Сүт  липидтерін  (майын)  түзу

альвеола  аралық  ұлпасында  май  қышқылдары  мен  глицериннің  пайда 

болуымен  тығыз  байланысты.  Май  түзу  үшін  қан  құрамындағы  май 

қышқылдары,  липопротеидтер,  үшглицеридтер,  сірке  қышқылы  жəне  бета-

оксибутарат  пайдаланылады.  Альвеолалар  без  торшаларының  негіздік 

бөлігінде,  желін  ұлпасында  пайда  болған  май  қышқылдары  мен 

глицериннен,  қаннан  сіңірілген  үшглицеридтердің  май  қышқылдарынан, 

сірке қышқылы жəне бета-оксибутираттан ұсақ май түйіршіктері түрінде сүт 

майын  түзеді.  Желінде  майдың  түзілуі  кезінде  қан  құрамындағы  стеарин 

қышқылы  олеин  қышқылына,  қаныққан  май  қышқылдары  қанықпаған  май 

қышқылдарына, сірке қышқылы мен бета-оксибутират кіші молекулалы май 

қышқылдарына  айналады.  Ірі  молекулалы  (С

14

-С

18

(миристин,  стеарин,  пальмитин,  олеин)  қандағы  бета-липопротеидтерден 

түзіледі. 

Сүт 

құрамына 

аз 

мөлшерде 

фосфолипидтер,  стериндер,  холестерин  мен  оның  эфирлері,  еркін  май 

қышқылдары,  майда  еритін  дəрмендəрілер  т.б.  енеді.  Үш  глицеридтер 

құрамында  30-дан  астам  май  қышқылдары  (жоғары  молекулалы  қаныққан 

қышқылдар  —  пальмитин,  стеарин,  миристин,  қаныққан  төменгі 

 

435

молекулалы  қышқылдар  —  майлы,  капрон,  каприл,  каприн,  лаурин, 

қанықпаған — олеин қышқылдары т.б.) болады. 

Қан  құрамындағы  үшглицеридтердің  сүт  майына  айналу  механизмі  əлі 

толық  анықталмаған.  Үшглицеридтер  алдымен  капиллярлар  эндотелийінде 

липаза  ферментінің  əсерімен  ыдырап,  май  қышқылдары  бөлінеді  деген 

болжам  бар.  Одан  əрі  босанған  май  қышқылдарын  альвеола  эпителийі 

сіңіріп, оларды сүт үшглицеридтеріне айналдырады. 

Альвеола  торшаларының  негіздік  бөлігінде  липидтік  глобулалар 

жинақталады.  Олар  да  торшаның  эндоплазмалық  торында  түзіледі.  Торша 

мембранасына  жанасқаннан  кейін  май  тамшысы  оны  альвеола  қуысына 

қарай томпайтады. Осы жерде мембрана қатпарлары жазылып, ол глобуланы 

толық  қаптай  керіледі  де,  торша  бетінде  мойнақ  пайда  болады.  Бірте-бірте 

мойнақ  қылталанып,  мембранамен  қапталған  май  тамшысы  альвеола 

қуысына  үзіліп  түседі  (149-сурет).  Кейбір  кезде  онымен  бірге  альвеолалық 

торша цитоплазмасының біраз жарқыншағы да бөлінеді (экструзия). 

жүктеу/скачать 9,54 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: