сурет 4 - Туризм саласындағы қызметкерлерінің саны, мың адам 
 
Суреттен  кҿріп  тҧрғанымыздай,  осы  салада  жҧмыс  жасайтындардың  саны 
жағынан  орналастыру  орындарындағы  қызметкерлер  басым  жҽне  оның  ҥлесі 
жыл сайын кҿбейіп келеді. 2013 жылдан бастап осы мекемелерде қызметкерлер 
саны  артқан.    Тҧруды  ҧйымдастыру  қызметінің  артуымен  осы  сферада  жҧмыс 
жасайтындардың санына да ықпал еткен. Айта кететін жайт, 2015 жылдан бастап 
«ҚР  Кҽсіпкерлік  кодексіне»  сҽйкес  шағын  кҽсіпкерлік  субъектілеріне  жататын 
жаңа критерийлер есебімен орналастыру орындарында жҧмыс жасайтындардың 
саны аз болып кҿрсетілген. Соның салдарынан 67,3 % дейін азайған болатын. 
Ҿндірілген ҿнім мен кҿрсетілген қызметтердің кҿлемінің ҿсімі  2014 жылы  
28,9  %  жетуі  осы  сферада  жҧмыс  жасайтындардың  санын  6,9  %  арттырған.  Ал 
туристік фирмалардағы ҿндірілген ҿнім мен кҿрсетілген қызметтердің кҿлемінің 
4,9
5
6,6
6,5
7,3
47,7
42,6
50,4
53,9
17,6
10,9
11,1
10,8
10,3
10,5
-19,7
2,0
32,0
-1,5
12,3
-2,1
-10,7
18,3
6,9
-67,3
1,9
1,8
-2,7
-4,6
1,9
-80
-60
-40
-20
0
20
40
60
2011 ж.
2012 ж.
2013 ж.
2014 ж.
2015 ж.
туристік фирмалар 
орналастыру орындары 
мамандандырылған орналастыру орындары
туристік фирмалар, ҿсім % 
орналастыру орындары, ҿсім % 
мамандандырылған орналастыру орындары, ҿсім %

250 
 
32 % кемуі осы секторда жҧмыс істейтіндердің 1,5 % азауюына ҽкелді. Мҧндай 
жағдайдың орын алуы осы секторларда жалақы мҿлшерімен байланысты болуы 
мҥмкін.  Туризм саласында жҧмыспен қамтылған қызметкерлердің орташа айлық 
жалақысын тҿмендегі суреттен кҿруге болады. 
 
 
Ескерту - автормен қҧрастырылды. 
 
Сурет 5 - Туризм саласында жҧмыспен қамтылған қызметкерлердің орташа 
айлық жалақысы, теңге 
 
Суреттен  кҿріп  тҧрғанымыздай,  жалақының  мҿлшері  жағынан  кҿптеуі 
орналастыру орындарында жҧмыс жасайтындарда. Олардың орташа жалақылары 
туристік  фирмалар  мен  мамандандырылған  орналастыру  орындарда  жҧмыс 
жасайтындармен салыстырғанда біршама кҿп. 2014 жылы Қазақстандағы орташа 
айлық  атаулы  жалақы  121021  теңгені  қҧраса,  2015  жылы  126021  мың  теңгеге 
дейін  ҿскен.  Орналастыру  орындарында  сҽйкесінше  106823  теңгені  жҽне  86272 
теңгені  қҧраған.  Республикадағы  орташа  айлық  атаулы  жалақының  ҿсімі  2015 
жылы 4,1 % болса,  2014 жылы  10,4 %, 2013 жылы 8,3 % немесе 109640 теңге, 
2012 жылы 12,5 % немесе  101263 теңге,  жҽне 2011 жылы 15,9 % немесе 90028 
теңге қҧрады. 
Туризм  индустриясында  тек  орналастыру  орындарында  жасайтын 
қызметкерлердің  жҽне  басқаларының  орташа  айлық  жалақысының  ҿсімі  2015 
жылы  орта  шамамаен  14,5  %  болған,  бҧл  республикалық  кҿрсеткіштен  3  есе 
жоғары.  Сонымен  бірге  орташа  жалақы  мамандандырылған  орналастыру 
орындарында тҧрақты жыл сайын артып келеді. 
Жер шарының кҿптеген елдері ешқандай қазба байлықтары болмаса да, ҽсем 
табиғат  пен  тарихи  мҧраларының  арқасында  экономикасын  дҿңгелетіп  отыр. 
Елімізде талайды таңғалдыратын табиғатымыз да, тамыры тереңнен тартылатын 
тарихымыз да болғанымен, пайдаға дҧрыс асыра  алмай отырмыз. Дҥниежҥзінде 
пайдасы жағынан ҥштікке кіретін туризм саласының біздегі жағдайы, жабықтан 
55 795
60 551
71 557
70 475
71 233
85 002
59 312
66199
77503
76 360
86 272
106 823
47 760
58 097
67 277
71 059
76 885
77 245
8,5
18,2
-1,5
1,1
19,3
11,6
17,1
-1,5
13,0
23,8
21,6
15,8
5,6
8,2
0,5
-5
0
5
10
15
20
25
30
0
20 000
40 000
60 000
80 000
100 000
120 000
2010 ж.
2011 ж.
2012 ж.
2013 ж.
2014 ж.
2015 ж.
туристік 
фирмалар 
орналастыру 
орындары 
мамандандырыл
ған орналастыру 
орындары
туристік 
фирмалар, ҿсім 
% 
орналастыру 
орындары, ҿсім 
% 

