Iii beynəlxalq türk dünyasi araşdirmalari simpoziumu III. Uluslararasi türk dünyasi araştirmalari sempozyumu ІІІ халықаралық ТҮркі әлемі зерттеулері симпозиумы
Yunus Emre Divanı’nda Yer Alan Metaforlu Deyimler
жүктеу/скачать 42,43 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- KAYNAKÇA
- ESKİ TÜRKÇE’DE “ZENGİNLİK” KAVRAMI ÜZERİNE
- Anahtar Kelimeler
- Key Words
- Agı Barım
- Agılık Kıznak
- Altun Kümüş
- Birgüçi Titgüçi
- Erdini Yinçü
- Tsaŋ Agırlık
- Yılkı Barım
2. Yunus Emre Divanı’nda Yer Alan Metaforlu Deyimler Yunus Emre, tasavvuf ilkelerini özümseyerek bunları halkın anlayabileceği sade bir anlatım tarzıyla onlara aktarmış olan mutasavvıf bir şairdir. Divanında tasavvuf düşüncesi doğrultusunda Allah sevgisi, insan sevgisi, insan, yaşam, ölüm, erdemlilik gibi konuları ağırlıklı olarak işlemiştir. Yunus’un uzun bir süre sonra bile hala ilgiyle okunması, onun dil ve üslup özelliklerindeki ayrıntılarda gizlidir. Onun şiirlerinde yalın anlatım, içtenlikle birleşmekte ve üst düzeyde bir lirizm ortaya çıkmaktadır. Yunus’un şiirlerinde kullandığı sözcükler, yüzeysel bir görünümden ziyade derin bir anlam alt yapısına sahiptir. Onun şiirlerindeki sözcüklerin sembolik anlamlarına odaklanmak gerekir. Çünkü tasavvufun derin anlamlarla yüklü soyut unsurları onun şiirlerinde günlük hayatın, tabiatın somut görünümleri ile birleştirilerek özgün bir biçimde sunulmuş ve böylelikle kolayca anlaşılır hale gelmiştir. Aksan, Yunus’un şiirlerinde lirizmi oluşturan unsurların içtenlik, doğal ve rahat söyleyiş, konuşulan dilden yararlanma, kısa, yalın ve güçlü anlatım ile özlü deyişler olduğunu örneklerle açıklar (Aksan, 2005: 70-90). Yunus’un dilinin gücünü oluşturan şiir dili öğeleri ve anlam özellikleri dilbilimsel açıdan da ele alınmıştır. Alışılmamış bağdaştırmalar, özgün benzetmeler ve aktarmalar onun şiirlerinde yoğun biçimde görülür (Aksan, 1992: 56-63). Aksan, araştırmamızın temelini teşkil eden metaforu, deyim aktarması olarak adlandırır. Şiir dilinde olduğu kadar günlük dilde de sıklıkla kullanıldığını, bu anlam olayının çoğunlukla aralarında biçim ve işlev ilişkisi kurulabilen nesneler arasındaki aktarmayla gerçekleştiğini, somut bir kavramla soyut bir kavramın ifade edildiğini vurgular. Ayrıca Yunus’un şiirlerinde deyim aktarmalarının özgün örneklerinin görüldüğünü belirtir (Aksan, 1992: 60; 2005: 124- 128).
Yunus Emre Divanı’da sıklıkla rastlanan metaforik anlatım, anlam ve yapısal özellikleri nedeniyle buradaki deyimlerin bazılarında da tespit edilmiştir. Deyimlerde gözlemlenen metaforik anlatım tarzı, Yunus’un ifade kabiliyetindeki incelikleri göstermesi bakımından dikkat çekici örnekler sunmaktadır.
Özellikle Yunus’un tasavvufa dair düşüncelerini açıklarken deyimlerden çokça istifade ettiği görülür. Dilimize tasavvufi düşünce sisteminden pek çok deyim ve atasözü geçmiştir. Gölpınarlı, bunlardan bazılarını tespit edip açıklamıştır (Gölpınarlı, 2004). Yunus’un şiirinde özellikle tasavvufa dair soyut kavramlar, metaforlu deyimler aracılığıyla daha somuta indirgenerek işlenmiştir. Dolayısıyla onun iletmek istediği düşünceler için kullandığı deyimlerde ontolojik metaforların yer aldığı tespit edilmiştir. Ontolojik metaforlar, olay, hareket, duygu ve düşüncelere varlık ve naddeler olarak bakmanın temelini hazırlar (Lakoff ve Johnson, 2010: 50).
