Қысқаша дәріс курсі
ГАЖ-ды топырақтануда қолдану
жүктеу/скачать 460 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ГАЖ қолданудың ерекшеліктері.
| 5. ГАЖ-ды топырақтануда қолдану.
70-жылдардан басгап топырақгық- ақпаратгық жүйелер туралы жұмыстьщ топтар қүрылған кезде машиналық анализге және өңдеуге үлкен қызығушылық туды. Сол уақыттан бастап арнайы кеңестер өткізіле бастады. Ол кеңестерде ақпараттық жүйелер үйымдарының ортақ кеңестері, қолданьшатын техникалық және алгоритмдік амалдар, сонымен қатар әртүрлі қолданбалы міндеттер үшін топырақгық мәліметтер базасының жасалуьшьщ және қо лданылу ының нақгы мысалдары қарастырылады. Топырақгық карталардың мәліметтер базасының ақпараттық негізі топырақгық картографиялық түсіріс мәліметгерімен немесе камералдық картографиялау және ғарыштык аэрофотосуретгерді дешифрлеудің нәтижелеріне негізделеді. Топырақгық карталардьщ мәліметтер базасы аймақтық ақпараттық жүйелер ретівде қальнггасады. КМБ-сын үйымдастыру жэне орнату қымбат әрі жүмысы көп болғандықган, МБ- сының күрылымына топырақгық маліметтерден басқа жалпыгеографиялық және әлеуметгік экономикалық жоспарға мағлұматтар кіреді. Бүл топырадтық КМБ-сын пайдалану мүмківдіктерін кеңейтеді. Топырақ- тық КМБ ғылыми жэне қолданбалы есептерді шешу үшін, тек топырақгануда ғана емес, басқа да ғылыми-зерттеу жүмыстарында (топырақ жамылғысы жетекші фактор болған жағдайда) орман шаруашылығы, жер кадастры, градоқұрылыстар. Автоматтандырылған картографияландыруға бағытталған кең ауқымды сипаты бар топырақгьщ ақпараттық жүйелерді қарастырайық. Совдай аса белгілі жүйелердің бірі - Канадалық топырақгық ақпараттық жүйе (СаnSIS). Оның қүрамында төрт негізгі ақпараттық блок бар: 1. Топырақгы жерлердің мәліметтері — морфологиялық және минералогиялық қүрамы; әр топырақтық қиылған жер бойынша физикалық және химиялық параметрлер, топырақтық профильдің морфологиялық сипаттамасы, топырақ түрі географиялық жағдайы, климат, өсімдік жамылғысы, географиялық орналасуы. 2. Зерттеу аймағында топырақтардың географиялық таралуын сипаттайтын әртүрлі маснггабты (орта және ірі масштабты) сандалған топырақтық карталар сериясы. 3. Әкімшілік-географиялық мэліметтер - әкімшілік аймактардың (провинциялар, округтер жэне т.б.), сонымен қатар қолданбалы мақ- сатгарға қажетті компонентті карталар (климат, геология, гидрология және т.б.) сериясы. 4. Әлеуметтік-экономикалық мәліметгер: жерді пайдалану, ауыл шаруашылығы мәдениетінің өнімділігі, сонымен қатар топырақгық КМБ-сын (орман шаруашылығы, рекреация, градоқұрылыс) әртүрлі пайдаланушыларына қажетті ақпарат. Данияда мемлекеттің жэне экімшілік аймақтардың деңгейінде ұлттық экономиканың аграрльщ секторымен басқаруға арналған топырақгық ақпараттық жүйе құрылған. Топырақгық КМБ-ның құра- мына екі мәліметгер тобы кіреді. Бірінші топқа әртүрлі топырақгық параметрлер (физикальщ жэне химиялық қасиеттері, талдау нэти- желері, топырақгық профильдердің сипаттамасы, топырақгардьщ жіктелуі жэне т.б.) кіреді. Топырақгық мәліметтер базасының екінші бөлігі бүкіл мемлекетке арналған топырақгық контурлардьщ коорди- наталарынан түрады. Оның қүрамына келесі эртүрлі масштабты карталардың цифрленуі кіреді. ГАЖ қолданудың ерекшеліктері. ГАЖ-бен жұмыс жасай отырып, сіз компьютердің экран бетіне қажетті бір немесе бірнеше картаны (схема, план және т.