251 
 
сығалап,  тҿрге  оза  алмай  жҥр.  Бізде  бҧл  саладан  тҥсетін  табыс,  ішкі  жалпы 
ҿнімнің бір пайызын ҽзер қҧрайды.  
Туризмді  дамытудың  негізгі  экономикалық  кҿрсеткіштерінің  ҿзгерісін 
талдай келе,  қазақстандық  туризмнің  ҽлеуеті  толық  іске  асырылмай  отыр  деген 
қорытындыға  келуге  болады,  ҿйткені  туристік  саланы  дамыту  кҿліктік-
логистикалық  жҥйенің  қажетті  инфрақҧрылымын  қамтитын,  оның  ішінде 
туристік  кҿрсетілетін  қызметтерге  қазақстандық  жҽне  шетелдік  азаматтардың 
қажеттіліктерін  қанағаттандыру  ҥшін  кең  мҥмкіндікті  қамтамасыз  ететін 
Қазақстан 
Республикасының 
Мемлекеттік 
шекарасы 
(автомобильдік, 
авиациялық,  теміржол)  арқылы  ҿткізу  пункттерін  реконструкциялауды  ескере 
отырып,  қазіргі  заманғы  бҽсекеге  қабілетті  туристік  кешенді  қҧруға  тікелей 
байланысты.  Туристік  кешенді  қҧру  бюджетке  салықтық  тҥсімдер,  шетелдік 
валюта  ағыны,  жҧмыс  орындары  санының  ҿсуі  есебінен  еліміздің 
экономикасының дамуына да едҽуір ҥлес қосады, сондай-ақ мҽдени жҽне табиғи 
мҧраның  сақталуына  жҽне  оңтайлы  пайдаланылуына  бақылауды  қамтамасыз 
етеді. 
 
ҼДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 
1.  Здоров  А.Б.  Экономика  туризма:  Учебник,  -  М.:  Финансы  и  статистика, 
2011. – 272 с. 
2.  Қазақстан  Республикасы  Ҧлттық  Экономика  Министрлігінің  Статистика 
комитетінің ресми сайты [Электрондық ресурс].- кіру тҽртібі: http://stat.kz 
 
УДК 340.1.075.8 
МЫРЗАХАНОВА М.Н., МЫРЗАХАНОВ Е.Н. 
КГУ имени Ш. Уалиханова, г. Кокшетау, Казахстан 
 