Bu
bağlamda Divan’da tespit edilen yetmiş bir metaforlu deyim içerisinden seçilenler bağlam içerisinde ele alınıp açıklanacak. Agaç ata bindür-, Cân bedenden uç-, defterin dür-, gice konuk olan sabâh göçer, gök ekini biç-, gönlek eskid-, hil’at giy-, kara sakal agar-, kibrün boynını ez-, konanlar göç-, Kurıyıduk yaş olduk, ömrün ipi üzül-, pervâz ur-, varlık defterin yu-yaşıl ton gey- divanda ontolojik metaforlara dair çarpıcı örneklerdir. KAYNAKÇA Aksan, D. (1992).Yunus Emre’de Dil Ustalığı, Türk Dilleri Araştırmaları Dergisi, s. 53-68. Aksan D. (2005). Yunus Emre Şiirinin Gücü, Ankara, Bilgi Yayınevi. Aksan, D. (2006). Türkçenin Gücü, Ankara: Bilgi Yayınevi. Gölpınarlı, A. Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri, İstanbul: İnkılap Yayınevi.
420 III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu Karadayı, H. (2011). Türkçede Kalıp Sözler, İstanbul: Kriter Yayınları. Kovecses, Z. (2010).
Metaphor: A practical introduction, New York: Oxford University Press. Lakoff, G. (1993). The contemporary theory of metaphor. In A. Ortony (Ed.), Metaphor and thought (pp. 202–251). Cambridge: Cambridge University Press. Lakoff G., Johnson, M. (2010). Metaforlar (Hayat, Anlam ve Dil), çev. Gökhan Yavuz Demir, İstanbul: Paradigma Yayınları. Sinan, A. T. (2015). Türkçenin Deyim Varlığı, İstanbul: Kesit Yayınları. Uzun, L. S. (1991). “Deyimleşme ve Türkçede Deyimleşme Dereceleri”. Dilbilim Araştırmaları. İstanbul: Hitit Yayınevi. Yaylagül, Ö. (2015). Göstergebilim ve Dilbilim, Ankara: Hece Yayınları. ESKİ TÜRKÇE’DE “ZENGİNLİK” KAVRAMI ÜZERİNE Arş. Gör. Muhammet KAYA
birlikte meydana gelen toplumsal özellikleri vardır. Millet olmak için gerekli bu özellikler, milletlerin kendi varlıklarını sürdürebilmeleri için de önemlidir. Bu özellikler sayesinde milletler farklılıklarını sürdürmüşlerdir. Kadim bir dil olan Türkçe, sahip olduğu söz varlığı ve kelime oluşturma, türetme açısından oldukça zengin bir dildir. Bu yönüyle Türk Milleti de zengin dilleri ve dünyaya bakış açıları çerçevesinde karşılaştıkları olaylara ve olgulara çok farklı anlamlar yüklemişlerdir. Zenginlik kavramı her millette olduğu gibi Türkler için de önemli bir olgudur. Ancak, geçmişte uzun süre konargöçer hayat süren Türklerde “zenginliğin” günümüzde olduğu gibi evle, araçla, parayla, bağ ve bahçe ile karşılanmayacağı da muhakkaktır. Göçebe yaşayan Türk toplumlarında zenginlik ve bereket bazen at, davar, koyun, sığır bazen yılkı, yak, deve gibi kelimelerle simgeleşmiştir. Biz de tebliğimizde, Türklerin ‘zenginlik’ kavramını nasıl ve kaç farklı şekilde ifade ettiklerini araştıracağız. Eski Türkçede “zenginlik, bereket, servet, varlık, mal, mülk” gibi kavramları karşılayan kelimeleri tespit edip okuyucuya sunacağız. Anahtar Kelimeler: Eski Türkçe, zenginlik, bereket, servet, mal, mülk. On The Concept “Wealth” in Old Turkish Abstract: Every nation has a unique lifestyle, language, customs, tradition, and social features created through viewpoints towards life. These features needed to be a nation are also vital for the survival of the nations. With these features, nations continued their differences. Turkish which is a autochthonic language is quite rich in terms of its own vocabulary and derivation, create of words. In this respect, The Turkish Nation have ascribed many different meanings to rich language and the facts and events they encounter in the framework of viewpoint to the world. The concept of wealth is an important fact for