Жалпы редакциясын басқарған: А. Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институтының директоры, ҚР ҰҒА корр мүшесі, филол.ғ. д., проф. Е. Қажыбек
жүктеу/скачать 6,86 Mb. Pdf көрінісі
|
| Рəбиға Сыздық
түрінде қалдыру керек пе? ... Міне, осы тəрізді сан қилы мəселелер мен сұрақтар қазақ текстологиясының алдына көлденең тартылады да, кешіктірмей шешілуін талап етеді» деген өткір ұсынысын білдіре отырып, осы мəселелерді шешудің оңтайлы жолдарын да көрсетіп береді. Р.Сыздық: «Ең алдымен, текстологияны жеке дилетанттар мен əуесқойлардың ісі деп қарауды қойып, бұған бүкіл əдебиет зерттеу- шілерінің, баспа орындарының, жазушы-ақындардың назарларын ау- даратын кезең келгенін баса айтамыз» – дей келе, Қазақстанда «тек- стология мəселесіне үлкен мəн беріп, жүйелі түрде бір орталықтан істелініп жатқан жұмыс» жоқтығын еске салады. «Рас, Қазақ ССР Ғылым академиясының М.О. Əуезов атындағы Əдебиет жəне өнер институтының жанында қазір «Текстология мен қолжазба» бөлімі бар. Оның өзі 1963 жылдың апрелінен бастап қана іске кірісті...», – деп, əрі қарай осы бөлімнің жұмыс барысын айта келіп, оның құ - рамы мен болашақтағы жұмысы жөнінде өзінің ұсыныс-пікірлерін ортаға салады. Əсіресе, шығарманың мəтінін оқи алатындай, яғни «арабша жазуды (əсіресе оның көне түрін), латынша графиканы (30-жылдардағы мұралардың тексін зерттеуде) жəне араб-парсы тіл- дерін жақсы меңгеретін» мамандарды тарту қажеттілігіне баса назар аудартады. Текстологиялық мəселелерді шешудегі екінші пікірін айтқанда ғалым «текстология мəселесіне тек əдебиет зерттеушілері емес, ең алдымен тіл мамандары да қатысуы шарт. Өйткені əдеби тіл мен көркем əдебиет тілін зерттеу ісі тексті зерттеу жəне авторды табу проблемаларымен қабысып жатқанын көреміз...» деп, мəтінде кез- десетін араб-парсы сөздерінен бөлек, көне түркі сөздерін, басқа туысқан түркі тілдерінен ауысқан сөздер мен моңғол сөздерін көпшіліктің түсіне бермейтіндігін тілге тиек етеді. Сөйтіп, «Біздің ұсынысымыз – күрделі, маңызды мұралардың ғылыми немесе ғы - лыми-көпшілік қолды баспаларын дайындауды тек Əдебиет инс - титуты ғана емес, Тіл білімі институты да жоспарлауы қажет» дегенді айтады. Одан əрі текстологтың (Қазірде «текстолог» сөзінің атауын əркім əртүрлі, яғни «мəтінші», «мəтінгер», т.б. аударып жүр. Қазақша ата- уы нақты қалыптаспағандықтан, осылайша бастапқы атауымен алып отырмыз) қандай болу керектігі туралы мəселге де көңіл аударады. «Осы күнгі шын мəніндегі текстолог жай əдебиетші емес, бір жағы - нан, əдебиет тарихшысы, екіншіден, əлеуметтік тарихты жақсы мең- герген, үшіншіден, тіл білімінен хабары бар маман болуы шарт» дей отырып, текстологты қалай дайындаудың жолдары жайында да өзінің біршама ақыл-кеңесін ортаға салады. 281 Тіл-ғұмыр Р.Сыздық мақаласының соңында текстология ғылымына қатысты материалдарды қайда жариялауымыз керек деген мəселені де көте - реді. «Тағы бір айта кететін жай – «Русская литература» журналы өзінің шыға бастаған күнінен бері «Текстология мен атрибуция» деген бөлім ашып, осы мəселеге арналған материалдарды үзбей жариялап келеді» дей келе, қазақ текстологиясына қатысты мақала- ларды жариялайтын арнаулы əдеби-ғылыми журналдың жоқтығына қынжылады. «Жұлдыз» сияқты көпшілік-əдеби журналымыз азын- аулақ көпшілік-ғылыми сипатта болуы аса қажет» деп тапқан ғалым оның себебін «текстология сияқты мəселелер тар көлемдегі бір ғана ғылымға қатысты емес, бірнеше саладағы мамандарға, қала берді, жалпы жұртшылыққа қатысты» деп түсіндіреді. Расымен де, орыс журналдарының шығарманың белгілі бір авторға тиесілі екенін дəлелдейтін текстологияның бір саласы атрибуцияны да жеке қарас- тырып, оған да ерекше мəн беріп отырғаны мынау. Ал осы атрибу- ция мəселесінің де қазақ текстологиясында үлкен орны бар. Мəселен, барлық басылымдарда ХVІІІ ғасырдың өкілі Шал Құлекеұлына таңылып жүрген, яғни «Қазаққа пайда мынау: малын бақсын» де- ген өлеңнің авторы ХХ ғасыр басындағы əдебиеттің өкілі Мəшһүр Жүсіп Көпеев екендігі туралы дəлелдеулерім шығарма мəтінінің тарихын зерттеуде қолданылатын атрибуциялық жолмен шешілген еді. Сонымен, осы жайттарды ескерсек, Р.Сыздықтың «Жұлдыздың» көлемін бір-екі баспа табаққа ұлғайтып, оның бетінде «Русская лите- ратура» сияқты текстологиялық материалдарды жүйелі түрде жария- лауды қажет» деп тапқан пікірі қазіргі шығып жатқан əдеби-ғылыми журналдарды да ойландыратындай өзекті екені сөзсіз. Түйіп айтқанда, текстология мəселелерін дұрыс жолға қоюдың бағытында үлкен еңбек сіңірген академик, көрнекті тілші-ғалым Рəбиға Сыздықты осы ғылымының алғашқы жанашыры деп білемін. «Қазақ əдебиеті» газеті, 2014, 4 сəуір. жүктеу/скачать 6,86 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|