СУДЕБНАЯ МЕДИАЦИЯ В СУДАХ ОБЩЕЙ ЮРИСДИКЦИИ 
 
Практика судебной медиации в Казахстане стала появляться после принятия 
Закона  «О  медиации».  В  этом  состоит  особенность  и  ее  отличие  от  многих 
европейских  стран,  где  законодательство  было  направлено  на  закрепление  уже 
существующих  общественных  отношений.  Как  уже  было  показано  ранее,  такая 
практика  судебной  медиации  практически  при  полном  отсутствии  правового 
регулирования  существовала  в  приведенных  ранее  в  качестве  основных 
примеров Германии и Нидерландах. 
С учетом этой особенности многие положения Закона, принимались как бы 
на  будущее  и  поэтому  представляют  собой  продукт  голой  теории  и  не  имеют 
эмпирической  основы.  Говоря  юридическим  языком,  в  случае  судебной 
медиации  норма  принятого  закона  должна  была  породить  будущие 
правоотношения, а не упорядочить уже существующие. Нередко принимаемые в 
таких условиях законы грешат неполнотой и несут на себе риск превратиться в 
собрание  «мертвых  норм»,  на  основании  которых  так  и  не  будут  выстроены 
реальные  правоотношения.  Такая  незавидная  судьба  могла  бы  постичь  и  Закон 

252 
 
«О  медиации»,  однако  добрая  воля  и  инициатива  судейского  сообщества, 
направленные  на  создание  экспериментальных  проектов  по  развитию 
сотрудничества  между  судами  и  практикующими  медиацию  частными 
учреждениями, полностью изменили прежнюю ситуацию [1]. 
В апреле 2014 года запущен пилотный проект  по внедрению в гражданское 
судопроизводство  примирительных  процедур  с  участием  судьи. 
Целью  
пилотного  проекта   является  внедрение  в  гражданское  судопроизводство 
судебной  медиации  посредством  урегулирования  спора  при  содействии  судьи, 
осуществляющего  примирительные  процедуры.  Судебная  медиация  проводится 
по  соглашению  сторон  судьей,  осуществляющим  примирительные  процедуры. 
Задачами по реализации пилотного проекта являются: 
1)расширение сферы применения примирительных процедур; 
2)  уменьшение  нагрузки  на  судей  и  минимизация  издержек  участников 
процесса и судов по рассмотрению и разрешению дел; 
3)выявление  заинтересованности  участников  гражданского  оборота  в 
несудебном урегулировании конфликтов и споров. 
Судебная медиация как уже отмечалось проводится, на основе принципов: 
1) добровольности; 
2) равноправия сторон медиации; 
3)  независимости  и  беспристрастности  судьи,  осуществляющего 
примирительные процедуры;  
4) недопустимости вмешательства в процедуру медиации; 
5) конфиденциальности; 
6) соответствия требованиям действующего законодательства. 
Участниками  пилотного  проекта  являются  районные  (городские)  суды, 
специализирующиеся  на  рассмотрении  гражданских  дел  общей  юрисдикции, 
расположенные в областных центрах, а также апелляционные судебные коллегии 
по  гражданским  и  административным  делам  областных  и  приравненных  к  ним 
судов.  Пилотный  проект  реализуется  по  трем  основным  направлениям 
(сегментам): организационному, информационному и образовательному. 
Организационный сегмент пилотного проекта предусматривает: 
1) открытие кабинетов для проведения примирительных процедур в порядке 
судебной медиации в судах, принимающих участие в пилотном проекте;   
2)  организацию  работы  судей,  осуществляющих  примирительные 
процедуры, председателями апелляционных судебных коллегий по гражданским 
и административным делам областных и приравненных к ним судов. 
Информационный сегмент пилотного проекта предусматривает: 
1)  размещение  на  Интернет-ресурсах  Верховного  и  местных  судов 
информации о проведении пилотного проекта по внедрению судебной медиации, 
а  также  создание  тематических  разделов  о  проведении  пилотного  проекта  на 
Интернет-ресурсах судов, принимающих участие в пилотном проекте; 
2) проведение разъяснительной работы о реализации пилотного проекта по 
применению примирительных процедур в судах через СМИ, телевидение; 

253 
 
3) создание информационных (дискуссионных) площадок на телевизионных 
каналах  с  участием  судей,  в  том  числе,  осуществляющих  примирительные 
процедуры, профессиональных медиаторов, юристов-практиков и ученых; 
4)  размещение  информационных  стендов  о  проведении  пилотного  проекта 
по внедрению примирительных процедур в судах. 
Образовательный сегмент пилотного проекта предусматривает: 
1)  мероприятия  по  изучению  международного  опыта  по  вопросам 
применения  примирительных  процедур  в  судах,  в  том  числе  с  участием  судьи, 
осуществляющего примирительные процедуры (судебной медиации); 
2) обучение навыкам примирения судей, осуществляющих примирительные 
процедуры, посредством семинаров, тренингов и дистанционного обучения [2]. 
Таким образом, на основании взаимодействия между судом и медиаторами 
началось  развитие  модели  ассоциированной  судебной  медиации,  в  которой 
судья,  при  наличии  у  него  оснований  полагать,  что  в  конкретном  деле 
применение  процедуры  медиации  будет  достаточно  эффективным,  мог 
рекомендовать сторонам обратиться за консультацией к находящемуся в здании 
суда  медиатору  и  совместно  с  ним  принять  решение  об  участии  в 
примирительной процедуре. 
Другим  важным  аспектом  проводимого  проекта  было  обучение  судей. 
Исходя из внедряемой модели не было никакой необходимости в подготовке из 
судей  профессиональных  медиаторов.  Основная  цель  обучения  заключалась  в 
том,  чтобы  ознакомить  судей  с  процедурой  медиации,  дать  им  возможность 
сформировать  общее  представление  о  процедуре,  а  также  помочь  им  овладеть 
основными техниками  управления и анализа конфликта, которые бы позволили 
им  с  максимальной  точностью  определить  пригодность  конкретного  судебного 
спора для его урегулирования при помощи медиации. 
Отличие  медиации  от  разбирательства  дела  в  суде  общей  юрисдикции  и 
третейском суде принципиальное. Стороны, обращаясь в государственный либо 
третейский  суд,  передают  разрешение  спора  на  усмотрение  суда.  Суд  в  этом 
случае  разрешает  спор  в  соответствии  с  законом.  В  процедуре  медиации 
посредник не выносит никаких решений, его принимают стороны. 
Если  одна  из  сторон  использует  процедуру  медиации  для  затягивания 
процесса,  то  другая  сторона  может  заявить  суду  ходатайство  о  прекращении 
примирительной процедуры и о разрешении дела по существу. 
 
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ 
1.
 
Загайнова С.К. О комплексном подходе к развитию медиации в России // 
Закон. 2012. N 3. С. 159. 
2.
 
http://online.zakon.kz/Document/?doc_id=31545531 
 

254 
 
ҼОЖ 340 (574) 
ОРСАЕВА Р.А., КУСМАНОВА Л.Е., ЕРКІНҚЫЗЫ З. 
 С. Аманжолов атындағы ШҚМУ, Ҿскемен қ., Қазақстан 
 