Turks as it has been for every nation. However, it is for sure that expressions of being rich for Turks who have long lived as nomads cannot have been done by using concepts of houses, automobiles, money or vineyards and orchards as it is done today. Richness and abundance in nomadic Turkish communities have been symbolized with words such as sometimes horse, goat, sheep, cattle and sometimes jade, camel. In our paper, we will investigate how and in how many different ways Turks have expressed their richness. We will try to present to the reader in Old Turkish concepts that meet words like “richness, abundance, wealth, fortune, goods and possessions” to identify. Key Words: Old Turkish, richness, abundance, fortune, goods, possessions. Giriş Kadim bir dil olan Türkçe, sahip olduğu söz varlığı ve kelime oluşturma, türetme açısından oldukça zengin bir dildir. Bu yönüyle Türk Milleti de zengin dilleri ve dünyaya bakış açıları çerçevesinde karşılaştıkları olaylara ve olgulara çok farklı anlamlar yüklemişlerdir. Türkler zenginliklerini çok çeşitli şekillerde ifade etmişlerdir. Bunlar, genellikle geçimlerini ve hayatlarını sürdürebilmeleri için hayati önem taşıyan hayvanlar (at, deve, sığır, inek, koyun, keçi vb.) olmuştur. Zenginlik bazen de bakır, altın gibi madenler ve agı gibi değerli kumaşlarla dile getirilmiştir. Yaptığımız tarama sonucunda tespit ettiğimiz kelimeleri alfabetik sırayla ele alacağız. agı Kelime Eski Uygur Türkçesi’nde “servet, varlık, hazine” anlamında kullanılmıştır (Caferoğlu, 1968: 6). Ancak kelime Dîvânü Lûgat-it-Türk’te “ipek kumaş (altın veya gümüşle işlenmiş sırmalı)” olarak geçmektedir (Atalay, 2006: 8) Eski Türkçe’nin gerek Orhon gerekse Uygur devrelerinde “agı barım” ikilemesinin ‘servet’ anlamında kullanımı ilgi çekicidir. Başlangıçta ‘ipekli kumaş’ anlamına gelen agı’nın barım ‘varlık, servet’ sözünün anlamına bürünerek ‘servet’ kavramını karşılayan ikilemenin çatısı altına girmesi kayda değerdir. Zira agı’nın barım’a anlamca yanaşması yüzyıllar almıştır. Türkçenin ulaşılan en eski yazılı ürünlerinde böyle bir ikilemenin görülmesi temel anlamı ‘ipekli kumaş’ olan agı sözünün ilk dönemlerden
422 III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu başlayarak Türkler arasında zenginlik unsuru olarak kullanıldığını ortaya koymaktadır. Nitekim Orhon yazıtlarında agı’nın bulunduğu bağlamlarda varlık göstergesi olarak geçmesi bu durumu doğrulamaktadır. Kaşgarlı’nın naklettiği “Uygurlarda “kamdu” denen bir bez parçasının alış verişte para olarak kullanılır.” bilgisi de kumasın bu dönemde arz ettiği değeri vurgulamaktadır (Şen, 2007: 78-79). Ayrıca bu ikileme Caferoğlu’nun hazırladığı sözlükte “agı barım ‘var-yok, servet, varlık’ agısı barımı ‘varı serveti” olarak geçmektedir (Caferoğlu, 1968: 6). agıçı ‘Agıçı’nın türediği ‘agı’ kelimesi Eski Uygur Türkçesi’nde ‘servet, varlık, hazine’ olarak geçse de ‘ipekli kumaş’ anlamında da kullanıldığı görülmektedir. Kelimenin anlamında meydana gelen bu değişimde yani ‘ipekli kumaş’tan ‘hazine’ye doğru bir genişlemenin oluşmasında Eski Türklerin ipekli kumaşa yüklediği değer etkin bir rol oynamıştır. Eski Türkçe’de hazinedarlık mesleğini adlandırmada kullanılan ‘agıçı’ sözüne Türkçenin Karahanlı sonrası dönemlerinde rastlamak mümkün değildir. ‘Hazinedar’ anlamıyla Farsçaya da geçtiğini bildiğimiz ‘agıçı’ sözünün Eski Türkçe’de görüldüğü dönem Uygur ve Karahanlı Türkçesi dönemidir (Caferoğlu, 1968: 6; Atalay, 2006: 9; Şen, 2007: 136).
