Жауапты редакторлар: ҚР ҰҒА академигі, филология ғылымдарының докторы, профессор Р. Сыздық

е, о, ө дыбыстарын ІІ дəрежелі ашық деп жіктесе, Қ.Кемеңгерұлы о

жүктеу/скачать 3,26 Mb.

Pdf көрінісі

бет	233/248
Дата	06.01.2022
өлшемі	3,26 Mb.
	#14345
түрі	Бағдарламасы

1 ... 229 230 231 232 233 234 235 236 ... 248

е, о, ө дыбыстарын ІІ дəрежелі ашық деп жіктесе, Қ.Кемеңгерұлы о,
ө дыбыстарын жартылай ашық деп, ал е дыбысын жартылай қысаң
деп топтастырады. Сол себепті А.Байтұрсынұлы үш деңгейде,
Қ.Кемеңгерұлы төрт дейгейде жіктеген, айырмашылық – е дыбы-
сына байланысты. Ə.Жүнісбеков «Қазақ тіліндегі дауыстылар» де-
ген еңбегінде Н.Созонтов пен Г.В.Архангельский кітаптарында е
дыбысының орыс тіліндегі осындай дыбыстан бөлектігі, өзгешелігі
туралы айтқандарын жоғары бағалай келіп былай дейді: «К сожа-
лению, весьма интересные замечания названных выше исследова-
телей (Н.Созонтов пен Г.В.Архангельский – О.Ж.) по поводу глас-
ного (е) в последующем никем не развивались, наоборот этому
гласному приписывалось широкое образование, аналогичное рус-
скому е. Как будет показано в дальнейшем, результаты экспери-
ментального анализа говорят в пользу высказываний Н.Созонтова
и Г.В.Архангельского» (Джунисбеков А. Гласные казахского язы-
ка. – Алматы: Наука‚ 1972. -9-с.).

638
639
Дауыстыларды  жақтың  қатысына  қарай  жіктеуде  Т.Шонанов
ө дыбысының ғана ерекшелігін сөз етсе, Білəл Малдыбайұлы да-
уыстыларды  жоғары  демесін,  орта  демесін,  төменгі  демесін  деп
бөледі. А.Байтұрсынұлы, Қ.Кемеңгерұлы, Б.Малдыбайұлы сияқты
зерттеушілер  дауыстыларды  жақтың  қатысына  қарай  топтасты-
руда  бірізділік  танытып,  дауыстыларды  тек  ашық  пен  қысаңға
ғана  топтастыруға  болмайтынын,  аралық  дыбыстардың  (о,  ө,  е)
болатынын,  оның  құрамын  дұрыс  байқаған.  Х.Досмұхамедұлы
«Қазақ-қырғыз тіліндегі сингармонизм заңы» деген мақаласында

жүктеу/скачать 3,26 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 229 230 231 232 233 234 235 236 ... 248