Жакыпбек Алтаев, Аманжол Ңасабек философия тарихы
III тарау. Ортагасырльщ философия
жүктеу/скачать 20,78 Mb. Pdf көрінісі
|
| III тарау. Ортагасырльщ философия
Оның пікірінше, тұңғыш рет философиялық бағыттың алғаш негізін салушы - грек философы Пифагор, яғни пифагоршылар мекгебі. Бұл жерде Фараби ежелгі Грекиядағы негізі ғылыми философиялық мектептерге шолу жасап, өз пікірлерін ортаға салады. Екінші шарт - өткендегі ірі философтардың еңбектеріндегі негізгі ойларын, мақсаттарын тану. Мұнда Фараби ежелгі гректерден қалған логикалық шығарма- ларды, яғни формалдық дәлел (логика), силлогизм, аналитикалық мазмұн мсн оқу ретін қысқаша айтып өтеді. Үшінші шарт - философ болу үшін қажстгі ғылымдарды тани білу. Төртінші шарт - философия ғылымын үйретудегі мақсатты түсіну. Филосо фия ғылымын үйренуде оның күттіретін мақсатын тану. Ол мақсат - Жаратқан иені тану. Ол - өзі ауыспайтын, өзгермейтін жалғыз зат. Бүкіл дүниені, барлық нәрселерді барлыққа, болмысқа шығарған жаратушы. Жомарггылығымен, хик- метімен, әділеттілігімен осы әлемге тэртіп беруші Алла тағаланы тану. Барлық философ ғалымдардың істеген еңбектері өздерінің шамасынша сол Жаратқанға ұқсап бағу. Әрине, бұл жерде біз әл-Фарабидің өз заманының перзенті болғанды- ғын дұрыс түсінуіміз қажет, өйткені заман талабын аттап өте алмау - қай кезде болсын тарихи табиғи нәрсе. Бесінші шарт - философия ғылымына кірісудің төте жолын тану. Бұл жерде Фараби білім, ғылымға жетудің ең бір дұрыс жолы аянбай еңбек ету дейді. Соны- мен қатар философияны тек жаратылыстану ғалымдары арқылы ғана танып білу- ге болады деген пікірлер айтады. Алтыншы шарт - Аристотель еңбектеріндегі қолданылған ғылыми ұғымдарды талдай білу. Жетінші шарт - Аристотельдің өз еңбектерін оқыған адамнан терең жұмбақ сырларды шешуді талап етуінің себебін білу, Аристотель еңбектерінде жұмбақ тү- рінде айтылған түсініктердің сырын ашу. Оның кейбір гылыми түсініктерді те- рен, жүмбақ түрінде келтіруінің үш түрлі себебі бар. Бірінші, оқушының табиғи қабілетін сынап, үйретуге түратынын немссе тұрмайтынын айыру. Екінші, фило софия ғылымын көрінген адамның бэріне бірдсй рэсуа қылмай, оны алып жүре- тіндерге ғана пайдаландыру. Үшінші, гылыми іздеу жолында адам бейнеттеніп, ой-пікірін шынықтыру керек. Осы үш себептен Аристотель еңбектерінде жұмбақ (аллегория) қолданылады. Сегізінші шарт - философ адамның міндеті мен тіршілік ережесін жэне қалпын түсіну. Тоғызыншы шарт — Аристотель ілімін үйрену үшін нендей нәрселер қажет екенін білу. Фараби бүл жерде Аристотельдің логика ғылымын, шығармаларын оқу тэртібіне келтіріп, оны жоғары бағалайды. Бұл ойларды түиіндеп айта келген- де, Фараби философияны үйрену үшін ежелгі грек ойшылдарынан бастап, өзіне дейінгі галымдардың ой-пікірлерін сарапқа салады да, соңында өз ойларын ай тады. Фарабидің пікірінше, ғылым мен философия адамы болу үшін қойылатын ең бірінші талап - ол адамның жан махаббаты, ар тазалығы, бүкіл адамға, өз халқына деген таза махаббаты, ғылым мен білімге деген қалтқысыз құштарлы- ғы мен берілгендігі. Бұл шарт орындалмаған күнде адам философияны үйрене алмайды, үйрете де алмайды деп көрсетеді Фараби. |