‘Altun’ “altın” kelimesinin kökeni hakkında kesin bir kanı yoktur. Kelimenin kökenine dair farklı görüşler dile getirilmiştir (Eren, 1999: 9-10). Türkler ilk dönemlerinden itibaren altını işlemede ileri çok ileri seviyededirler. ‘Altun’ kelimesi Eski Türkçe dönemine ait metinlerin hemen hepsinde geçmektedir (Caferoğlu, 1968; Orkun, 1994; Eren, 1999; Atalay, 2006).
Türkler uçsuz bucaksız bozkırlarda yaşamış bir millettir. Bu bozkırlarda hayatlarını sürdürebilmeleri o dönemin en önemli ekonomik varlığı ve geçim kaynağı hayvan ya da hayvanlara sahip olmalarına bağlıydı. Bu yönüyle Türkler için özellikle “at, deve, sığır, keçi ve koyun” en önemli hayvan olmuşlardır. Türkler ekonomik değeri çok yüksek olan bu hayvanları tek bir ifade altında toplamışlardır. “Tört tülük/tülüg” kavramı Uygurca’dan başlayarak Kazakça’da ve Kırgızca’da sıklıkla kullanılan bir kavramdır (Kosıbayev, 2013). Bu hayvanların içinde en önemli olanı hiç şüphesiz “at”tır. At Türklerin her şeyidir, en önemli binitidir, vazgeçilmez bir savaş aracıdır, insanların ekonomik varlığıdır. Aynı zamanda atın eti ve sütü (kımız) de kullanılmaktadır. Türkler atı on iki hayvanlı takvime alarak ne kadar değerli olduğunu göstermiştir. Deve, uzun yola dayanıklı ve çok yük taşıyabilen bir hayvan olduğu için son derece önemlidir. Aynı şekilde devenin de eti yenir, sütü içilir ve kılından giyecek yapılır. Sığır da yaşamı sürdürebilmek için çok önemli bir hayvandır. İnsanlar sığırın sütünden, etinden faydalanır, sütünden peynir, yağ, yoğurt yapar. Aynı zamanda sığır tarla sürmek için kullanılır. Sığırın derisinden de yararlanılır. Bununla birlikte sığırın tezeği tarlaya gübre ve yakacak olarak kullanılır. Koyun ve keçi de Türkler için süttür, ettir, peynir, yağ ve yoğurttur. Yünleri kırkılarak giyecek, namaz kılmak için yaygı üretilir. Bu hayvanların da tezekleri yakacak, gübre olarak kullanılır.
Bakır da (Caferoğlu, 1968: 32; Atalay, 2006: 63) madencilikte çok ilerlemiş Türk toplumlarında önemli bir yere sahiptir. Bu maden aynı altın gibi para yerine kullanılmıştır. Bakırın sikke olarak kullanıldığı bilinmektedir. 1938’de Kazakistan’da ve Kırgızistan’da yapılan arkeolojik çalışmalar esnasında Göktürklere ait bakır sikkeler bulunmuştur (Zaif, 1988: 82). Bu durum da bize Türkler için bakırın bir ekonomik değerinin olduğunu ve zenginliğin bir parçası olduğunu gösteriyor. barım ‘Barım’ kelimesi sözlüklerde “zenginlik, servet, varlık” (Caferoğlu’nun sözlüğünde ‘baram’ şekli de mevcuttur.) (Caferoğlu, 1968: 33), “mal, mülk” (Orkun, 1994: 770) gibi anlamlarla karşımıza çıkmaktadır. Bu kelime Dîvânü Lûgat-it-Türk’te geçmemekle birlikte ‘barlıg’ “mallı, zengin” (Atalay, 2006: 66) şeklinde geçtiği görülmektedir. ‘Barım’ kelimesini Eski Türkçe metinlerinde daha çok ikilemelerde görüyoruz. İkilemelere değindiğimiz kısımda daha ayrıntılı bilgi vereceğiz. bay 423 Arş. Gör. Muhammet KAYA/Eski Türkçede “Zenginlik” Kavramı Üzerine Kelime sözlüklerde “zengin, varlıklı” (Caferoğlu, 1968: 36; Orkun, 1994: 773; Atalay, 2006: 76) anlamlarında geçmektedir. Kelime Eski Türkçe metinlerinde çok sık geçen bir kelimedir. “kop kobartdım, çıgay budunıg bay kıldım, az budunıg öküş kıldım…” ‘Yoksuz fakir milleti hep toplattım, fakir kavmi zengin kıldım, az kavmi çok kıldım…’ (Orkun, 1994: 26), “bar alku sart satıgçılar artukrak bay barımlıg ädlig tavarlıg” ‘Fazlasıyla zengin, mal mülk sahibi pek çok satıcılar var.” (Şen, 2007: 128).