ҦЛТТЫҚ БІЛІМ ЖҤЙЕСІ: БҤГІНІ МЕН ЕРТЕҢІ 
 
«Қазақстан    Республикасының  2014-2018  жылдарға  арналған  ҽлеуметтік-
экономикалық 
даму 
болжамында»: «...Инновациялық 
экономиканы 
қалыптастырудың қажетті шарты серпінді экономикалық ҿсудің жҽне қоғамның 
ҽлеуметтік  дамуының  маңызды  алғышарты,  елдің  ҽл-ауқаты  мен  қауіпсіздігінің 
шарты болып келе жатқан білім беру жҥйесін жаңғырту болып табылады... 
...2015  жылға  қарай  Қазақстанның  бір  ЖОО  ҽлемдік  жҥз  ҥздік 
университеттер рейтингінде белгіленетін болады.  
Оқуын  ҿз  бетінше  тҿлеуге  мҥмкіндігі  жоқ  жастарға,  сондай-ақ  сапалы 
жоғары білім алуына мыналар арқылы кҿмек кҿрсетіледі: 
- мемлекеттік білім беру жинақтау жҥйесін дамыту; 
-оқуға арналған гранттардың кҿп сатылы жҥйесін ҽзірлеу; 
-  ҿңірлік  мамандандыруды  ескеретін  ғылыми-зерттеу  жҽне  қолданбалы 
білім беретін мамандандырылған оқу орындары жҥйесін қҧру; 
-  ЖОО  оқудың  екінші  курсынан  бастап  кҽсіпорындарда  міндетті  тҥрде 
практикадан ҿтуді заңнамалық бекіту..» кекректігі қарастылыған болатын. [3]   
Қазақстан 
Республикасының  
«Білім 
туралы» заңында-«Білім 
беру 
жҥйесінің басты міндеті- ҧлттық 
жҽне 
жалпы адамзаттық 
қҧндылықтар, 
ғылым мен практика  жетістіктері  негізінде  жеке  адамды  қалыптастыруға, 
дамытуға жҽне кҽсіби шыңдауға бағытталған білім алу ҥшін қажетті жағдайлар 
жасау ...» делінген [4]. 
Ҽрбір  тарихи  кезеңде   қоғамда туындаған талаптарға  сай   жасҿспірім 
ҧрпаққа берілетін білімнің мҽніне жаңа сипат беріліп, жаңа ҧстанымдар негізінде 
ҧйымдастырылады.  Ҽдетте  бҧл  жеке  мемлекеттің  білім  жҥйесіндегі 
реформалармен  жалғасады.  Жҥргізілетін  реформалар  тереңдігі,  ауқымы   сол 
қоғамның білім мҽні бойынша алған ҧстанымына байланысты болады. 
Қоғам  дамуының  ҽр  кезеңінде жас ҧрпаққа  берілетін  білімнің  қҧрамы  мен 
қҧрылымына  қойылатын  жаңа  талаптар  мен  соған  сай  енгізілетін  ҿзгерістердің 
сипаты сыртқы  жҽне  ішкі факторлардың негізінде айқындалады. Осы тҧрғыдан 
жалпы  білім  беру  жҥйесіндегі  бетбҧрыстардың  себепшісі  болып  жатқан  саяси, 
ҽлеуметтік  жҽне  экономикалық  ҿзгерістер  ҽлемдік  деңгейдегі  білім  берудің 
жаңашыл ҥрдістері жатады.  
Ҿзімізге  белгілі,  «Білім»  сҿзі-ҿте кҥрделі жҽне  кҿп  мағыналы   ҧғым. 
Жалпы мағынасында білім - адамның жҥйеленген 
білік, 
дағдыларын 
меңгеру ҥрдісі мен нҽтижесі. 
Соңғы  уақытта білімге  деген  кҿзқарастың  тҥбегейлі  ҿзгергені  «XXI 
ғасырдағы  білім  беру  жҥйесі  қандай  болуы  керек?»  деген  сауалға  жауап  берері 
анық.  Демек  еліміз  бен  ҿркениетіміздің  даму  деңгейі  осы  сапалы  білім 
нҽтижесінің  нақты кҿрсеткіші болмақ. 