б) шығарьш жұмыс істей аласыз. Картаньң арнайы элементтерін үлкейтіп, кішірейту арқылы бейнені оңай өзгерте аласыз. Мысалы, қаланың картасынан керекті ғимаратты тандап, оған баратын жолдарды көре аласьв. Суретгегі ақпараттың тақырыптық қүрылымын оңай өзгерте аласыз. Мысалы, пайдалы қазбалар картасында осы пайдаланылып жатқан уақьггта артық карта бетіндегі ресурстарын және өзен торларын алып тастап, керекті жол тораптарының бейнесін карта бетіне шығара аласыз. Картада нысанды таңдап, ол туралы ақпарат алуға болады, Мысалы: жылжымайтын мүлік нысанын таңдап, оның бағасын, иесі туралы, нысанның жай-күйі туралы ақпаратты ала аласыз. Жақын жердегі өндіріс ошақтарын таңдап, өндірістің мамандану саласын анықтап, осы аумақтың экологиясына қаншалықты әсер ететінін байқай аласыз. Нысандардың геометриялық сипаттарын (көшенің үзындығы, қалалар арасындағы қашықтық, орман алқабының көлемі т.б.) экран бетінен тікелей өзіңіз арнайы ГАЖ-дың көмекші құралдары арқылы өлшей аласыз. ГАЖ-дың тағы бір қыры іздестіру жүйесі ретінде пайдалануға болады. Бүл үшін сіз сұрау (запрос) дайындайсыз. Онда да сізге қажетті нысанның қасиеттері мен сипаттары белгіленеді. Ал ГАЖ жүйесі сол аталған сипаттарға келетін нысандарды карта бетінен көрсетеді. Мысалы жер кадастры ресурстарының ГАЖ жүйесімен жұмыс істей отырып, св карта бетінде жер көлемі 10 соттықтан кем емес жерлерді көруіңізге мүмкіндік бар және оның темір жол бекетінел 3 шақырымға дейінгі қашықтықта, сонымен қатар су көзінің 1 шақырым қашықтықта болуын талап ете аласыз. Арнайы құрылғылар ақпараттың аналитикалық өндеуін қамтамасыз етеді. Ал бұдан күрделі, нақты жағдайларды моделдейді нәтижесін манитор бетінен көруге болады. Мысалы, сіз су құбыры тпассасынын кай жерде жарылатынын болжауға болады және жарылу кезінде оның қоршаған ортаға тигізетін зиянын бағалауға мүмкіндік аласыз, сонымен бірге бұл авариялық жағдайды жөндеуге кететін шығынды есептей аласыз. Тағы бір мысал ретінде елді-мекендер арасында транспорттық тораптың сипаттамаларын және басқа да жағдайларын ескере отырьш, тасымал шығынын есептеуге болады. Қорыта айтқанда, бұл технологияларды пайдалана отырып, қосымша жағдайларды ескеріп болжам жасап, нақты шешім қабылдауға болады. Монитор бетінде көрсетілген барлық ақпаратты қажет жағдайда баспа кұрылғылары арқылы шығарып көбейтуге, бейненің стандартты файлы ретінде сақтауға және көрнекілік құрал ретінде пайдалануға болады. ГАЖ нақтылы болып жатқан ақпаратты тақырыптық қабат ретінде сақгап, географиялық жағдай негізінде біріктіреді. Бұл өте оңай және нақтылы шешімдерді қамтамасыз етеді. Мысалы, материалдар мен заттардың қозғалмалы транспорттағы жағдайьга бақылауға жоспар- ланып жатқан іс-шараларьга бақылауына глобалдық атмосфераның циркуляциясын моделдеуге мүмкіндік береді. Кез келген географиялық ақпарат кеңістіктегі жағдай туралы географиялық немесе басқа координаттар жүйесіне байлау немесе белгілі бір мекенге, аймаққа сілтеме жасау, почталық иңдексін тіркеу жергшікті жерді идентификациялау жолдарын, аттарын анықтау және тағы басқа ақпараттардың жиьгаы сақталады. Мұндай сілтемелерді қолданғандағы мақсат - нысанның орнын автоматты түрде анықтау. Мұны геокоординаттау деп атайды, бұның көмегімен сізді қызықтыра- тын объектілердің карта бетінде қай жерді орналасқанын тез анықтауға болады. Мысалы, сіздің танысыңыз тұратын үйде немесе жер сілкініс немесе су тасқыны болып өткен аймақгағы сізді қызықтыратын меке- менің көрінісін көруге оған баратын маршрутты анықгауға болады. жүктеу/скачать 460 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|