İlk kelime Eski Uygur Türkçesi’nde “bayı-” ‘zenginleşmek, varlıklanmak’ şeklinde karşımıza çıkıyor (Caferoğlu, 1968: 36). Her iki fiil de Dîvânü Lûgat-it-Türk’te “zenginlenmek, zenginleşmek”, “zenginletmek” anlamlarında geçmiştir (Atalay, 2006: 76-77). Kutadgu Bilig’de “bu begler tag ol ol kani altun kümüs / kümüs kan kazıglı bayur ol üküs” (Arat, 1999: 533) “Beyler içinde altın ve gümüş madenleri bulunan bir dağdır; gümüş madenlerine kazma vuran insan çok zengin olur.” (Arat, 2003: 385).
Eski Uygurca metinlerde kaŋlı zenginlik göstergesi olarak yer alır. Bu dönem metinlerinde görülen “ärdinilig kaŋlı” ‘mücevherli araba’, “kaŋlılıg sü” ‘arabalı ordu’ gibi ifadeler arabanın savaş ya da gösteriş vasıtası olarak Turfan Uygurlarındaki varlığına işaret etmektedir. Uygurca metinlerde sık sık beylere, hükümdarlara, prenslere ait kaŋlı’lara yer verilesi Uygur asilzadeleri için kaŋlı’nın ‘arabanın’ son derece önemli olduğunu düşündürür. Bu vasıtaları kullanma isini ise asilzadelerin hizmetindeki kaŋlıçı’lar ‘arabacı’ yürütmüş olmalıdır. Ayrıca Kaşgarlı’nın notlarından Karahanlı döneminde de taşımacılık yapılan arabaların bulunduğu anlaşılmaktadır (Şen, 2007: 152). Kelime Dîvânü Lûgat-it-Türk’te “kanğlı” ‘kağnı arabası (yük için)’ olarak geçmektedir (Atalay, 2006: 261). kiŋrün- Bu fiil Dîvânü Lûgat-it-Türk’te “kinğrün-” ‘genişlemek, bir zaman nimet içinde yaşamak (Zenginleşmek, refah içinde yaşamak)’ şeklinde karşımıza çıkmaktadır (Atalay, 2006: 330).
Kelime Eski Uygur Türkçesi’nde ‘servet’ anlamında da kullanılmıştır (Caferoğlu, 1968: 196). Aynı kelime Dîvânü Lûgat-it-Türk’te farklı bir anlamda ‘kuş pisliği’ şeklinde ortaya çıkmıştır.
Sart kelimesi Sanskritçe sartha ‘tüccar’ sözünden ödünçleme olup Soğdca vasıtasıyla Türkçeye girmiştir. ‘Sart’ın Türkçedeki ‘tüccar’ karşılığı XI. yüzyıldan sonra değişmiş sözcük göçebenin tersine şehirli anlamında kullanılmaya başlanmıştır. Eski Uygur Türkçesi’ndeki “sart satıgçı” ‘tüccar, satıcı’ ikilemesi ‘sart ve satıgçı’nın eş anlamlı sözcükler oluğunu ortaya koyar (Caferoğlu, 1968: 198; Şen, 2007: 127). Sart kelimesi Dîvânü Lûgat-it-Türk’te ‘tacir, tecimen, satıcı’ olarak geçer (Atalay, 2006: 495). tavar/davar Eski Türkçede her türlü mal mülk için kullanılan tavar-davar kelimesi Caferoğlu’nda ‘davar, mal, ticaret eşyası’ olarak geçmektedir (Caferoğlu, 1968: 228). Dîvânü Lûgat-it-Türk’te ise hem “tavar” ‘mal, davar’ şeklinde hem de “tawar” ‘mal, mülk, eşya’ şeklinde geçmiştir (Atalay, 2006: 586). tsaŋ Kelime Eski Uygur Türkçesi’nde ‘hazine, servet’ anlamında da kullanılır (Caferoğlu, 1968: 251). yılkı Yılkı sözlüklerde “hayvan sürüsü (at), davar” (Caferoğlu, 1968: 294), “yılgı” ‘hayvan sürüsü, yılkı’ (Orkun, 1994: 894), “hayvan, yılkı, hayvan sürüsü, dört ayaklı hayvanlara verilen genel ad” (Atalay, 2006: 784) şeklinde geçmektedir. Gıda, tekstil, ulaşım gibi sektörlerin temel aracı durumundaki hayvanlar, özellikle de at, Eski Türklerin en değerli malı olmuştur. Ancak yılkı “ hayvan sürüsü” kelimesinin Bilge Kağan Yazıtında, barım “mal, servet” sözcüğüyle birlikte oluşturduğu “servet, mal, hazine” anlamındaki “yılkı barım” ikilemesinin anlamına bürünmesi bunun dikkat çekici göstergelerindendir (Şen, 2007: 11). Eski Türkler zenginliklerini bu kelimelerle ifade etmelerinin yanı sıra kullandıkları bazı ikilemelerle de zenginliklerini ifade etme yoluna gitmişlerdir. Agı Barım “Servet, mal, mülk” 424 III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu Agılık Kıznak “Hazine, ambar” Agılık Komsoluk “Hazine odası, ambar” Agılık Saŋ “Hazine” Altun Kümüş
“Altın gümüş” At Yaŋa
“At, fil, -binek-” Bakır Yartmak
“Para” Bay Ayaglık “Zengin, itibarlı” Birgüçi Titgüçi
“Bağış yapan, dağıtan” Çambunad Altun
“Altın” Danaşırı Atlıg Ed Tavar Kutlug “Mala mülke doymuş” Ed İdiş
“Mal, eşya” Ed Tavar
“Mal, mülk” Erdini Yinçü
“Mücevher, inci” İdiş Tavar
“Mal, mülk” Murvat Moncuk “Değerli taş, mücevher” Satır Yarmak
“Para” Tsaŋ Agırlık
“Hazine, ambar” Ud İŋek
“Sığır, inek” Vaydurı Saparır
“Zümrüt, değerli” Yaa At
“Fil, at” Yılkı Barım
“Mal, mülk” Yılkı Kara
“Sürü, mal, mülk” (Şen, 2002: 14, 25, 40, 53, 58, 67, 84, 90, 93, 101, 114, 195, 243, 298, 313, 336, 341, 356).
Türk Dili’nin zenginliği, Türkler’in zenginliklerini çok farklı şekillerde anlatmalarına olanak sağlamıştır. Yaptığımız taramalar sonucunda “zenginlik” kavramını “agı, agıçı, altun, at, deve, sığır,
gibi kelimelerle çok çeşitli şekillerde dile getirdiğimizi görmek mümkündür. Türkler “zenginliklerini” ayrıca ikilemelerle de anlatma yoluna gitmişlerdir. Yirmi üç farklı şeklini tespit ettiğimiz ikilemeler Türkçe’nin oldukça zengin bir dil olduğunun göstergelerinden bir tanesidir. Tebliğin sınırları çerçevesinde konuyu çok ayrıntılı ele alamadığımızı, ele aldığımız kelimeleri ve ikilemeleri örneklendiremediğimizi söylemek yerinde olacaktır. Daha sonraki çalışmalarımızda, bu konuyu daha ayrıntılı, bol örnekli ve belki Türk Dili’nin bütün dönemlerini inceleme şansımız olacaktır.
Arat, R. R. (1999). Kutadgu Bilig I-Metin-, Ankara: TDK Yayınları. Arat, R. R. (2003). Kutadgu Bilig II-Çeviri-, Ankara: TTK Yayınları. Atalay, B. (2006) Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi IV Dizin, Ankara: TDK Yayınları. Caferoğlu, A. (1968) Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, Ankara: TTK Yayınları. Eren, H. (1999). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, Ankara: Bizim Büro Basım Evi. Kosıbayev, M. (2013). Türklerde Zenginlik Ve Bereket Algısı “Tört Tülük’e Teorik Yaklaşım ve Divanu Lugati’t- Türk’ten Örnekler, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/4 Spring, Turkey: Anakara, p. 1051-1062. Orkun, H. N. (1994). Eski Türk Yazıtları, Ankara: TDK Yayınları. Şen, S. (2002). Eski Uygur Türkçesinde İkilemeler, Yayımlanmamış YL Tezi, Samsun: Ondokuz Mayıs Üni. Şen S. (2007). Orhon, Uygur ve Karahanlı Metinlerindeki Meslekler Bağlamında Eski Türk Kültürü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi. Zaif, O. (1988). Seyahatnamelere Göre Orta Asya Türk Kavimleri, Yayımlanmamış YL Tezi, Ankara: Hacettepe Üni.
|