255 
 
Білім 
берудің  
бағыт-бағдары 
«Қазақстан 
Республикасының 
Конституциясында», 
«Қазақстан-2030 
стратегиялық 
бағдарламасында», 
«Қазақстан  Республикасының  2015  жылға  дейінгі  білім  беруді  дамыту 
тҧжырымдамасында»,  «Қазақстан  Республикасының  2010  жылға  дейінгі  білім 
беруді дамытудың  Мемлекеттік қҧжаттарында» негізделген. 
Қазақстан  Республикасының   білім беру  жҥйесінде жҥргізіліп  жатқан 
реформалар,  нарықтық  экономика,  қоғамдық  экономика қатынастарының 
ғаламдануы,  қоғам дамуының  ақпараттық  кезеңге ҿту жағдайында  сапалық  
тҧрғыда қайта қарауға  бағытталған.  Республикадағы  осындай  қайта  қҧрулардың 
нҽтижелілігі білім беру жҥйесінің қҧрылымы мен мазмҧнына тҽуелді. 
Қазақ  зиялылары  А.Байтҧрсынов,  М.Жҧмабаев,  Ж.Аймауытов,  М.Дулатов, 
Ҽ.Бҿкейханов білім беру мен оқыту ҥрдісін жетілдіру, оқулықтар даярлау, білім 
мазмҧнын  іріктеу   мҽселелерін  тереңінен  зерттеп,  дидактикалық  ойды  уақыт 
талабына сай  негіздейді. 
Білім беру мазмҧнын анықтаудың жалпы теориялық негіздері В.В.Давыдов, 
Л.М.Занков,  В.В.Краевский,  В.С.Леднев,  И.Я.Лернер,  М.Н.Скаткин  жҽне  т.б. 
ғалымдардың еңбектерінде сипатталған. 
Білім 
мазмҧнын 
іріктеудің 
теориялық негіздері, 
оқыту ҥрдісінің 
ерекшеліктері,  ҧстанымдары  мен  талаптары,  оқулық  пен  бағдарлама  жасаудың 
ҽдістері  М.А.Данилов,  Р.Г.Лемберг,  М.Ҽ.Қҧдайқҧлов,  К.Успанов  т.б.  педагог  – 
ғалымдардың еңбектерінде ғылыми тҧрғыдан негізделген. 
Еліміздің   тҿл   тарихының   рухани  мҧрасын дамытуға  жҽне  мектеп 
оқулықтарының пҽндік  ғылыми  мазмҧнын  жетілдіруге тарихшы ғалымдар 
М.Қозыбаев,  Ж.Қасымбаев,  К.Нҧрпейіс,  Т.Тҧрлығҧл  жҽне  т.б.  ғылыми 
еңбектерінде  жан -жақты талдау жасаған [2] .  
Қарап отырсақ,  білім  беру  жҥйесі  жолында   кҿп  еңбектеніп,  тер  тҿгілгенін  
кҿрсек те, ҽді де болса, бҧл саланы дамыту, ҽрі қарай жетілдіру керектігі ешкімге 
жасырын емес.  
Білім  беру-  жас  ҧрпақ  санасына  жаңа  жетістіктер  мен  жаңа  ізденістерді 
ҧялатып  қана  қоймай,  оны  ары  жетілдіре  білуді  тҥсіндіре  отырып,  ҿмірде 
пайдалана  алуын  да  қамтамасыз  ету.  Олай  болса,  қазір  не  істелуде  немесе  не 
істеліп  жатыр  деген  сҧрақтар  артық  сияқты.  Себебі,  атқарылып  жатқан  істер 
Қазақстан Республикасының экономикалық-қҧқықтық кеңістігі дамуының қазіргі 
мҽселелеріне  кіріп,  оның      беталыстары    мен  басымдықтарын  айқындап 
бергендей. 
      Олай  деуімізге  негіз  де  жоқ  емес.  Сҿзіміз  дҽлелді  болу  ҥшін  Қазақстан 
Республикасының  Президенті  Н.Ҽ.  Назарбаевтың    Қазақстан  Республикасы 
Президентінің  2016  жылғы  1  наурыздағы  «Қазақстан  Республикасында  білім 
беруді  жҽне  ғылымды  дамытудың  2016-  2019  жылдарға  арналған  мемлекеттік 
бағдарламасын бекіту туралы» №205 Жарлығымен бекітілген бағдарламасының
 
«Жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім» бӛліміндегі сҿзін айтсақ та 
жеткілікті  сияқты.  Дегенмен  де,  Қазақстан  Республикасының  Президенті  Н.Ҽ. 
Назарбаевтың  осы  бағдарламадағы:  «...Инновациялық  экономиканың  тиімді 

256 
 
кҿрсеткіші  болып  жоғары  оқу  орындары  ғылымын  дамыту  тренді  кҿрсетілген. 
Университеттер мен бизнес-қҧрылымдарды интеграциялау кҥшеюде. 
  IMD рейтингінде жоғары білім экономиканың қажеттіліктеріне сай келетін 
жетекші  елдер  тобына  Швеция,  Сингапур,  Дания,  Канада,  Финляндия  кіреді. 
Қазақстан ҽлемнің 60 елінің ішінде 44-орынды иеленіп отыр.  
Зерттеу  ЖОО-ның  даму  жобалары  іске  асырылуда.  Қытайдың  зерттеу 
университеттеріне салған инвестициясы жоғары білімнің бҽсекеге қабілеттілігін 
арттырды. 
    Ҧлыбританияда  зерттеу  университеттеріне  кҿңіл  бҿлу  елдің  орнықты 
экономикалық  дамуын  қамтамасыз  етті.  2010  жылы  Ҧлыбританияның  Russel 
Group тобына біріктірілген 20 ЖОО 22,3 млрд. кҿлемінде табыс ҽкеліп, 243 мың 
жҧмыс  орнын  қамтамасыз  етті.  Russel  Group  университеттерінің  ҒЗЖ 
нҽтижелерінің  2/3-інен  астамы  елдің  экономикасына,  денсаулық  сақтау, 
мҽдениет  жҽне  ҽлеуметтік  салаларына  енгізілуде...»  [1]  деген  сҿздері  бҥгінгі 
ҧлттық білімнің бҥгіні мен ертеңін айқындап бергендей. 
Қазіргі  қоғам   дамуының  жалпы білім беру  мазмҧнына   қоятын   талабы 
жастарға  ҽлемдік  ғылым  мен  прогресс  деңгейінде  білім  беру,  олардың  ойлау 
мҥмкіндігін  жетілдіру,  шығармашылық  тҽжірибесін,  дҥниеге  қарым-  қатынас 
нормаларын қалыптастыру болып отыр. 
Еліміздің  экономикалық  ҽлеуметтік  мҽдени  саласы  ҿскен сайын   қоғам 
дамуының  барлық  саласындағы   болып  жатқан   ҿзгерістерге  сай  білім  беру 
саласы  да  ҿзгеріп,  жаңаруда.  Білім  жҽне  ғылым  қызметкерлерінің   III  съезінде 
Елбасы  Н.Назарбаев:  «...білім  беруді  дамытудың  таяу  жылдарға  арналған  жаңа 
бағдарламасында  біз  ҽлемдік  тҽжірибені  ескеруге,  кейбіреулер  аңсап 
жҥргеніндей, кеңестік ҥлгідегі бҧрынғы жҥйеге  оралу емес, ҽлемдік тҽжірибені 
негіз  етіп  алуға  тиіспіз.    ...Сондықтан  жаңа  бағдарламада  ҽлемдік  ҥрдістерге 
бағдарлану, оза жҥру ҽдісімен жҧмыс істеу керек»  - деп атап кҿрсетті.  
Кҿріп  отырғанымыздай,  еліміздегі  жеткен  жеңістіктерге  сай  дамып  
отыратын салалардың бірі ретінде білім саласы да ҿзгеруде, ҿзгеріп қана қоймай, 
келелі  жетістіктерге  қол  жеткізіп,  жаңалықтың  жаршысы  болып  жаңаруда. 
Ҧлттық  білім  мен  ғылымның  болашағы  осылайша  дамып,  білім  сапасының 
жақсаруы мен жаңа технологияларды меңгеруге жол ашуда.  
Білім  мазмҧны   мен материалдық   -  техникалық  базасын   жаңарту, 
білім сапасын арттыру, 
ҽлемдік білім беру 
кеңістігіне  
ықпалдастыру 
білім беруді 
дамытудың  
стратегиялық 
обьективті  
заңдылығы. 
Ҽлемнің жетекші елдерінің кҿпшілігінде  білім  берудің  мақсатын,  мазмҧны  мен 
технологияларын  оның  нҽтижесіне  қарап  бағалайды.  Олай  болса,  ҽр  халықтың 
ҽлеуметтік  –  экономикалық,  тарихи  –  мҽдени  ерекшеліктері  диалектикалық 
бірлікте  негізделіп,  мектептегі  білім  мазмҧнын  жаңартудың  басты  кҿзі  болып 
табылады [2]. 
Біздің  пікірімізше,  мектептегі  білім  негізі  жоғары  оқу  орнындағы  білім 
негізімен  біте  қайнап,  ҧштасатындықтан,  ең  алдымен  мектептегі  білімді 
жетілдіре  тҥскен  дҧрыс.  Мектепте  білім  беру-  ара-тҧра  бір  ҥрдісте  жҥретіні 
ешкімге жаңалық та емес, жасырын да емес. Бір ҥрдісте оқыту баланы мезі етуі 

257 
 
мҥмкін. Не болмаса, баланы жалықтыруы мҥмкін. Бҧл жерде барлық мектеп осы 
ҽдісті  қолданып,  «қол  қусырып  қарап  отыр»  дегендік  емес.  Мектепте 
жаңашылдық  та,  жаңашылдықты  қолдану  да  бар.  Бірақ,  қалай  болғанда  да, 
оқытудың  «ескі»  ҽдістерін  «қолдану»  да  бар  екенін  ҧмытпағанымыз  дҧрыс 
сияқты. Оқытушы болсын, мейлі ол мектептің мҧғалімі болсын, оның ғылыммен 
айналысуға, ҿздерінің білімдері мен біліктіліктерін  жетілдіруге мҥмкіндіктерінің 
кҿп болуы қажеттілік ретінде қала бермек. 
Жоғары  оқу  орнында  барлық  мҥмкіндік  жасалған,  ал,  мектепте  ара-тҧра 
болса да, уақыт жетіңкіремей қалып жатады. 
Сондықтан,  қалай  десек  те,  мектептегі  қағаз  бастылықты  азайту  керек 
шығар  деген  ой  келеді,  оның  орнына  ғылымның  жетістіктерін  пайдалана 
отырып, білімді ҧштастыру жағын қолға алса, дҧрыс болған болар еді. 
Ал,  жоғары  оқу  орнының  білім  деңгейі  жететін  жетістіктің  шегіне  жетті 
деуге  толық  негіз  бар,  десек  те,  барды  қанағат  тҧтпай,  ары  қарай    білімді 
жетілдіре беру басты мақсат. Ол ҥшін ҥздіксіз білім беруді мектепте де, одан ҽрі 
жоғары  оқу  орнында  да,    одан  ҽрі  жалғастыру  қажет.  Бҧл-ҥрдіс  бҧрыннан 
қалыптасқан ҥрдіс, сонда да болса, ҥздіксіз білім беруді жетілдіре отырып, білім 
жҥйесін дамыта беру керек сияқты.  
Ҥздіксіз білім   беру- философиялық  жҽне  педагогикалық   концепция. 
Бҧған сҽйкес 
білім беру 
адамның  
бҥкіл ҿмірін 
қамтитын 
процес 
ретінде қаралады. Қолда бар білім  беру жҥйесінің  барлық бҿліктерін пайдалана 
отырып  мақсатқа  бағытталған  адамның  ҽлеуметтік-мҽдени  тҽжірибесін  ҥздіксіз 
меңгеру ретінде кҿрінетін білім беру тҽжірибесінің бір қыры.  
Ҥздіксіз  білім  беру-білім  беруді  ҧйымдастыру,  білім  беру  саясатының 
принципі,  ҥздіксіз  білім  берудің  теориясы  мен  тҽжірибесінде  негізгі  білімнен 
тысқары  ересектерге  білім  беруде  ерекше  назар  аударылуда.  Кҽсіптік  біліктілік 
беру  жҽне  кҿтеру  мамандықты  ауыстырудағы  қайта  даярлау,  ҿзгертіп  отырған 
ҽлеуметтік  жағдайларға  бейімделу  барысында  білім  беру  тағы  сол  сияқты. 
Қазіргі қоғамдағы ҥздіксіз білім беру ғылыми-педагогикалық ойлаудың жіктелу 
сипатын алуда.  
Білім  беру  жҥйесінде  ҥздіксіз  білім  беруді  жҥзеге  асыру  тігінен 
интеграциялауға  негізделеді,  басқыштар  ҧстанымдылығы,  мектеп  алды, 
бастауыш,  орта,  ортадан  кейінгі  бірінен  екіншісіне  ҿтудің  алғышарты  болуына 
мҥмкіндік жасайды. 
Сондықтан,  біздің  ойымызша,  инновациялық  жаңалықтарды  кҥнделікті 
білім  ҥрдісінде  пайдалану,  жаңа  технологияларды  пайдалану,  ҽртҥрлі  бағыт-
бағдар  беретін  бағдарламалар  арқылы  студенттердің  білімін  жетілдіре  беру,  
санасы  сергек  болу  ҥшін  ҥнемі  сабаққа  деген  қызығушылығын  арттыра  білу 
қажет сияқты. Ҽрине, бҧлардың бҽрі де жастарымыздың бойында бар,  дегенмен 
де,  жетілдіру ешқашанда артықтық етпесі анық. 
 
ҼДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 

жүктеу/скачать 2,91 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: